Heb je nog geen plannen volgend weekend? Lees dan dit boek! Of heb je er wel? Annuleer ze en lees in de plaats dit boek!
Niemand zal hier slapen vannacht – de titel is een verwijzing naar een fantastisch liedje van Nina Simone dat ook het boek inleidt – is een belangrijk, activistisch, prachtig en heel vlot geschreven boek. Ik heb vele redenen om het aan te raden. Graag zou ik wat stukjes willen citeren zoals dat onlangs tijdens haar onofficiële boekenvoorstelling in Le Space gebeurde, maar je leest het beter helemaal zelf.
Ik had nog niet veel van Rachida Aziz gelezen en hoewel ik vermoedde dat dit een heel goed boek ging zijn, was ik toch enorm onder de indruk. Aziz schrijft met veel poëzie en beeldspraak, en tegelijk heel helder en met een aanstekelijke gedrevenheid. Gewoonlijk ben ik een heel trage lezer en word ik snel afgeleid of ben ik met meerdere boeken en andere dingen tegelijk bezig. Maar niet zo bij Niemand zal hier slapen vannacht. Ik heb het in een (persoonlijke) recordtijd uitgelezen. Ik kon het moeilijk neerleggen en raasde er in sneltreinvaart door.
Diezelfde snelheid is nodig om in actie te schieten, want de onderwerpen die Aziz behandelt zijn stuk voor stuk urgent. Aziz schrijft bijvoorbeeld over witheid en institutioneel racisme (en alle gevolgen daarvan, zelfs voor Griekse beeldhouwwerken) en feminisme (super interessant en fijn kritisch) en deelt cijfers en feiten van de gevolgen van racisme. Niemand zal hier slapen vannacht opent je ogen bij de hoeveelheid onjuistheden (a.k.a leugens) die witte “experten” rondbazuinen. Het opent ook je ogen voor de impact van racisme en (neo)kolonialisme in het dagelijkse leven van mensen die niet als “wit” worden gezien. Geniet ook van geniale reactie van Aziz op een brief van een subsidiecommissie die haar filmproject afkeurde (dat was het enige stuk dat ik al eerder van haar had gelezen, maar ik was blij om het ook in het boek terug te vinden).
Verder leerde ik heel veel bij over theorie, filosofie en geschiedenis die ontbreekt (lees: uitgewist is) in het witte westerse canon. Net zoals feministes in de voorbije decennia (en nu nog steeds) de kennis en verwezenlijkingen van vrouwen doorheen de eeuwen opnieuw hebben moeten ontdekken en naar buiten brengen, bevat Niemand zal hier slapen vannacht enorm veel informatie en kennis van mensen van kleur, informatie die voor ons verborgen is gehouden door de bange witte West – Europese man. Want die zou niet willen dat er niet langer geloofd wordt dat hij de enige is die kennis bezit, de enige die aan filosofie of wetenschap kan doen, of meer nog: dat hij kennis en wetenschap heeft uitgevonden!
Erger je je eraan dat we nauwelijks of niks over de gruwelijke kolonisatiepraktijken van België geleerd hebben op school of dat enkel witte westerse mannelijke kunstenaars in de geschiedenisboeken terecht komen? Dat gat in onze kennis en schoolboeken blijkt nog veel groter dan je al vreesde. Kennis is immers macht en daarom is boek ons wapen om terug te vechten.
Hoewel Niemand zal hier slapen vannacht geen autobiografie is, spelen persoonlijke verhalen een belangrijke rol. Aziz vertelt bijvoorbeeld hartverscheurende verhalen uit haar schooltijd toen ze voor het eerst in aanraking kwam met racisme, ze schrijft over ziek zijn, over haar vader die als gastarbeider uit Marokko naar België reisde met zijn gezin, zijn verwachtingen en die van haar, en over een reis naar Mekka die haar weer hoop gaf. Deze ervaringen zijn het vertrekpunt voor verder onderzoek en analyse en kunnen inzichten geven (remember consciousness-raising / feministische praatgroepen?).
In de meeste theoretisch – politieke boeken – zeker die van witte mannetjes in ivoren torentjes – ontbreekt die persoonlijke invalshoek. Er wordt misschien gedacht dat de geloofwaardigheid, objectiviteit of neutraliteit zou afnemen door persoonlijke anekdotes, maar het omgekeerde is net waar. Niemand is neutraal of 100% objectief. We hebben allemaal een doel met wat we schrijven, we hebben allemaal een achtergrond, omgeving en herinneringen die ons bepalen en die een impact hebben op wat en hoe we schrijven. Door die te verzwijgen, verzwijgen we een deel van onze waarheid. En zou politieke theorie niet net op de praktijk moeten gebaseerd zijn?
Aziz haalt regelmatig aan dat ze er genoeg van heeft om telkens weer diezelfde vervelende, bevooroordeelde, racistische vragen van journalisten te beantwoorden of in debatten op te draven als “de moslima”. Daarom wil ze zulke media boycotten en stoppen met in een rol geduwd te worden waarin ze geen inspraak heeft. Ik kan dat volledig begrijpen (en misschien kunnen we hetzelfde doen bij onnozele en eindeloze vragen over feminisme?). Waarom laten we de witten, de mannen, de hetero’s, en andere dominante groepen het debat bepalen? Waarom zouden we zelfs meedoen aan hun debat? Aan hun media? We kunnen zelf boeken schrijven, zines publiceren, blogs en andere DIY media opstarten, debatten en lezingen organiseren, alternatieven opbouwen hier en nu zonder te wachten op eender wie, etc. We hebben hen echt niet nodig. En hun goedkeuring of aandacht al zeker niet.
Niemand zal hier slapen vannacht blijft boeien door de vlotte manier van schrijven, de afwisseling tussen de verschillende onderwerpen, genres en schrijfstijlen (gedichten, gesprekken, pure theorie/geschiedenis, …) en de thematieken die aan bod komen. Een must-read in deze donkere tijden: strijdvaardig, informatief en inspirerend. Lees het, gebruik het, en sluit je aan bij wat Aziz #TheMovement noemt. We blijven groeien en dit boek zal ons voeden.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op De Tweede Sekse.
