Strijd tegen seksuele agressie, finish in zicht?

Na de ophefmakende schok van #MeToo: de saaie vraag. De vraag die niet meer relevant lijkt na de successen van #MeToo. Waarom is seksuele agressie nog altijd zo alomtegenwoordig na 50 jaar feministische strijd, ook in de westerse wereld, en wat betekent dat voor de toekomst? De massale uitbarsting van #MeToo is hoopgevend. Naderen vrouwen eindelijk de finish van hun strijd tegen seksuele agressie? Zijn de theoretische kaders van de tweede feministische golf ingehaald door het ‘gelijkheid van man en vrouw’ feminisme?

Enkele filmdiva’s krijgen een onaantastbaar geachte seksuele agressor klein en lanceren #MeToo. Hun actie inspireert vrouwen in de mediawereld, de sportwereld, de politiek, de VN. De ene agressor van stand na de andere wordt ontmaskerd en valt van zijn voetstuk. Miljoenen vrouwen wereldwijd komen naar buiten met hun ervaringen met seksuele agressie. #MeToo verzette weer enkele bakens, die alleen door feministische strijd verzet kunnen worden. ⁽¹⁾In de afgelopen jaren waren er wereldwijde acties zoals de vrouwenmarsen, de jaarlijkse one billion dancing acties, grote en kleine protestacties, fora enz. in vele landen, de roze mutsen mobilisaties tegen Trump.

Met de ‘Time’s Up’ vervolgactie willen de filmdiva’s komaf maken met seksueel machtsmisbruik én met de achterliggende ongelijkheid van mannen en vrouwen, raciale ongelijkheid, vernederende genderstereotypering, beperkte carrièremogelijkheden en lagere lonen van vrouwen.

Het recept van hun succes is hun collectieve en solidaire actie en de radicale methode van ‘name and shame’. Maar hun aanstekelijk verhaal is heel specifiek. In hun geprivilegieerde werkomgeving is ‘gelijkheid van man en vrouw’ een wellicht haalbare kaart. In de gewone wereld ligt het iets complexer. Bovendien zijn de ‘name and shame’ methode, de veelgebruikte term ‘seksueel roofdier’ en het einddoel ‘gelijkheid van man en vrouw’ problematisch.

Het seksuele roofdier en het witte slachtoffer

De populaire uitdrukking ‘seksueel roofdier’ legt de focus op het seksueel en individueel karakter van het machtsmisbruik en naturaliseert seksuele agressie. ⁽²⁾De term seksuele agressie is bedoeld als allesomvattende term voor het ganse gamma van seksuele agressies van pesterijen op straat tot verkrachting en moord. ‘Name and shame’ acties doen hetzelfde. Het misbruik wordt aangeklaagd, de misbruikende persoon ten val gebracht maar de aard van de macht zelf blijft ongemoeid.

Terwijl terecht gevierd wordt dat seksuele agressoren geneutraliseerd zijn in naam van de gelijkheid van man en vrouw, wordt de racistische en islamofobe inzet van diezelfde slogan vergeten. Het beeld van de vreemde gekleurde man als hét prototype van het ‘seksuele roofdier’ blijft overeind. En daarmee de idee dat de (verbeelde) westerse gelijkheid van man en vrouw herstelbaar geschaad wordt door sommige individuele witte ‘seksuele roofdieren’ en vooral onherstelbaar bedreigd door horden ‘seksuele roofdieren’ van kleur. ⁽³⁾Cfr. bijvoorbeeld de karikaturale kronkel van Jean Marie De Decker: ‘Zou een eeuwenlang volksgebruik als het nafluiten van een vrouw even sterk ophef gemaakt hebben als de Marokkaanse hangjongeren in de baanbrekende ‘Femme de la Rue’ documentaire van Sofie Peeters hun handen hadden thuisgehouden en hun beschimpende lippen op elkaar’. En: ‘Het is beledigend hoe #MeTootjes als Heleen Debruyne nog een splinter zoeken in eigen oog om dit wangedrag (van uitheemse testosteronbommen) als schuld van de maatschappij te verantwoorden in plaats van de oorzaak bij de uitwassen van een middeleeuwse religie te leggen’. http://www.knack.be/nieuws/belgie/wanneer-komen-de-waardenconflicten-van-onze-multiculturele-samenleving-op-de…

