Trump voert hoge invoerrechten op staal en aluminium uit de EU in. Daar zit een gaslucht aan. De VS-president gebruikt het als chantage om Duitsland te doen afzien van Nord Stream 2, een extra pijpleiding voor Russisch gas. Hij heeft ook rechtstreeks de hand in de hogere olieprijzen door samen met Saoedi-Arabië Iran in de hoek te duwen, tot vreugde van de olie- en gasboeren in de VS. Olie en gas, Trumps diplomatie is ervan doordrenkt.
Complot
Trump had als kandidaat-president geen verborgen milieu-agenda. Al die waarschuwingen over klimaatopwarming maken deel uit van een Chinees complot. Laten we volop steenkool delven, schalieolie en -gas ontginnen, olie pompen en pijpleidingen door natuurgebieden trekken. “We love coal” , riepen zijn aanhangers.
Hij plaatste olieveteranen in zijn regering, onder wie ex-minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson, Exxon. Op Milieu kwam klimaat-negationist Scott Pruitt om er de EPA, het federale milieu-agentschap, lam te leggen. De eerste maatregel was het intrekken van de verplichting voor olie- en gasbedrijven om gegevens over uitstoot van broeikasgassen te melden.
Baby drillers
Trump had veel hoop gewekt bij de “baby drillers”, de kleine ondernemers die op de schalieboom waren gesprongen. Velen zaten in de schulden omdat de olieprijs zo laag was en Europa zo weinig gas uit de VS kocht. Voor een baby driller moet de prijs per vat minstens 53 dollar zijn om uit te breiden. Die baby drillers herleven: de marktprijzen liggen eindelijk weer hoger dan de kosten van ontginning en Trump zet Europa onder druk om gas te kopen.
Oliekringen keken erg uit naar Trumps beslissing om uit het nucleair akkoord met Iran te stappen. “All eyes on Iran as oil prices soar”, aldus ‘oilprice.com’ eind april. In de maanden daarvoor waren die prijzen al gestegen door onder meer productiebeperkingen van de Opec-landen en door gestegen vraag. Trump zorgde voor nog wat extra onrust in het Midden Oosten, altijd goed om olieprijzen op te drijven. Terwijl tegelijk verdere sancties de olietoevoer uit Iran ondergraven. Iran voert momenteel rond 2,8 miljoen vaten per dag uit; met de sancties zou dat met 400.000 tot 1 miljoen ton verminderen. Genoeg om de prijs op te jagen.
Saoedi’s
De Saoedi’s mikten al eerder op een olieprijs van 100 dollar per vat, onder meer om de financiële problemen van het koninkrijk – een groot gat in de begroting – te verlichten. Saoedi-Arabië heeft een prijs van 88 dollar per vat nodig om uit de problemen te geraken, aldus het IMF begin mei. Trumps Iran-beslsising, waar de Saoedi’s op hadden aangedrongen, kwam hen dus zeer goed uit.
Trump was in april nochtans fel uitgevaren tegen de hogere olieprijzen die Opec, waaronder de Saoedi’s, al hadden afgedwongen. Hij herhaalde zijn kritieken vorige week, waarop de Saoedi’s – in afspraak met Rusland – een beetje inbonden. 80 dollar is beter, we moeten onze klanten niet in de problemen brengen.
Er zit voor Saoedi’s en Russen een risico aan die prijs, want dat komt hun VS-concurrenten ook zeer goed uit. De schalieboeren kunnen nu weer volop aan de slag, ze kunnen weer winsten maken.
Gaslucht
En daarmee worden de VS een steeds grotere concurrent voor Russen en Saoedi’s. De grote drie produceren momenteel ongeveer evenveel. Hogere prijzen betekent dus hogere productie van schalie-olie en vooral gas. Trump wil dat de EU meer van dat Amerikaanse LNG (vloeibaar gemaakt gas) koopt. Nu dekt dat gas ongeveer 5 percent van de invoer in de EU en dat vindt Washington veel te weinig.
Vandaar dat Trump zware druk uitoefent om af te zien van Nord Stream 2 en andere projecten voor pijpleidingen vanuit Rusland en andere landen in die regio. Nord Stream 1, vanuit Rusland onder de Baltische Zee naar Duitsland, was al een doorn in het oog van Washington. Niet alleen om commerciële redenen, ook om politieke: Nord Stream omzeilt Oekraïne als doorvoerland van Russisch gas. Die doorvoer brengt niet alleen geld in de kas van de Oekraïense staat en van sommige oligarchen, het is ook een drukkingmiddel.
Sancties
Nord Stream 2 is een project van 9,5 miljard euro dat wordt gefinancierd door Gazprom en vijf Europese groepen (waaronder Engie en Royal Dutch Shell). West-Europa gebruikt steeds minder steenkool en de productie van Nederlands gas is aan het dalen, zodat het steeds meer moet invoeren.
Trump heeft gedreigd met sancties tegen alle deelnemers aan dat project, zogenaamd omdat Nord Stream 2 de veiligheid van Europa bedreigt. In april plaatste Washington Alexei Miller, de baas van Gazprom, op de lijst van gesanctioneerden. Laat Nord Stream 2 vallen, dan laat ik mijn plannen voor invoerrechten op staal en aluminium vallen, luidde (volgens de Wall Street Journal) Trumps boodschap aan Berlijn.
Poolse vrienden
Trump kan rekenen op bondgenoten binnen de EU, op de eerste plaats Polen. De Poolse regering zou graag massaal Amerikaans gas invoeren om minder afhankelijk te zijn van Russisch gas. Opvallend trouwens hoe Polen binnen de EU scherpe standpunten tegen de VS belet, en begrip vraagt voor de beslissing van Washington om uit het nucleair akkoord met Iran te stappen. Dat EU-raadsvoorzitter Donald Tusk zo scherp was voor de VS, heeft ook met interne Poolse politiek te maken. Tusk is gewezen premier van Polen en tegenstander van de huidige regering.
Enkele EU-lidstaten uit Centraal-Europa en de Balkan remmen eveneeens af. Maar ook de Duitse regering die vooral denkt aan haar voordelige handel met de VS. De Duitse kanselier Angela Merkel toonde zich in april ook al “begripvol” voor het VS-argument dat Oekraïne geen schade mag lijden, Gazprom en Moskou moeten verzekeren dat er gas door Oekraïne zal blijven komen. Goed zo, zei de Russische president Vladmir Poetin, als dat economisch leefbaar is.
Escalatie
De invoerrechten zijn er nu, maar dat is niet het einde van het verhaal. In zijn orgie van ‘America First’ kan Trump sancties treffen tegen alle maatschappijen die meewerken aan NordStream. Dit lijkt het begin van een escalatie waarbij de EU zeer zwak staat.
