De regeringen van de EU-lidstaten proberen het zo goed mogelijk te verbergen, maar de chaos en tekorten in hun gezondheidszorg zijn nu voor iedereen zichtbaar. Tientallen jaren werd de neoliberale politiek van bittere bezuinigingen, privatiseringen, loonmatiging, flexibilisering van banen en snijden in de sociale zekerheid als oplossing voor alle problemen gepresenteerd. Nu er echt een crisis heerst zijn de neoliberale maatregelen het probleem. De crisis die ze gecreëerd hebben is tevens een crisis van het neoliberale kapitalisme.
De politieke en media elite roepen ons nu op te applaudisseren voor de werkers in de gezondheidszorg, de verpleeghuizen en thuiszorg, die nu de spits afbijten en zich kapot werken. Het zijn dezelfde politici die de lonen gekort, de pensioenleeftijd verhoogd en de ziekenhuizen afgeslankt hebben. En de journalisten van de ‘kwaliteitsmedia’ hebben het toegejuicht.
Jarenlang kregen we te horen dat er geen ‘geldboom’ was. Bij iedere eis tot verbetering van de zorg werd aanmatigend gevraagd: “En hoe gaan we dat betalen? Iedere sociale eis was een stap op weg naar het financieel debacle. Maar plotseling is nu de ‘magische geldboom’ toch gevonden. Plotseling klotst het geld tegen de plinten. Voor de kapot gepaarde gezondheidszorg? Voor medische uitrusting om de coronacrisis te bestrijden? Welnee, hoe komt u erop?
De Europese Centrale Bank (ECB) koopt voor 750 miljard extra obligaties van grote bedrijven en banken. De FED komt met een nieuwe leenfaciliteit. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) in Nederland versoepelt de concurrentieregels en de regering Rutte gaat met ‘vele miljarden’ ondernemend Nederland door de crisis helpen. Banken wordt toegestaan hun boekhoudregels te versoepelen. Het gaat nu om ongekende tijden, maar het graaien gaat onverminderd door.
De afbraakaanbevelingen van de EU
In 2010 werd een tienjarige ‘groei- en banenstrategie’ door de Europese Unie gelanceerd. Europa 2020 was bedoeld om de crisis van 2010 te overwinnen en de voorwaarden te scheppen voor ‘slimme, duurzame en inclusieve groei’.
De Europa 2020-strategie wordt uitgevoerd en gecontroleerd in het kader van het Europees Semester, de jaarlijkse coördinatiecyclus van het economisch en begrotingsbeleid. Op basis daarvan krijgen de EU-landen van de Europese Commissie ‘landspecifieke aanbevelingen’. Ze zijn echter nauwelijks specifiek: het zijn onveranderlijk voor ieder land jarenlang dezelfde aanbevelingen.
De door de Commissie geëiste beleidsmaatregelen zijn altijd gericht op het beperken van de loongroei, het verhogen van de drempelleeftijd voor het ontvangen van pensioen, de privatisering van overheidsbedrijven en gezondheidszorg, het bevorderen van langer werken, eisen tot vermindering van de baanzekerheid en het snijden in fondsen voor sociale voorzieningen.
De jarenlange aanbevelingen van de Europese Commissie aan regeringen van de lidstaten (aanbevelingen per jaar)
| Jaar | Verhoging pensioenleeftijd/ Bezuinigingen op pensioenfondsen |
Bezuinigen op uitgaven/ privatisering van gezondheidszorg |
Onderdrukking van groei lonen
|
Verminderen arbeids- veiligheid en werknemers-onderhandelingsrechten |
Vermindering ondersteuning voor werklozen, kwetsbaren of mensen met handicap |
| 2011 | 14 | 2 | 7 | 5 | 8 |
| 2012 | 13 | 3 | 6 | 7 | 10 |
| 2013 | 15 | 10 | 6 | 9 | 6 |
| 2014 | 17 | 16 | 13 | 10 | 9 |
| 2015 | 13 | 9 | 8 | 3 | 3 |
| 2016 | 10 | 8 | 4 | 2 | 3 |
| 2017 | 10 | 5 | 4 | 2 | 3 |
| 2018 | 13 | 10 | 2 | 0 | 3 |
| Totaal | 150 | 63 | 50 | 38 | 45 |
Jaar na jaar dringt de EU erop aan de bescherming van de werkers af te breken, om de winsten van de bedrijven te spekken. De inkomensongelijkheid is onder andere dankzij het beleid van de EU tot recordhoogte gestegen. We zullen ons in dit artikel verder vooral richten op de afbraakpolitiek in de gezondheidszorg in opdracht van de Europese Commissie.
