Extreemrechts en de fascistische reactie lieten de afgelopen weken duidelijk hun wrede gezicht zien wat betreft vrouwenrechten en de klimaatcrisis.
In Duitsland lanceerde de AfD (Alliantie voor Duitsland) een gemene aanval op de inspirerende jonge klimaatactiviste Greta Thunberg – die ze voorstelde als een extremist – en suggereerde dat ze behandeling nodig had voor haar ‘psychose’: een miezerige verwijzing naar haar autisme. De AfD verwerpt de bijna-unanieme wetenschappelijke opinie (dat de CO2-toename veroorzaakt wordt door de mens). Ze zei dat de klimaatbeweging angst zaait over het niveau van de CO2-uitstoot en beweerde dat kooldioxide uiteindelijk een heilzame voedingsstof voor planten is.
De ontkenning van klimaatverandering is een openlijk standpunt van Nigel Farage, die beweert dat de klimaatcrisis oplichterij is die door ‘globalisten’ aan de wereld wordt opgedrongen als onderdeel van hun plan om een wereldregering op te leggen. De feitelijke ontkenning van klimaatverandering is ook een standpunt van de rechtse nationaal-liberale coalitie in Australië, die op 18 mei aan de macht is gekomen. De Italiaanse vicepremier, Matteo Salvini, is een ontkenner van de klimaatverandering en op 8 mei weigerde Italië de doelstelling van het akkoord van Parijs om de uitstoot tegen 2050 tot nul te beperken te accepteren. En het Rassemblement Nationale van Marine Le Pen wil Frankrijk terugtrekken uit het klimaatverdrag van Parijs omdat het een ‘communistisch project’ is. Het ontkennen van de klimaatcrisis is een vaste extreem-rechtse en fascistische stellingname, die steeds openlijker naar voren komt.
De aanval op het recht op abortus door aanhangers van Trump in de Verenigde Staten bereikt een koortsachtig hoogtepunt en extreemrechts en christelijke fundamentalisten zien de mogelijkheid om hun uiteindelijke doel te bereiken – een totaal verbod op abortus in het hele land. Het op 14 mei genomen besluit van de wetgever in Alabama om bijna alle abortussen te verbieden zal nu worden beoordeeld door het Hooggerechtshof, dat het verbod waarschijnlijk zal handhaven, waardoor het arrest Roe vs. Wade uit 1973, dat abortus legaliseerde, in feite wordt vernietigd.
De resultaten van de Spaanse verkiezingen in mei gaven de fascistische partij Vox 2,6 miljoen stemmen en 23 zetels in de Cortes (parlement). Verbazingwekkend genoeg kwam de politieke doorbraak van Vox voort uit haar verdediging van vijf mannen die beschuldigd werden van groepsverkrachting tijdens het stierenrennen in Pamplona in 2016. De mannen die zichzelf ‘de wolvenroedel’ noemden, waarin onder anderen twee soldaten en een politieagent zaten, beweerden dat het slachtoffer had ingestemd, met als bewijs een video op hun mobiele telefoons met het slachtoffer zwijgend en met haar ogen dicht.
Het besluit van de rechtbank om een aanklacht van verkrachting af te wijzen en hen alleen te veroordelen voor geweldpleging veroorzaakte verontwaardiging en grote demonstraties tegen de beslissing. Maar Vox realiseerde zich dat haar doelgroep – de meest reactionaire delen van de Spaanse samenleving – zou sympathiseren met een verhaal dat het slachtoffer en haar aanhangers demoniseerde. Vox beweert dat veel van de verontwaardiging over seksueel geweld wordt veroorzaakt door ‘radicale, extremistische feministes’. Die verontwaardiging negeert volgens Vox in ieder geval de echte verkrachters, voornamelijk immigranten. De Vox-leider in Andalusië, Francisco Serrano, tweet regelmatig zijn minachting voor ‘feminazis’. Maar uit Spaanse onderzoeken blijkt dat zo’n 65% van de vrouwen op de leeftijd tijdens het voortgezet onderwijs zichzelf als feministe beschouwt.
