In de week van 20-27 september was er een historische actiedag voor klimaatrechtvaardigheid. Met meer dan 7,5 miljoen demonstranten in 185 landen is het de grootste gecoördineerde wereldwijde mobilisatie sinds de oorlog in Irak in 2003. Een nieuwe generatie is aangetreden, geboren uit collectieve en politieke actie. Haar kracht en vastberadenheid leiden andere sectoren van de samenleving – vakbondsmensen, wetenschappers, ouders,…
De klimaat- en de sociale ramp is nu
De stijging van de gemiddelde temperatuur op aarde met 1,1°C sinds het midden van de 19e eeuw heeft al dramatische gevolgen. De toename en het heviger worden van extreme verschijnselen – branden, overstromingen, droogtes, orkanen en tyfonen… – verwoesten hele regio’s. De hongersnood, die voor het derde achtereenvolgende jaar is gegroeid, treft wereldwijd meer dan 820 miljoen mensen. Een kwart van de mensheid wordt bedreigd door een watertekort. Er zijn meer dan 2.500 conflicten over de toegang tot fossiele brandstoffen, water, voedsel en land.
De ongelijkheid op milieugebied versterkt de sociale, racistische en genderongelijkheid nog verder. Nu de rijken de planeet vernietigen (de rijkste van de rijkste landen stoten tot 2.000 keer meer broeikasgassen uit dan de armste van de armste landen), zijn het de arbeidersklasse, de volkeren van het Zuiden, de geracialiseerde mensen en vrouwen die het meest te lijden hebben van klimaatrampen, die in de meest vervuilde gebieden wonen, die lijden onder het gebrek aan drinkwater en de achteruitgang van landbouwgronden.
Land, oceanen en bevroren gebieden: vicieuze cirkels die dringend moeten worden doorbroken!
Een kwart van het landoppervlak is al aangetast door de industriële landbouw en veeteelt, die ook een derde van de uitstoot van broeikasgassen veroorzaken (IPCC-rapport van 8 augustus 2019). Hoe meer de klimaatcrisis escaleert, hoe meer het land wordt aangetast. Hoe meer het land wordt aangetast, hoe minder CO2 het kan opnemen en dus hoe minder het een rol speelt in de strijd tegen de klimaatverandering.
Smeltend ijs, de opwarming van de zeeën en de stijging van de zeespiegel bedreigen een kwart van de wereldbevolking in kustgebieden, hooggebergten en het Noordpoolgebied, met name de inheemse bevolking (IPCC-rapport van 25 september). De uitzetting van het water onder invloed van de warmte en het smelten van de ijskappen (Groenland, Antarctica) zorgen ervoor dat de zeespiegel aan het eind van de eeuw met maar liefst één meter gestegen zal zijn. De oceanen spelen een belangrijke rol in de strijd tegen de klimaatverandering en absorberen een kwart van de CO2-uitstoot en 90% van de warmte die sinds 1970 door de uitstoot van broeikasgassen wordt veroorzaakt. Maar hun opwarming en verzuring verminderen niet alleen de biodiversiteit, maar ook hun absorptievermogen en verergeren zo de klimaatverandering.
Het speciale IPCC-rapport (SR15) bevestigt wat de betrokkenen in de frontlinie, die in het Akkoord van Parijs de verwijzing naar 1,5°C hebben opgelegd, al lang weten: de stijging van de gemiddelde temperatuur van de aarde met 2°C is verre van een veilige grens.
Niets doen is dodelijk voor het klimaat
De COP25 zou plaatsvinden in Santiago, Chili. Het zou cynisch en karikaturaal zijn geweest om de conferentie te organiseren onder de dreiging van een leger dat naam maakte onder de dictatuur van Pinochet. Ze zal uiteindelijk plaatsvinden van 2 tot 13 december in Madrid. De zo genaamde ‘Actie-COP’ heeft, zoals elke nieuwe internationale bijeenkomst, de ambitie om ‘de verplichtingen van landen te vergroten’. Het Akkoord van Parijs tijdens de COP21 in 2015 registreerde de ‘Vastgestelde Bijdragen’ op nationaal niveau, de uitvoering van deze verbintenissen, als ze worden nagekomen, wat verre van het geval is, leidt tot een stijging van de gemiddelde temperatuur die ver boven de 3°C ligt. Het is dus noodzakelijk om nieuwe en herziene toezeggingen te doen voor… COP26 in Glasgow in 2020.