De onophoudelijke bezuinigingen in de Europese gezondheidszorg
Jaar na jaar werd door de Europese Commissie in haar ‘landspecifieke aanbevelingen’ gehamerd op het terugdringen van de kosten en uitgaven in de gezondheidszorg. De gezondheidszorg in de Europese landen werd ondergeschikt gemaakt aan de begrotingsdoelstellingen. De opgelegde begrotingsbeperkingen, die in het kader van het Groei- en Stabiliteitspact, de EU-landen werd opgelegd werd als hefboom gebruikt om de gezondheidszorg te treffen. De regeringen van de EU-landen maakten dankbaar gebruik van het gedram van de Europese Commissie om de onpopulaire beleidsmaatregelen in hun land door te voeren, Het moest immers van Brussel! 1 Het gevolg was voortdurende bezuinigingen, meer werkdruk en lagere lonen, steeds minder bedden, failliete ziekenhuizen en privatiseringen in de gezondheidszorg van Europa.
Gezondheidszorg in de EU geofferd aan de redding van de banken
Italië
In 2011 stuurde de ECB de Italiaanse regering een afpersingsbrief: Alleen steun tegen stijgende rente als zwaar bezuinigd gaat worden. De Italiaanse regering voerde die kortingen door als gevolg waarvan 15% van de ziekenhuizen gesloten moesten worden. Italië heeft 3,2 bedden per 1.000 inwoners, terwijl Duitsland er 8 en Frankrijk 6 heeft. Italië besteedt nog geen 3.500 dollar per persoon aan gezondheidszorg, waaraan de overheid maar zo’n 2.500 dollar bijdraagt, het laagste bedrag in West-Europa.
Toen het land eind februari aan de EU om snelle steun voor zijn op aandrang van de EU kapot gespaarde gezondheidszorg vroeg: volgde niets! Geen enkel Europees land stuurde medisch materiaal of personeel. Een noodoproep van de Italiaanse ambassadeur bij de EU werd volledig genegeerd. Christine Lagarde, voorzitter van de Europese Centrale Bank, weigerde de rente te verlagen om Italië te helpen; het was een verklaring die Italiaanse leiders beschouwden als een blijk van minachting. De EU als dusdanig liet het volkomen afweten. Beter nieuws uit de lidstaten was er ook niet. Tsjechië en Polen hielden voor Italië bestemd medisch materiaal, afkomstig uit Rusland, voor zichzelf. Duitsland van zijn kant hield 800.000 door Italië in China bestelde mondkapjes twee weken tegen wegens ‘douanecontrole’.
Spanje
Ook de Spaanse regering moest een bezuinigingsprogramma ondertekenen. Als gevolg hiervan werd alleen al in 2012 met 5,7 procent bezuinigd op de gezondheidszorg. Spanje is één van de vier landen die na de eurocrisis in de gezondheidszorg het meest hebben bezuinigd en geprivatiseerd. Terwijl 3.300 euro per inwoner aan gezondheid wordt uitgegeven, is dat in Duitsland 6.000 euro.
In Spanje werken 30,1 per 1.000 inwoners in medische praktijken en ziekenhuizen, in Duitsland zijn dat er 71. En terwijl Spanje 9,5 intensive care-plaatsen heeft per 100.000 inwoners, zijn er in Duitsland ongeveer 34.
Veel van de bejaardentehuizen in Spanje zijn in de crisisjaren geprivatiseerd en in handen gekomen van investeringsfondsen. De exploitanten verzwijgen de omstandigheden in de tehuizen. Toen het leger begon met het desinfecteren van bejaardentehuizen, vonden de soldaten niet alleen ernstig zieke mensen, maar ook doden in de bedden.