In sommige feministische kritieken op #MeToo speelt het wit vooroordeel ook onderhuids mee. Het ingezonden stuk dat het recht op lastigvallen verdedigt als een voorwaarde voor seksuele vrijheid en dat Catherine Deneuve zuur opbrak ⁽⁴⁾cfr de ‘Catherine De Neuve’ open brief in Le Monde van 8 januari 2018: nous défendons une liberté d’importuner, indispensable à la liberté sexuelle’ en een antwoord daarop van Leïla Slimane, Un Porc, tu nais? in Le Monde van 12 januari 2018., gebruikt het argument dat te veel ‘name and shame’ in de kaart speelt van de vijanden van seksuele vrijheid, religieuze extremisten en reactionaire moraalridders. De tekst presteert het een – voor vrije westerse vrouwen hanteerbare? – verlichte versie van seksuele agressie gelijk te stellen met vrijheid – een westerse culturele verworvenheid? -. Angst, zeker in de vorm van cultuurangst, is een vreemde raadgever.

Onuitgesproken racistische en moralistische vooroordelen maken ook dat selectieve identificatie met slachtoffers de overhand heeft op de verontwaardiging over de seksuele agressie als dusdanig. Witte en onbesproken geachte slachtoffers van seksuele agressie (bv. een actrice) roepen meer spontane solidariteit op dan gekleurde en niet onbesproken geachte slachtoffers (bv. de aanklaagsters van Dominique Strauss-Kahn, een zwarte ‘illegale’ kamermeid en prostituees). ⁽⁵⁾De oorspronkelijke #MeToo campagne werd 10 jaar geleden gelanceerd door Tarana Burke, die werkt met kansarme zwarte kinderen. De respons op de twee #MeToo’s is niet te vergelijken. Zie: Meet the woman who created the metoo campaign 10 years ago. https://www.facebook.com/MicMedia/videos/1681853775170739/

Deze kadering van seksuele agressie in het heersende discours van de westerse superioriteit is problematisch vanuit het standpunt van een feminisme, dat de belangen van alle vrouwen omarmt.

Seksuele agressie alomtegenwoordig

Het is bekend en toch… Binnen instellingen en bedrijven kunnen mannen met aanzien hun gang gaan, seksuele agressie wordt er in het algemeen niet of amper aangepakt. In de kerk wordt seksuele agressie toegedekt door de hiërarchie. Verkrachting als wapen in conflicten blijft grotendeels ongestraft. Hetzelfde geldt voor seksuele agressie tegen personen in sociaal zwakke posities zoals prostituees, vluchtelingen, mensen met een geestelijke beperking, kinderen. Gezin en familie zijn geen veilige havens: het merendeel van seksuele agressie wordt gepleegd door partners en ex-partners, vaders en andere familieleden. Seksuele agressoren zijn veelal bekenden. Seksuele agressie komt overal voor in alle geledingen van de samenleving. Ware het niet door de feministische strijd, dan zou dit nog altijd niet als een wijdverbreid probleem gezien worden. Terwijl de strijd ertegen zowel op het terrein als via de rechtspraak een uiterst moeizaam proces blijft ⁽⁶⁾Bijvoorbeeld de bedenkelijke antiseksisme wet van Milquet https://tweedesekse.wordpress.com/2014/01/30/in-het-spoor-van-femme-de-la-rue-het-wetsontwerp-van-milquet-over….

Het is bekend en toch… Seksuele agressoren zijn voor het merendeel mannen. Ze zijn géén uitzondering, al maken de meeste mannen zich niet schuldig aan de zwaardere vormen van seksuele agressie. De overgrote meerderheid van vrouwen heeft ervaringen met seksuele agressie van lichte tot extreem zware vormen. Los van de discussie over wat als seksuele agressie geldt, wijst dat op het gegenderde karakter van seksuele agressie.

Het blijft supermoeilijk te spreken over persoonlijke ervaringen van seksuele agressie. Een steeds weerkerend patroon van gevoelens zit in de weg: angst, schaamte, schuld, loyauteit en/of machteloosheid ten aan zien van daders die dan weer aanspraak maken op een steeds weerkerend patroon van rechtvaardigingen voor hun machtsmisbruik. Seksuele agressie grijpt plaats in een ongelijke machtsrelaties.

Het oordeel van mensen in echte en verbeelde gevallen van seksuele agressie is vaak ingegeven door een mengeling van dubbele moraal, seksisme, racisme en homofobie. Dat geldt voor iedereen, van de mens in de straat tot de rechter en de politica. Alleen serieverkrachters, zoals de man met de zwarte anorak in Antwerpen in de jaren ’70, kinderverkrachters zoals Dutroux, griezelige huisvaders zoals Pandy, duistere sekteleiders en terroristische verkrachters, spreken unaniem tot de verbeelding.

