Op deze site hebben we het al gehad over de vier “indicatieve scenario’s” van het IPCC om het klimaat te stabiliseren beneden de 1,5°C opwarming. Drie van deze scenario’s houden impliciet in dat er een tijdelijke overschrijding van de gevarengrens komt en dat “technologieën met negatieve emissie” aangewend worden om daarna de aarde weer af te koelen, wat gewoon onzin is. Scenario1 van het IPCC is het enige dat deze waanzin van “het tijdelijk overschrijden” van de 1,5°C opwarming vermijdt en dus ook het inzetten van die technologieën. Wat moeten we hierover denken? Wat is de te volgen weg?

Aan de ene kant veronderstelt ook dit scenario net als de andere “markten die volop functioneren en zich competitief gedragen” (5de rapport van het IPCC, werkgroep 3). Anderzijds houdt het ook net als de andere scenario’s in dat kernenergie een sterke groei kent van liefst 100% tegen 2050! Dat volstaat om dit scenario ook af te wijzen … Toch is het interessant dit scenario meer in detail te bekijken. Er is een belangrijke daling van de consumptie van eindenergie nodig: -15% tegen 2030 en -32% in 2050. Een dergelijke grote daling kan niet zonder een zekere vermindering van de materiële productie en/of het vervoer.

De vraag is dan: laat ons even veronderstellen dat kernenergie aanvaardbaar is, zou het dan toch mogelijk zijn beneden de 1,5°C opwarming te blijven zonder “minder te produceren, minder te vervoeren en meer te delen” ? Met andere woorden: is het echt nodig de logica van de kapitalistische accumulatie achter ons te laten zoals ecosocialisten beweren? Is een “groen kapitalisme” dan toch mogelijk? Om hierop een antwoord te vinden moeten de simulaties van nabij bekijken die de basis vormen van scenario1 van het IPCC.

Low Energy Demand

De meest radicale simulatie werd Low Energy Demand (LED)1 gedoopt. Ze probeert inderdaad aan te tonen dat de 1,5°G grens kan geëerbiedigd worden binnen het kader van de marktmechanismen en zonder negatieve emissie technologieën. Maar hoe dan? Door de groeiende digitalisering, elektrificatie en urbanisatie zal het finale energieverbruik met 40% dalen in 2050. Hierdoor ontstaat de ruimte die voor het decarboniseren nodig is, volgens de auteurs.

Bijvoorbeeld: een smartphone die 5W verbruikt (2,5W in slaaptoestand) zal meer dan 15 van de huidige toestellen vervangen waardoor het energieverbruik met een factor honderd daalt (dertig in slaaptoestand). En zo zal volgens de auteurs het verbruik van de industrie spontaan 15 % dalen. Verder zijn er geen problemen: de verstedelijking zal verder het platteland leegzuigen, groeiende productiviteit in de landbouw en agro-business zal voedsel blijven leveren aan de steden, goederenvervoer ( +20% in het Noorden, meer dan 70% in het Zuiden) zal de koopwaren verder over onze planeet blijven verspreiden en door de vermindering van het gebruik van biobrandstoffen zal zelfs een uitbreiding van de bossen mogelijk zijn… Prachtig!

Wat is het probleem?

Waar zit dan het probleem? Om dit alles te doen lukken, mag het kapitaal de daling van de energieconsumptie niet aanwenden om meer koopwaren te produceren. Maar dat is in de geschiedenis van het kapitalisme nooit gebeurd. Nooit: wanneer de efficiëntie van een proces toeneemt hebben de kapitaalbezitters dat altijd gebruikt om meer te produceren en dus meer winst te maken. Dat noemt men het “rebound effect”.

De auteurs van Low Energy Demand geven het toe: hun project is alleen haalbaar als dit rebound effect niet werkt. Hiervoor rekenen ze gedeeltelijk op een tendens tot daling van de vraag voor bepaalde zaken ( door de verstedelijking kopen minder jongeren een auto bijvoorbeeld, er zouden ook meer elektrische deelwagens komen enz.).Maar dat zal niet volstaan (de globale materiële productie zal niet dalen omdat jongeren in de steden minder auto’s kopen). Wat moet er dan wél gebeuren? Een nieuwe belasting natuurlijk! En nog geen kleintje. Een taks die maakt dat de elektriciteitsrekening van de consument niet daalt … zelfs niet bij een daling met factor honderd van het verbruik! 2

Ziezo, wetenschappers die toegeven dat we voor de redding van het klimaat de materiële productie moeten verminderen, zien geen andere oplossing dat het vergroten van de fiscale ongelijkheid – zelfs een Macron had dit niet durven dromen!3 Deze lui denken gewoon niet aan zaken zoals het stopzetten van nutteloze en schadelijke productie (wapens bijvoorbeeld).

Het is weerzinwekkend en typerend voor de greep van het liberale kapitalisme op wetenschappelijk onderzoek. Maar zelfs indien de uitdaging van het klimaat kan aangepakt worden met een dergelijke sociale onrechtvaardigheid, dan nog is het duidelijk dat de globale ecologische crisis hiermee niet wordt opgelost, al zeker niet voor wat betreft de biodiversiteit, de chemische vergiftiging van het biosfeer, de ernstige verstoring van de stikstofkringloop en de degradatie van de bodem.

Besluit: het groene kapitalisme is inderdaad niet mogelijk, en dat is nu geen propaganda…