Griekenland
Maar het is bekend dat Griekenland het hardst is getroffen: de overheidsbijdragen zijn tussen 2009 en 2016 bijna gehalveerd van 16,2 miljard naar 8,6 miljard. Meer dan 13.000 artsen en meer dan 26.000 andere gezondheidswerkers zijn ontslagen. 54 van de 137 ziekenhuizen werden gesloten en het budget voor de overige ziekenhuizen werd met 40 procent verlaagd. Tussen 2011 en 2016 vielen in totaal van de ongeveer elf miljoen Grieken, meer dan drie miljoen mensen, volledig buiten de bescherming van een ziektekostenverzekering. Het Griekse ministerie van Volksgezondheid verklaarde de lagere kosten “het gevolg van efficiëntieverbeteringen in financieel beheer”. ‘Austerity kills’ , staat nog steeds op een muur in de Atheense binnenstad. Nu weten we wat het echt betekent.
Op dit moment worden in Griekenland ondernemers gesteund, maar werkers wordt gevraagd de helft van hun loon in te leveren. Testen gebeurt slechts minimaal wegens gebrek aan testmateriaal en de uitslag wordt vertraagd of gewoon niet verstuurd. De besmettingsgetallen zijn als gevolg daarvan symbolisch. Het land is volledig op slot. Het ergst zijn de vluchtelingenkampen er aan toe en de krant Ersyn vermoedt dat daar een grootscheeps groepsimmuniteitsproject loopt.
In de privéklinieken zijn daarentegen voldoende testen voor wie het betalen kan. De regering stelde 30 miljoen euro beschikbaar voor testen alleen in private klinieken. De rechtse Griekse regering heeft per decreet de vergoeding voor het gebruik van intensive care-bedden in privéklinieken van 800 tot 1600 euro per dag verhoogd. De nieuwe mode onder de Griekse elite is om op sociale netwerken de uitslag van hun test bekend te maken. De staatsziekenhuizen krijgen geen testmateriaal. Werknemers van telefoonbedrijven werken thuis, maar worden via de webcam door hun werkgever in de gaten gehouden.
Duitsland
Maar niet alleen de Zuid-Europese landen worden door een kapot gespaarde gezondheidszorg geplaagd. Ook in Duitsland spreken vakbonden, beroeps- en patiëntenverenigingen al sinds 2008 over een verpleegkundige noodsituatie. Met de afname van de ziekenhuiszorg werd de verpleging uiteindelijk teruggebracht met ongeveer 50.000 verpleegplaatsen. Het aantal patiënten per zorgverlener is gestegen bij een verslechtering van de arbeidsomstandigheden, met een groot tekort aan verpleegkundigen tot gevolg. Nu is er ook in Duitsland een tekort aan beschermings- en testmateriaal, terwijl testresultaten dagen op zich laten wachten.
Ierland
Ook Ierland was de afgelopen jaren onder dwang van de EU slachtoffer van zware bezuinigingen in de gezondheidszorg. De Ierse staat nationaliseert nu ook in navolging van Spanje de privéklinieken.
De Ierse minister van Volksgezondheid Simon Davis kondigde aan: “Tijdens deze crisis zal de staat de controle over alle particuliere ziekenhuisfaciliteiten overnemen en alle middelen beheren voor het algemeen nut van al onze mensen. Er is geen plaats voor publiek versus privé als het gaat om een pandemie.”
Rampzalige EU-politiek moet gevolgen hebben
De rampzalige EU-politiek met zijn neoliberale bezuinigingsdwang heeft de gezondheidszorg in Europa op gevaarlijke wijze verzwakt. Na de economische crisis van 2008 werd tot verbazing van links het neoliberale verhaal nog vrolijk uitgedragen. Nu vallen hopelijk bij steeds meer mensen de schellen van de ogen. Complete bevolkingen ervaren nu dat hun duurbetaalde zorg hun nauwelijks kan genezen. Ze staan met verbazing en stijgende verontwaardiging te kijken naar het stuntelen en treuzelen van de politieke elite. De politieke elite met hun media doen wanhopige pogingen om het tij te keren en de kritiek af te weren.
Voor links is het nu tijd voor bijtende kritiek en reële alternatieven. Het eerste moet zijn een volledig terugdraaien van alle bezuinigingen en het heropbouwen van de grootste vooruitgang uit de geschiedenis van de mensheid: een sociale verzorgingsstaat die de mens centraal stelt. In Europa en de wereld.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Ander Europa.