Seksuele agressie is alomtegenwoordig in de vorm van gegenderde machtsuitoefening en machtsmisbruik dat uitmondt in seksuele ontlading.

Seks en macht

Machtsongelijkheid is een integrerend deel van seks en seksualiteit in onze westerse wereld. Hij wordt vertolkt en uitgespeeld in ongelijke binaire relatiesets: dominantie en overgave; verovering en veroverd worden; nemen en geven; bezitten en bezeten worden; het actieve en het passieve principe, enz. Iedereen weet wat de mannelijke rol is en wat de vrouwelijke en die rollen lijken voort te vloeien uit de natuurlijke aard van dé man (komende van mars) en dé vrouw (komende van venus). Macht maakt seksueel verkeer ongelijk en daarbij spelen gender, kleur en klasse een rol.

Macht is geseksualiseerd: macht in een persoon is erotiserend voor de zwakke partij en machtsuitoefening is dat voor de sterke partij. Het verklaart de eindeloze debatten over de complexe en verwarrende grijze zone van flirten en andere seksuele omgang, over de moeilijkheid om grenzen aan te geven en zelfs verregaand grensoverschrijdend gedrag te herkennen en neen te zeggen.

De mannelijke/vrouwelijke tegenpolen hangen samen met patriarchale heteronormatieve penetratiesex. ⁽⁷⁾Hoe vrij en gevarieerd reële seksuele praktijken ook mogen zijn, perfect mainstream film en TV reeksen zijn bijvoorbeeld tot vervelens toe verzadigd van overhaaste beukende seks, die doorgaat voor gelijkwaardige seksuele vrijheid, maar weinig te maken heeft met seksuele bevrijding. Hopelijk brengen de actievoerende actrices ook hierin verandering. Maar dat terzijde. Die blijft dominant in het westen, ondanks veranderende seksuele praktijken, feministische kritiek en sociale strijd die tot aanpassing leidden van seksuele regelingen, zoals die met betrekking tot de leeftijdsgrens voor seks, abortus, echtscheiding, overspel, strafbare seksuele praktijken, verkrachting, homo- en transseksualiteit enz.

De dubbele seksuele moraal, die vrouwen minder vrijheid geeft, en gender zijn de steunpilaren van heteronormativiteit. Feministen stellen alle drie fundamenteel in vraag… Maar miljoenen mensen herkennen er zich in evenals in traditionele genaturaliseerde opvattingen over vrouwelijkheid en mannelijkheid en afkeer van homoseksualiteit. Ze komen ervoor op straat, gesteund door machtige instellingen zoals de katholieke kerk, en militante organisaties zoals de Franse ‘manif pour tous’, rechtse partijen en groepen, anti-abortusgroepen, Trump aanhangers, die zijn seksisme er graag bijnemen enz.

Seks in het kapitalisme

Het seksuele wordt sociaal geconstrueerd binnen een bepaalde maatschappelijke ordening. De verschillen naargelang cultuur, tijdperk en plaats laten daar weinig twijfel over. ⁽⁸⁾Cfr. Het pittige beschrijvende boekje van Eric Berkowitz, Seks & Punishment, 4000 Years of Judging Desire, The Westbourne Press, Londen, 2012.

Wat maakt de dominante heteronormativiteit in de kapitalistische samenleving specifiek? Hoe is ze structureel ingebed? Hoe evolueert ze? Wat zijn de grenzen van die evolutie?

Gender, in de betekenis van sociaal geconstrueerd mannelijk en vrouwelijk geslacht, evolueerde aan het begin van de historische periode van het kapitalisme naar een veel strakkere invulling dan voorheen, opgelegd via wetgeving en recht; gerechtvaardigd door wetenschap, geneeskunde, kerk en moraal; aangeleerd via opvoeding en onderwijs.

De ontwikkeling van de kapitalistische sociale verhoudingen was gekenmerkt door een scheiding van productie, waarbij mannelijke loonarbeid in functie staat van patronale winsten, en reproductie, waarbij vrouwelijk onbetaald werk in functie van de zorg voor het leven staat (en vrouwelijke loonarbeid in het verlengde daarvan onderbetaald en ondergeschikt werk is).

