Op 20 maart van dit jaar kocht de Walt Disney Company de studio van Fox Network op. Daarmee was $ 71.300.000.000 (71,3 miljard dollar) gemoeid. De vos van Rupert Murdoch werd door de muis van Disney verslonden. Mickey Mouse wint! Disney is de afgelopen jaren enorm in opmars. En er staat nog meer op stapel. Een imperium dat wereldwijd meer dan een derde van de amusementsmarkt beheerst, is in aantocht. Waar gaat dat heen?

Verstrooiing

Bij de millenniumwissel in 2000 vroegen steeds meer linkse organisaties zich af waarom de ‘swung’ er voor en bij hen aan het verdampen was. In de zestiger en zeventiger jaren leken de vooruitzichten nog heel wat gunstiger. En nu verdwenen hele, eens machtige, communistische partijen en werden of bleven radicale socialisten een marginaal verschijnsel. Het kostte niet veel moeite een aantal redenen boven op de vergadertafel te krijgen.

Eén van de oorzaken werd gezocht in de enorme groei van de amusementsindustrie. Die had een grote invloed op het ideologisch klimaat in de westerse wereld. Het aanbod aan vermaak en afleiding nam enorm toe. Voor ontspanning en ontwikkeling was het niet langer noodzakelijk je aan te sluiten bij culturele verenigingen, sportclubs, vakbonden en politieke partijen die deel uitmaakten van de arbeidersbeweging. Vanaf de zeventiger jaren kon je ook terecht bij commerciële instellingen, omroepen, reisorganisaties en clubs. Lidmaatschap van dergelijke verenigingen, bezoek aan pretparken en festivals alsook verre reizen werden mede mogelijk gemaakt door een flinke stijging van de welvaart. Na een ronduit armoedig verleden, zeker in de periode van ‘wederopbouw’ na de Tweede Wereldoorlog, ging het besteedbaar inkomen rap omhoog. Er vonden ‘loonexplosies’ plaats.

In 1963 stegen de lonen met 9%, in 1964 met 15% en in 1965 nog eens met 10%. Ook vochten de vakbonden, linkse partijen en opstandige jongeren voor meer vrije dagen en langere vakanties. Het effect was meer welvaart en welzijn, maar ironisch genoeg tevens een minder hechte binding met de (arbeiders)beweging die dit mogelijk had gemaakt. Het waren vooral grote commerciële ondernemingen die in de nieuwe behoeften aan verstrooiing en happiness gingen voorzien. De Walt Disney Company werd een belangrijke speler.

Verorberd

De Walt Disney Company is een gigant in de wereld van het amusement. Met tijdschriften als Donald Duck, pretparken, tv-series en films heeft Disney een enorme invloed op wat we tegenwoordig te zien en te horen krijgen. Momenteel komt bijvoorbeeld één op de drie films in de bioscoop uit de Disney-studio’s. En het is echt niet meer alleen Bambi of The Lion King. Dat heeft mede te maken met het opkopen door Disney van andere filmmaatschappijen. In 2006 werd Pixar, de maker van o.a. Toy Story, voor ruim 7 miljard dollar gekocht. In 2009 volgde het filmstripbedrijf Marvel, van o.a. The Avengers, voor 4 miljard dollar. In 2012 was de beurt aan Lucasfilm, van Star Wars, voor eveneens 4 miljard dollar. Als klap op de vuurpijl werd dit jaar op 20 maart de filmdivisie van Fox voor 71,3 miljard dollar overgenomen. Mickey Mouse, het oersymbool van Disney, heeft de Fox van films als Bohemian Rapsody, The Shape Of Water, Three Billboards en The Favourite verorberd. Met recht kun je stellen: Muis verslindt vos!

Rijken rijker

De marktwaarde van de Walt Disney Company is daarmee gekomen op $ 317 miljard ($ 317.000.000.000). Toen Disney in april bekend maakte in november 2019 de concurrentie aan te gaan met Netflix steeg het aandeel in één klap met 12% in waarde. Overigens werd daarbij tegelijk aangekondigd dat een bezuiniging wordt doorgevoerd van 2 miljard dollar, die tussen de 5.000 en 10.000 banen gaat kosten van de in totaal meer dan 200.000. Een oud liedje: de koersen stijgen voor de beleggers – een deel van de arbeiders komt op straat.

Bij de deal van Disney met Fox is van de 71,3 miljard dollar ongeveer 12 miljard in de zakken van Rupert Murdoch terecht gekomen. Een aardige opsteker voor hem en zijn conservatieve kranten zoals The Sun en News of the World.

Machtsconcentraties

Wat betreft de financiële machtsposities in de filmwereld kunnen tegenover de markt waarde van Disney van 317 miljard dollar die van de belangrijkste concurrenten worden gezet. We zien dan bij Paramount een marktwaarde van $ 6,5 miljard. Bij Sony, van Columbia en TriStar, $ 62 miljard. Bij Time Warner $ 98 miljard en bij Comcast, van Universal en NBC, $ 305 miljard.  Al met al heeft een geweldige concentratie van kapitaal plaatsgevonden als het gaat om ons aangenaam bezig te houden. Met Disney op nummer 1.

Heden ten dage zijn natuurlijk op film-m en amusemensterrein nog twee andere spelers van belang. Dan hebben we het over Netflix met een marktwaarde van $ 174 miljard en over Amazon ter waarde van $ 941 miljard. Het is vooral om de concurrentie met Netflix aan te gaan dat Disney het pakket en de studio’s van Fox heeft overgenomen. Om de producten van Fox aan Netflix te kunnen onthouden en die zelf op een eigen ‘streaming’ met ‘video-on-demand’  te leveren. Vanaf november gaat dat gebeuren op Disney Plus.

