Op 11 november 2018 is het honderd jaar geleden dat er een eind kwam aan de Eerste Wereldoorlog. Vooral in Frankrijk en België wordt deze Grote Oorlog veelvuldig herdacht. En eindelijk is er een film die aandacht besteed aan de vrouwen achter het front. Die film is Les Gardiennes (De Hoedsters). Over hoe Franse vrouwen op het platteland het Franse boerenbedrijf gaande hielden toen hun mannen naar de loopgraven werden gedirigeerd.
Slachting
In de Eerste Wereldoorlog (1914 – 1918) vlogen de rijke elites van Europa elkaar in de haren. Dat wil zeggen, dat deden ze natuurlijk niet zelf. Het vechten lieten ze over aan hun ‘onderdanen’, arbeiders en boeren. In de onderlinge strijd tussen de toenmalige imperialisten, o.a. om grondstoffen en afzetmarkten, vonden 9.448.000 soldaten en burgers de dood. Nog eens 17.670.905 mensen raakten gewond en verminkt. In totaal ruim 27 miljoen mensen. Tellen we de doden door de Spaanse Griep, die aan het eind van de oorlog uitbrak, erbij op dan komen we in de buurt van 120 miljoen slachtoffers. Niet in alle deelnemende landen kwamen de kapitalisten ongeschonden uit de strijd: in Rusland namen bij de Oktoberrevolutie van 1917 de communisten de macht over.
Mooifilmerij?
Niet overal was de oorlog even voelbaar. Nederland bleef neutraal en daardoor relatief buiten schot. Maar ook in het achterland van de strijdende naties ging het leven deels ‘gewoon’ door.
Les Gardiennes speelt voor het leeuwendeel op het landgoed Paridier, ver van het front dat zich bevond aan de grens van Frankrijk en Duitsland. Het is 1915. De zonen van de landeigenaar zijn opgeroepen voor het Franse leger en liggen in de loopgraven. De mater familias, Hortense (Nathalie Baye), bestiert de boerderij. Ze doet dat zeer voortvarend en ze krijgt daarbij hulp van een al even doortastend weesmeisje, Francine (Iris Bry), die bij haar op de boerderij wordt geplaatst. Hortense en Francine zorgen ervoor dat de boerderij bij afwezigheid van de mannen gewoon blijft produceren.
Regisseur Xavier Beauvois brengt dat uitgebreid in beeld. Sommige recensenten vinden dat ‘traag’ of ‘saai’. Xavier neemt inderdaad de tijd om het boerenbedrijf in alle facetten en jaargetijden te tonen. Ploegen, zaaien, mesten, maaien, dorsen, opbinden, voederen en vervoeren, je krijgt het allemaal te zien. En dat is bijna leerzaam en in het geheel niet vervelend, temeer daar Xavier dat alles doet in prachtige plaatjes.
Franse filmers is in het verleden weleens verweten dat ze zich schuldig maken aan ‘mooifilmerij’, en inderdaad is ook Les Gardiennes af en toe bijna te idyllisch, maar het is ook heel prettig om te kunnen kijken naar het fraaie landschap, de boerderij en het werk dat daar verricht wordt.
Drie lijnen
De ellende van de oorlog gaat niet helemaal aan Paridier voorbij. De oudste zoon wordt gevangen genomen door de Duitsers en de middelste zoon sneuvelt. Alleen de jongste zoon komt heelhuids op verlof. Hij wordt dan stapelverliefd op Francine en zij op hem. De zoon van een landbezitter en een arm weesmeisje – dat geeft verwikkelingen! Dat sterke vrouwen niet per sé heilig zijn, wordt dan duidelijk. Matriarch Hortense maakt dan lelijk misbruik van haar macht. Francine blijft desondanks knap overeind.
De verhouding tussen Hortense en Francine is, zeg maar, de tweede lijn in deze film. De eerste lijn is dat dagelijkse leven op de boerderij onder hun regie. Een derde wat korter lijntje is de oorlog. Veel krijgen we daarvan niet te zien, maar er is één onvergetelijke scene. Dat is als de jongste zoon vanuit zijn loopgraaf temidden van mist en damp met zijn mitrailleur een groep Duitse soldaten met gasmaskers neermaait. Als hij daarna bij één van die Duitsers het gasmasker afneemt, dan ziet hij het gezicht van een mens die hij zelf had kunnen zijn. Een bijzonder sterke blijk van de waanzin van de oorlog.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Grenzeloos.