Een specifieke strenge heteronormativiteit bezegelde die patriarchale scheiding tussen een mannelijke publieke sfeer en een vrouwelijke privésfeer. Ze vergde een enorme inperking van de vrijheid van vrouwen. De exclusieve toewijzing aan de vrouw van de zorg voor het gezin, hoeksteen van de maatschappij, maakte van het moederschap en het huwelijk de unieke natuurlijke bestemming van vrouwen. Strikte heteroseksualiteit werd de regel, althans voor vrouwen: maagdelijkheid voor het huwelijk, absolute huwelijkstrouw en seks als huwelijksplicht in functie van de voortplanting, onderwerping aan het gezag en de macht van de echtgenoot, ook als hij (seksueel) gewelddadig is en/of zijn seksueel plezier haalt waar hij wil. Dit model (of zijn uiterlijk schone schijn), op maat van de burgerij, gold als toppunt van beschaving en diende in de kolonies onder andere als alibi voor de vernietiging van de daar bestaande en als barbaars bestempelde culturen, samenlevingsvormen en genderregelingen. ⁽⁹⁾Zie bv. Joan Wallach Scott, Sex & Secularism, Princeton University Press, Princeton and Oxford, 2018.

Vandaag zijn het gezin en de arbeidsmarkt, de verhouding werk/zorg, de genderopvattingen en seksuele normen onherkenbaar geëvolueerd. Tegelijk zijn ze in wezen niet veranderd, maar geïntegreerd in een eveneens geëvolueerd kader van structurele ongelijkheden. Het ideale gezinsmodel evolueerde van het broodwinnersmodel, naar het anderhalf inkomensmodel naar het tweeverdienersmodel. Maar dat deel van de gratis zorg, dat niet vermarkt kan worden, blijft een vrouwenzaak. Veel meer vrouwen doen betaald werk, maar de arbeidsmarkt blijft gesegregeerd op basis van gender en etnische afkomst. Vrouwen veroverden de publieke ruimte, maar de loonkloof blijft bestaan. En het heteroseksuele monogame samenlevingsideaal, desnoods verruimd naar homokoppels, blijft overeind.

De (diepgewortelde) dubbele seksuele moraal normeert nog altijd de seksuele machtsongelijkheid in de privé en publieke sfeer. Ze dient nog altijd als rechtvaardiging of verontschuldiging voor de vele vormen van seksuele agressie. Het beruchte ‘wat droeg je toen het gebeurde’ en het even beruchte ‘ik begreep het neen niet’. Feministen spreken van verkrachtingscultuur, al suggereert die term misschien te veel een hiërarchie van onderdrukkingen met de seksuele aan de basis. Maar hij wijst ook op het systemisch karakter van seksuele agressie, dat structureel ingebed is in de gegenderde en geracialiseerde sociale klassenverhoudingen in het kapitalistisch systeem. ⁽¹⁰⁾Interessante lectuur is oa. te vinden in Social Reproduction Theory, Remapping Class, Recentering Oppression, ed. Tithi Bhattacharya, Pluto Press, Londen, 2017. Dat heeft consequenties voor een feministische strijd, zoals duidelijk wordt uit de ervaringen van de tweede feministische golf.

Seksuele agressie en de tweede feministische golf en…

De tweede feministische golf heeft de huidige strijd tegen seksuele agressie en geweld ingeluid. Ze dwong een algemene erkenning af dat (seksueel) geweld tegen vrouwen systemisch is. Ze opende de weg voor soms moeizaam afgedwongen beleidsmaatregelen op het vlak van wetgeving, strafbaarstelling, preventie en bescherming.

Feministen verzamelden getuigenissen ⁽¹¹⁾Erin Pizzey, Scream Quietly or the Neighbours will Hear, 1974, deden onderzoek, organiseerden debatten, voerden acties (van ludieke acties tot betogingen, van tribunalen tot vrouwendagen), startten autonome hulpinitiatieven (blijf van mijn lijfhuizen) en zelfverdedigingstrainingen, maakten analyses van (seksueel) geweld in het gezin, op het werk, in oorlogssituaties, enz.. Ze benoemden het gezin als de centrale plaats van vrouwenonderdrukking en mishandeling.