Geluk

Het kan niet anders zijn dan dat het enorme kapitaal dat vergaard is rondom het amusement ook inhoudelijk invloed uitoefent op het denken, doen en laten van miljoenen mensen. Alle maatschappijen doen wel iets met goede bedoelingen en  aan goede doelen. Comcast, van Universal en NBC, heeft bijvoorbeeld in zijn missie expliciet opgenomen te streven naar diversiteit en inclusie. En Paul Richardson, topman van Disney, verklaarde dat zijn personeelsbeleid doordesemd is met dezelfde beginselen.

De missie van Disney als geheel is wat algemener van aard: “Wij scheppen geluk door het beste vermaak voor mensen van alle leeftijden overal ter wereld”. En ze doen dat o.a. middels “magische momenten”. Het ‘familiekarakter’ van Disney komt hier duidelijk tot uiting. Maar naast het bieden van vermaak wil Disney ook ”informeren en inspireren” uit “zorg voor onze planeet” en doet het concern aan filantropie “voor kinderen en families die dat het meest nodig hebben”. \

Dat laatste zal met een netto-winst in 2018 van $ 12,6 miljard niet echt een probleem zijn. Maar hoe staat het verder met de inbreng van de Walt Disney Company in het ideologisch klimaat? Het zal per product verschillen. Mooi, leuk en aardig voor het hele gezin domineert. Echter, het publiek bestaat niet alleen maar uit mensen die dáár naar talen. Dus is tegemoetkomen aan emancipatoire trends of zelfs maatschappijkritische tendensen niet per sé uit den boze.

Emancipatie?

Enig emancipatie-streven vinden we bijvoorbeeld terug bij Alladin en Toy Story 4, waarin voor meisjes/vrouwen en gekleurde mensen een wat prominentere rol is weggelegd dan bij vroegere versies.

De maker van Toy Story 4, Josh Cooley, benoemt dat ook. Tegenover Ab Zagt van het Algemeen Dagblad (AD) zegt hij “Ik heb laten uitrekenen dat Bo Peep in totaal maar zes minuten in de eerste twee Toy Story’s is te zien. Maar zij is wel de grote liefde van Woody, die haar in dit avontuur weer tegenkomt. Ze was tamelijk passief en dat vonden wij niet meer van deze tijd. Zij is in deze film daadkrachtiger, zelfverzekerder en stoer. Er was bij Pixar een groep van zes vrouwen die zich veelvuldig bemoeide met haar karakter. In de wandelgangen werden zij de Bo Army genoemd. Zij gaven duidelijke aanwijzingen hoe zij zich moest gedragen en kleden. Zij draagt dan ook een broek om haar atletische kwaliteiten te accentueren. Wij wilden haar voorstellen als een personage dat het lot in eigen hand neemt. Het is niet zo dat wij hiermee een feministisch statement wilden maken. Belangrijker was dat haar ontwikkeling beter paste in ons verhaal”.

Ja, natuurlijk “geen feministisch statement”, want al te controversieel stoot weer een deel van het publiek af. Maar toch.

Confrontatie

Dat Disney overigens niet altijd de confrontatie uit de weg gaat, moge blijken uit de remake van De Kleine Zeemeermin met echte acteurs die nu gaande is. Daarin is de hoofdrol weggelegd voor de zwarte actrice Halle Bailey. Woedende Disney-fans voeren actie en willen een onderwaterprinses met rood haar, een blanke huid en blauwe ogen, net als in de animatiefilm. Disney wijkt niet. Zoals Disney ook niet is geweken voor de campagnes van vooral de protestantse kerken in Amerika, die meer God en religie op het witte doek willen. Ondanks plaatselijke vertoningsverboden, boycots en piketacties blijft Onze Lieve Heer en religie over het algemeen buiten beeld. In de film Dumbo kun je zelfs een metafoor ontwaren met een (zelf)kritische boodschap over rücksichtslose kapitalisten voor wie winst boven alles, inclusief menselijkheid, gaat.

Seks?

Disney probeert zeker politiek correct uit de hoek te komen. Toch is er reden tot zorg. De groeiende machtpositie met een marktwaarde van $ 317 miljard, controle over een derde van het totale filmaanbod en vanaf november met een eigen ‘netflix’ in de vorm van Disney Plus, is ongezond. Zo’n dominante positie nodigt bijna uit tot controle, disciplinering en onderwerping. Disney kan in hoge mate bepalen welke films we in welke bioscopen of op tv te zien krijgen.  Er zijn al incidenten geweest. Bioscopen die niet voldoen aan de eisen van Disney kunnen fluiten naar haar films. De journalisten van de Los Angeles Times zijn in 2017 een tijd lang geweerd bij persvoorstellingen, na onwelgevallige berichtgeving. Netflix krijgt in november na de start van Disney Plus niks meer van haar studio’s.

Ab Zagt sluit niet uit dat Hollywood getroffen zal worden door een golf van preutsheid. Blote borsten en billen en onstuimige seksscènes passen immers niet  bij het familie-imago van Disney. Dat kan ook ten koste gaan van meer artistieke films zoals Elle, The Favourite, The Shape of Water en Queen of Hearts of van meer kritische politieke films zoals Bram Fischer, Beale Street, The Hate U Give en De Moord op Trotsky. Ha! We zullen zien!

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Grenzeloos.