Op 24 juli tuimelde de Turkse lira naar het laagste peil ooit. Eerlijk gezegd had ik dit voorspeld. Meer nog, het is een logisch gevolg van de megalomane politiek van de voorbije jaren.
De groei van de Turkse economie is immers niet gezond. Ze is éénzijdig (gebaseerd op de woning- en beton industrie), ze is gebaseerd op leningen die op termijn niet afbetaalbaar zijn en ze is gebaseerd op vriendjespolitiek. Op een bepaald moment komt een dergelijke politiek in botsing met de economische realiteit, en dan wordt de rekening gepresenteerd.
En wees gerust, dit is nog slechts een ‘klein’ deeltje van de werkelijke rekening, die binnenkort zal moeten gedragen worden door de gewone mensen, waaronder vele kiezers van de nieuwe sultan. Ik zeg dit niet met leedvermaak, integendeel, ik vind dat erg.
Het grote verschil met vroeger: vandaag kan de president niet meer stellen dat het de schuld is van ‘de anderen’, want dit keer heeft hij absolute machten. En wees gerust, de lijken (en er zijn er vele) zullen uit de kast vallen!
Ligt de schuld dan niet bij de financiële markten?
Eerst en vooral, net als de ‘banken’ zijn de ‘financiële markten’ uit op winstmaximalisatie. Of dat nu leuk is of niet, dat is eigen aan het kapitalistische systeem. ‘Financiële markten’ zijn geen ‘sociale’ instellingen.
Als er ‘profijten’ te rapen vallen in Turkije, dan zullen zij kapitaal laten toestromen naar Turkije, blijkt echter dat ‘profijten’ onzeker zijn, dan gaat dat kapitaal naar andere landen.
Overigens, laat ons niet vergeten, dat tijdens de eerste jaren van de AKP, enorm veel kapitaal
van de financiële markten naar Turkije vloeide, ook al had je toen reeds een AKP-regering
en ook al had Erdogan (toen als eerste minister) enorm veel macht. Maar het ging toen goed met de Turkse economie, Erdogan werd de hemel ingeprezen, het ‘Turkse model’ was het voorbeeld voor het Midden-Oosten.
Erdogan stak de pluimen op zijn hoed, geen kwaad woord over de financiële markten (die makkelijk kapitaal verschaften aan lage intrestvoeten), alles was te danken aan ‘zijn’ economische politiek. Van zodra het minder ging (zeker na de Gezi-protesten) toverde Erdogan de ‘boemannen’ uit zijn mouw. De ‘financiële’ lobby’s, de ‘atheïsten’ lobby, de ‘intrest’ lobby, … zij kregen van alles de schuld.
En het werd geslikt. Meer nog, het werd er ingepompt. Want terwijl democratische rechten dag na dag werden afgebouwd, groeide de ‘Erdogan-lobby’, een inktvis die overal zijn tentakels ingroef, in de ministeries, in de veiligheidsdiensten, in de media, in de benoemingen,… Een inktvis met duizenden tentakels die de ‘Erdogan’ politiek tot de enige zaligmakende verkondigde. Toen al was duidelijk dat er voor Erdogan slechts één doelstelling was, de ‘absolute’ macht. Wel, hij heeft ze nu.
Hoewel de problemen intussen steeds erger werden, hoorde je hier telkens hetzelfde liedje, het gaat goed met de Turkse economie, het zal steeds beter gaan. Maar wie enigszins kritisch de toestand volgde, wist het toen al: de problemen groeiden enkel.
Gans de economische groei van de voorbije laatste vijf jaar is gebaseerd op niet afbetaalbare schuld en in plaats van de megalomane projecten een halt toe te roepen, gaat men er nog verder mee door. Het is dus één grote luchtbel, die op ontploffen staat.
Door die massale (onaflosbare) schuld, worden de ‘financiële markten’ steeds terughoudender om nog leningen te verstrekken. En als ze als leningen verstrekken, dan willen ze ‘garanties’. Men wordt dus verplicht een verzekering af te sluiten als men overgaat tot een lening (de CDS, Credit Default Swaps), en hoe ‘onzekerder’ de terugbetaling van een lening, hoe hoger de CDS liggen (nu al meer dan 3,5% in Turkije).
Een land waar de economische indicatoren op groen staan, een land dat kredietwaardig is, heeft een sterke munt. Maar behoudens de economische groei, staan alle overige economische indicatoren op ‘rood’, dat geldt voor de werkloosheid (11%), de inflatie (meer dan 15%) en het tekort op de handelsbalans (meer dan 6% van het Bruto Nationaal Product).