Seksueel geweld kwam ter sprake in de heroïsche feministische debatten over de aard van het verschil tussen mannen en vrouwen en de maatschappelijke gevolgen daarvan. De natuur/cultuur controverse. Zijn alle mannen potentiële verkrachters? Mag je als feminist slapen met de vijand? Wat is de aard van het patriarchaat: is het historisch en verweven met of onveranderlijk en parallel met de bestaande maatschappelijke verhoudingen. Hoe zijn seksueel geweld en seksualiteit met elkaar verbonden. ⁽¹²⁾Bv. Susan Brownmiller, Against our Will, Men women and Rape, 1975

… Seksuele vrijheid en de tweede feministische golf

Maar het was niet allemaal kommer en kwel. Vrouwen waren zich al voor tweede feministische golf seksueel aan het bevrijden. Net dat zette mee de tweede feministische golf in gang, die collectief de strijd opnam voor vrouwenbevrijding én seksuele onderdrukking van vrouwen in een algemene theorie van vrouwenonderdrukking kaderde. De zogenaamde seksuele revolutie mag dan ver van voltooid zijn vandaag of mislukt of doorgeslagen volgens sommigen, essentieel is dat vrouwen een zelfbevrijdingsproces in gang zetten.

Ze eigenden zich collectief een nooit gekende seksuele autonomie toe. Samen leerden ze hun eigen lichamen kennen. Ze herstelden de clitoris in ere en maakten komaf met de mythe van het vaginaal orgasme. ⁽¹³⁾Bv. Anne Koedt, The Myth of the Vaginal Orgasm, 1970 Ze hoefden de armzalige penetratie- en prestatieseks niet meer. Ze ontdekten de diverse en contradictorische complexiteit van vrouwenverlangens en fantasieën. ⁽¹⁴⁾Bv. Shere Hite, Sexual Honesty, 1974 en The Hite Report, 1976 Ze verwierpen de enge vrouwelijke sekserol van moeder, zorgster en seksobject, die niet natuurlijk is maar sociaal en aangeleerd ⁽¹⁵⁾Bv. Der kleinen Underschied und seine grossen Folgen, 1975 en die in stand gehouden wordt door de dubbele seksuele moraal. Ze eisten abortus uit het strafrecht en vrije toegang tot voorbehoedmiddelen, maar wachtten er niet op. Ze problematiseerden de relatie tussen seks, geld, vrijheid en dwang en vonden parallellen tussen ‘eerbaar’ huwelijk en ‘oneerbare prostitutie’.

Dat zelf bedingen van seksuele vrijheid was een feest, ondanks de onvermijdelijke teleurstellingen en ondanks de prijs die ervoor betaald moest worden: je moest financieel onafhankelijk zijn, dus een betaalde baan hebben, hoe onbevredigend en onderdrukkend die ook was en wat het ook meebracht aan dubbele dagtaak en dus feministische strijd op alle fronten.

Seksuele vrijheid en vrij zijn van (seksueel) geweld gingen hand in hand. Die idee inspireerde feministen tot toekomstvisies waarin persoonlijke (seksuele) vrijheid kaderde in een fundamentele omvorming van alle menselijke relaties tot relaties van samenwerking op voet van gelijkheid. Op hun beurt inspireerden die toekomstvisies directe concrete experimenten met alternatieve collectieve samenlevingsvormen, antiautoritaire opvoedingsmethoden, bewust ongehuwd moederschap, een andere omgang met mannen, de vrijheid om te vrijen met wie en hoe men wilde en om gewenste kinderen op de wereld te zetten.

Toen en nu

In de bloei van de tweede feministische golf werden analyses gemaakt van de samenhang tussen seksuele agressie, geweld, seksuele onderdrukking, de sekserollen, de heteronormatieve norm, de tweederangpositie van vrouwen in het gezin en in de bredere samenleving, hoe dat alles gearticuleerd is met klasse, ‘ras’ en seksuele geaardheid en hoe het gesteld is in andere landen in de wereld. Er werd gekeken naar hoe vrouwen in historische kantelmomenten, zoals de Commune van Parijs en de Russische revolutie hun vrijheid bedongen en hoe die hen erna afgenomen werd. Feminisme, vooral als het van radicaalfeministische of feministisch socialistische inspiratie was, ging toen over een globale maatschappijkritiek en een antikapitalistische alternatieve totaalvisie.