Meaghan Beatley schrijft het volgende: ‘Een van de belangrijkste antifeministische maatregelen van Vox, zoals voorzien in een 100-puntenprogramma, is de intrekking van een wet over gendergeweld uit 2004 die bedoeld is om vrouwen beter te beschermen tegen huiselijk geweld en om overtreders beter te vervolgen. De partij roept ook op tot de ontbinding van federaal gefinancierde feministische organisaties, de oprichting van een ministerie van Familiezaken in plaats van het huidige Gender ministerie en het schrappen van de procedures voor geslachtsverandering en abortus uit de openbare gezondheidsdiensten.’
In het afgelopen decennium had het kunnen lijken alsof de nieuwe extreem-rechtse en fascistische bewegingen zachtere reactionaire standpunten innamen over vrouwenrechten, het milieu en LHBT+-kwesties. Marine Le Pen van het Franse Rassemblement National beweerde bijvoorbeeld dat ze homo- en lesbiennevriendelijk was en ‘onze homo’s en Joden wilde beschermen’ – tegen moslims natuurlijk. Tegelijkertijd verzet ze zich tegen het homohuwelijk en verdedigt ze ‘gezinswaarden’.
Maar de neiging van extreemrechts om zijn reactionaire standpunten over bijna alles te verbergen en zich vooral te richten tegen migranten, is aan het veranderen. Naarmate extreemrechts meer stemmen en meer vertrouwen krijgt, brengt het zijn reactionaire maatschappelijke kernpunten naar voren.
Sinds Donald Trump in 2016 aan de macht is gekomen, heeft hij Amerika teruggetrokken uit het klimaatverdrag van Parijs, maar ook het Environmental Protection Agency gezuiverd, waarvan de nieuwe directeur, Andrew Wheeler, een klimaatontkenner is. Het agentschap heeft een reeks beperkingen uit het Obama tijdperk teruggedraaid, waaronder beperkingen op het gebied van: houtkap, olie- en steenkoolboringen, oliewinning op de Noordpool en emissienormen voor voertuigen. Toen het twee jaar durende, 1500 pagina’s tellende onderzoek van zijn eigen regering aantoonde dat ‘menselijke activiteiten … de dominante oorzaak’ van de opwarming van de aarde zijn en dat de jaarlijkse verliezen in sommige sectoren tegen het einde van de eeuw zouden kunnen oplopen tot ‘honderden miljarden dollars’, reageerde Trump met: ‘Ik geloof het niet’. Hij probeerde het rapport ook onder de radar te houden door het de dag na Thanksgiving te publiceren.
Terwijl het offensief van de regering-Trump tegen klimaatrechtvaardigheid doorgaat, wordt nu het reactionaire offensief tegen het recht op abortus ingezet. Alabama heeft Georgia en Mississippi gevolgd bij het aannemen van wetgeving die vrijwel alle abortussen verbiedt. Jamelle Boule legt in The New York Times uit dat het schuiven van Trump van ‘pro-keuze’ naar ‘anti-abortus’ bedoeld is om de evangelische christenen aan boord te krijgen voor het bredere plan:
‘De bezielende impuls van de verkiezingscampagne van Trump – het kloppende hart van Make America Great Again – was een verdediging van de traditionele hiërarchieën. Trump beloofde expliciet om Amerika’s toewijding aan de principes van eerlijkheid en gelijkheid te verzwakken om de voorrechten van ras, geslacht en rijkdom te versterken. Zijn persoonlijke leven werd bepaald door zijn hedonisme, overdaad en minachting voor de conservatieve moraal. Maar hij wierp zich op als een bolwerk tegen culturele en demografische veranderingen, een symbool van blanke patriarchale mannelijkheid gericht tegen immigranten, feministen en raciale minderheden. Een bolwerk tegen culturele en demografische veranderingen, ondanks zijn verklaarde tolerantie voor het homohuwelijk.’
Met andere woorden, het anti-abortusproject is het cruciale symbool van een alliantie met christelijke fundamentalisten, die teruggrijpt naar een veiliger tijdperk van stabiele fabrieksbanen en conservatieve kerkelijke waarden, een tijdperk dat niet gehinderd werd door economische crisis, afnemende industrieën, cultuuroorlogen of gender- en etnische conflicten. Dit verloren paradijs van de witte arbeiders- en middenklasse, een parodie op de jaren vijftig, heeft echter nooit bestaan. Het is een uitvinding van talrijke extreemrechtse en conservatieve politici, een nuttige mythe om voor ’traditionele waarden’ te strijden.