Het is dan ook niet meer dan logisch dat de Turkse lira steeds meer aan waarde verliest. Zolang een aantal andere economische indicatoren niet verbeteren, zal die trend blijven voortduren. Dus neen, het zijn niet de financiële markten die de schuld zijn, het is het gevoerde economische beleid van de voorbije jaren dat de Turkse economie naar de afgrond drijft (ik heb zelf overigens geen enkel respect voor de financiële markten, maar dat is iets totaal anders).
Is een verhoging van de intrestvoeten een goede zaak?
Hoge intrestvoeten zijn zeker geen goede zaak. Wie investeert en daarvoor geld nodig heeft, gaat steeds kijken aan welk percentage een lening kan worden afgesloten. Als de intrestvoet heel laag ligt, bijvoorbeeld 1 tot 2%, en als je weet dat je een stuk meer winst kan maken, dan is lenen interessant. Als die intrestvoet echter hoog ligt (nu in Turkije 17,75%) en dat is de minimale intrestvoet, dan moet je veel meer winsten maken, bedrijven gaan dus aarzelen om te investeren, omdat de risico’s veel hoger zijn. Op dat vlak heeft Erdogan gelijk: hoge intrestvoeten zetten een rem op de economische groei.
Hier stelt zich een bijkomend probleem. Turkse bedrijven kopen veel ‘intermediaire’ producten aan uit het buitenland (zeg maar half afgewerkte producten) die in het productieproces omgezet worden tot afgewerkte producten. Daarnaast moet ook veel energie worden ingevoerd (olie, gas). Al deze rekeningen zijn in dollars of in euro’s. Het grootste deel van die schulden zijn ‘kortlopende’ schulden, dat wil zeggen, ze moeten binnen het jaar worden terugbetaald. Maar niet in Turkse lira, wel in dollars of euro’s. Wie vorig jaar één miljoen euro leende, moet vandaag één miljoen euro terugbetalen plus de intrest.
Maar vorig jaar was één miljoen euro 4,5 miljoen Turkse lira, vandaag is dit 5,7 miljoen Turkse lira, dat is bijna een waardevermindering (of vermeerdering, het hangt ervan af hoe je het bekijkt) van meer dan 25 procent. Bedrijven krijgen het dus steeds moeilijker om hun schulden terug te betalen en vragen dan ook schuldherschikking.
Zolang die schuldherschikking geldt voor één of twee bedrijven betekent dat niks, maar bijna alle bedrijven zitten met hetzelfde probleem. En eens zo’n ‘multinational’ niet meer kan terugbetalen, kan dit een domino-effect in gang zetten, waardoor steeds meer bedrijven failliet gaan. En juist omdat die schuldenlast (voornamelijk in de private sector) zo onnoemlijk groot is, kan Turkije niet anders dan (bij ongewijzigde economische politiek) de intrestvoeten verhogen om euro’s en dollars te gaan lenen.
Een vicieuze cirkel
Het is inderdaad een vicieuze cirkel geworden, zolang men de economische politiek niet drastisch gaat omgooien.Verhoging van de intrestvoeten leidt tot een inkrimping van de economische groei en meer faillissementen, meer werkloosheid enz.. Verlaging van de intrestvoeten leidt dan weer tot kapitaalsschaarste (want dan komen er geen euro’s of dollars het land meer binnen) en meer faillissementen, meer werkloosheid enz.
De keuze van de president … geen verhoging van de intrestvoet
Nu Albayrak (de schoonzoon van Erdogan) Financiën en Economie beheert, zien we dat vandaag (de Turkse Centrale Bank) bijeen kwam. 23 van de 24 waarnemers (internationale financiële
instellingen) verwachtten dat de rente weer met één procent naar omhoog zou zijn gegaan (ik dacht, deze keer had ik gelijk, niet dus) en hadden dit reeds ingecalculeerd. Het is niet gebeurd, de Turkse lira is weerom in vrije val.
Dat klopt perfect met het voorafgaande. Goed bezig zou ik zeggen (bedoel dat cynisch hoor). Ik denk dat vandaag de Turkse Centrale Bank zelfs lira’s heeft opgekocht om de val te stuiten, dat zien we wel volgende maand.
Zijn er alternatieven?
Ja hoor. Ik wil die wel eens uitschrijven, want Turkije is een land met mogelijkheden, zeker op economisch vlak. Maar niet nu, het is veel te heet. Dat is voor een andere keer!