Vandaag zet een tegengesteld dominant neoliberaal verhaal de toon, gesterkt door karikaturale voorstellingen van de tweede feministische golf. ⁽¹⁶⁾Karikaturaal simplistische voorstellingen van het tweede golf feminisme en de reductie van feminisme tot strijd voor seksuele vrijheid zijn legio. Zo stelt bijvoorbeeld een gevierde #MeToo voorvechtster als Hilde Van Mieghem, Knack vrouw-van-het-jaar 2017, dat het tweede golf feminisme anti man was en dat het feminisme vandaag ‘veel genuanceerder’ is omdat feminisme ervoor moet zorgen dat vrouwen kunnen opkomen voor hun seksualiteit. http://www.knack.be/nieuws/belgie/hilde-van-mieghem-vrouw-van-het-jaar-2017-ik-kon-niet-anders-dan-reageren-op… Anderzijds kleeft aan het tweede golf feminisme ook de karikatuur van doorgeslagen seksuele vrijheid, verantwoordelijk voor de huidige ‘permissieve maatschappij’. Niet toevallig beroepen daders, die voor oude feiten van seksuele agressie ter verantwoording worden geroepen, zich regelmatig op de ‘andere zeden’ van toen. Maatschappijkritiek is voorbijgestreefd. Het kapitalisme en de westerse samenleving hebben hun superioriteit bewezen. Een daarbij passend feminisme herleidt vrijheid tot individuele vrijheid, die vooral uitgedrukt wordt in seksuele vrijheid in de vorm van de ‘vrije’ keuze om onthaard, gebotoxed, geliposuct, gelift, bijgewerkt in het ‘derde oksel’, sexy en vrouwelijk ⁽¹⁷⁾Cfr uitspraken als die van Assita Kanko, MR gemeenteraadslid Elsene: ‘We willen gelijke rechten, maar zonder onze vrouwelijkheid te verliezen. Ik hoef mijn lippenstift niet weg te gooien om een feminist te zijn’ (Het Nieuwsblad Magazine, 14 november 2015 te zijn, conform commerciële normen. Zo’n voorstelling van vrijheid maakt volledig abstractie van de sociaaleconomische ongelijkheden waarin die vrijheid bedongen moet worden om ze te vervangen door een kader van een abstracte gelijkheid van man en vrouw dat alle kansen biedt voor individuele emancipatie. Zo worden seksisme en seksuele agressie benoemd als een geïsoleerde laatste te overwinnen hindernis, als tenminste vreemde culturen geen roet in het eten komen gooien.

Discussies

Seksuele agressie en de vele specifieke uitingsvormen ervan hangen samen met onze seksuele cultuur in een context van ongelijke sociale verhoudingen. Ondanks de plotse collectieve opwelling van verontwaardiging over seksuele agressie verschillen de meningen over wat als seksueel grensoverschrijdend gedrag bestempeld moet worden. Dat staat dan weer haaks op die andere groeiende consensus dat dit voor iedereen anders is. Het debat over seksuele agressie raakt vaak niet uit impliciete of expliciete normen, verbonden met de bestaande ongelijke genderverhoudingen. Sommige progressieve feministen waarschuwen voor een nieuwe preutsheid, sommige radicale feministen zoeken de man/vrouw verhoudingen volgens nieuwe (gezonde) morele regels te ordenen en schurken willens nillens aan bij reactionaire ideeën van morele herbewapening. Beide zitten vast in traditionele gegenderde opvattingen over mannelijkheid en vrouwelijkheid.

De kunst is alle vormen van seksuele agressie te verwerpen én tegelijk de heersende seksuele moraal, die we hebben geïnternaliseerd; de ongelijke machtsverhoudingen te herkennen én de traditionele visies over mannelijkheid en vrouwelijkheid radicaal te deconstrueren; personen tegen wie seksuele agressie is gepleegd onvoorwaardelijk te verdedigen én het wit – zwart denkkader van onschuldig ‘slachtoffer’ en schuldige ‘dader’ te doorbreken; het idee te verwerpen dat de potentiële slachtoffers zelf verantwoordelijkheid zijn voor de seksuele agressie én het directe nut van zelfverdediging te erkennen; het gedeelde patriarchaal karakter van seksuele agressie te herkennen over de culturele en klasse verschillen heen; de hiërarchisering van seksuele agressie naar kleur en klasse te verwerpen; op zoek te gaan naar de relatie tussen de kapitalistische sociale verhoudingen, de verschillende vormen van machtsongelijkheid, de verschillende vormen van geweld en seksuele agressie; een inclusieve strijd te voeren tegen seksuele agressie voorbij het waanbeeld dat gelijkheid van man en vrouw het definitieve verlossende kader is.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op FAKRA.