Nu wil de regering-Trump haar internationale kruistocht tegen abortus verdiepen. Amerikaanse organisaties voeren al lang internationaal campagne tegen abortus. En Amerikaanse regeringen sinds Ronald Reagan hebben de financiering van organisaties die abortussen of adviezen op het gebied van reproductieve gezondheid financieren beperkt. zoals Sarah Boseley uitlegt: ’In maart breidde de VS de ban uit door te stellen dat elke organisatie die vrouwen begeleidt bij abortus en gebruik maakt van fondsen van elders – zelfs van de eigen regering of een donor in een ander land – niet langer in aanmerking komt voor Amerikaanse financiering. Het dictaat geldt voor alle wereldwijde gezondheidsorganisaties. Naast organisaties die seksuele en reproductieve gezondheidsklinieken runnen, moeten ook HIV-instellingen en liefdadigheidsinstellingen voor kinderen de belofte laten registreren’.
Kwesties van reproductieve rechten en seksueel geweld zijn natuurlijk nauw met elkaar verbonden – beide gaan over het behoud van patriarchale structuren. Seksueel geweld is een massale wereldwijde epidemie, vooral waar regeringen of bewegingen die zich richten op het afdwingen van extreme gender-, etnische of klassenhiërarchieën aan de macht zijn of sterk zijn.
De crisis van het seksueel geweld in India is verergerd sinds de verkiezing van premier Narendra Modi van de Hindoe fundamentalistische BJP in 2014. De verkrachting van en wreedheid tegen moslimvrouwen en andere niet-Hindoestaanse vrouwen door Hindoestaanse mannen, evenals het geweld tussen de gemeenschappen in het algemeen, wordt verdedigd door extreemrechtse tendensen in de BJP.
Zo werd in januari 2018 een achtjarig meisje, Asifa genaamd, opgesloten in een Hindoe-tempel in Kasjmir. Ze werd herhaaldelijk verkracht en uiteindelijk vermoord. De mannen die werden beschuldigd van haar moord, werden verdedigd door een nieuwe communalistisch-fascistische groep genaamd Hindu Ekta Manch (Forum voor de Hindoeïstische Eenheid) die bijeenkomsten organiseerde waar functionarissen van de BJP aanwezig waren. Asifa (die geen andere naam leek te hebben) was lid van een nomadische etnische groep die bekend stond als Bakarwals. In India gaat extreme vrouwenhaat van hindoefundamentalisten hand in hand met etnisch racisme.
De epidemie van gendergeweld wordt natuurlijk ook gedreven door fundamentalistische islamitische groepen als Boko Haram en Daesh (IS). Een zeer groot deel van hun vrouwelijke gevangenen is verplicht ‘getrouwd’ en is zwanger geworden. Verkrachting gaat hand in hand met reproductieve dwang en reproductieve dwang is een vorm van extreem geweld tegen vrouwen, het uiteindelijke doel van extreemrechtse anti-abortus activisten.
In de VS, Spanje, Duitsland en elders heeft extreemrechts rekening gehouden met het feit dat reactionaire standpunten over gendergeweld, abortus en klimaatverandering standpunten kunnen zijn die steun krijgen van de meest achtergebleven delen van de bevolking. Maar zoals we hebben gezien bij abortus in de VS, de groepsverkrachtingen in Spanje en de klimaatacties van schoolgaande jeugd in heel Europa, veroorzaken deze kwesties een enorme polarisatie in de samenleving. Zoals uit opiniepeilingen in de VS is gebleken, is er een meerderheid tegen een verrechtsing op deze kwesties. De klimaatbeweging en de bewegingen voor de fundamentele rechten van vrouwen kunnen en moeten cruciale onderdelen zijn van een internationale strijd tegen fascisten en extreem-rechtse groepen. De belangen van de overgrote meerderheid van de mensheid staan op het spel.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Crisis and Revolt. Nederlandse vertaling: redactie Grenzeloos.