De klimaatontkenners Trump en Bolsonaro hebben de VN-klimaattop in september 2019 geboycot en maken zich schuldig aan de ergste ecocide. De retoriek van de leiders van andere mogendheden is echter niet beter. De doelstelling van ‘koolstofneutraliteit tegen 2050’ die Antonio Guterres voorstaat en die door een zestigtal landen, waaronder Duitsland, Canada, Frankrijk, Italië, Japan en het Verenigd Koninkrijk, is aangenomen, is een gevaarlijke fraude. Koolstofneutraliteit of ‘netto-neutraliteit’ betekent niet dat er geen uitstoot van broeikasgas is.
De emissies kunnen blijven toenemen, zoals nu het geval is, op voorwaarde dat ze ‘gecompenseerd’ worden door negatieve emissies – met andere woorden, koolstofverwijderingen. Achter deze ‘negatieve emissies’ gaan riskante en destructieve technologieën schuil, zoals BECCS (bio-energie met koolstofafvang en -opslag), die, om overtollige koolstof in aanzienlijke mate te absorberen, zouden vereisen dat het equivalent van het landoppervlak van India wordt gebruikt voor het verbouwen van biomassa ten koste van voedselgewassen en de biodiversiteit, en waarmee voorbij wordt gegaan aan de rechten van de bevolking en de boeren.
Markt- of technologische reacties zijn inefficiënt, gevaarlijk en oneerlijk, maar zijn de enige die binnen het kapitalistische systeem overwogen kunnen worden. Dit systeem is niet in staat om de klimaatuitdaging aan te gaan, omdat het niet in staat is om het probleem bij de wortel aan te pakken: fossiele brandstoffen.
Om een fifty-fifty kans te hebben om de opwarming van de aarde onder de 1,5°C te houden, moet de koolstofuitstoot tegen 2030 drastisch zijn verminderd (-58% ten opzichte van 2010). 80% van de broeikasgasemissies is echter te wijten aan fossiele brandstoffen, die in het huidige systeem 85% van de energiebehoeften dekken. Dit is geen overgang, maar een energierevolutie. Het fossiele energiesysteem en de olie-, gas- en steenkoolreserves zijn echter geconcentreerd in handen van kapitalistische groepen (of staten) en vertegenwoordigen enorme hoeveelheden kapitaal (1/5 van het mondiale BBP alleen al voor de installaties). Kapitalisten zullen niet vrijwillig afstand doen van hun kapitaal en geen enkele regering in hun dienst zal hen daartoe dwingen.
De enige uitweg: de mobilisatie van de jongeren en de bevolking
We hebben een programma van ecosocialistische overgangsmaatregelen nodig dat echte democratie, sociale rechtvaardigheid en klimaatverandering combineert; dat tegemoetkomt aan de behoeften en tegelijkertijd de ecologische beperkingen respecteert: minder produceren, meer delen.
Onteigening zonder compensatie of terugkoop, en socialisatie van het energiesysteem en het banksysteem onder controle van de werknemers en de bevolking, zijn essentiële voorwaarden om afscheid te nemen van fossiele en nucleaire energie en over te gaan op een 100% hernieuwbaar, gedecentraliseerd, economisch en sociaal rechtvaardig energiesysteem. Het is niet alleen een kwestie van het veranderen van energiebronnen, maar ook van het breken met het productivisme dat inherent is aan het kapitalisme, het elimineren van onnodige en schadelijke productie, de verspilling van energie, grondstoffen en arbeid als gevolg van reclame en geprogrammeerde veroudering.
Een ecologische, boerenlandbouw, met korte bevoorradingslijnen, is een wapen van sociale en klimatologische rechtvaardigheid, het veronderstelt het einde van de agro-industrie die het land vernietigt en de boeren ruïneert. Het vervoer en transport is verantwoordelijk voor een vijfde van de productie van broeikasgassen. Het lucht- en containervervoer moet drastisch verminderd. worden Het autoverkeer moet door de herontwikkeling van steden en gebieden vrijwel geheel verdwijnen ten gunste van gratis openbaar vervoer.
Samengevat gaat het erom dat op democratische wijze wordt vastgesteld wat er geproduceerd moet worden en onder welke voorwaarden. Een massale en collectieve vermindering van de arbeidstijd zonder verlies van loon of intensivering van het werk moet gepaard gaan met een verandering in de organisatie en de inhoud van het werk. De zorg moet ook de sociale reproductietaken omvatten die nu grotendeels onzichtbaar zijn en door vrouwen worden uitgevoerd. Dit vereist openbare gezondheidsdiensten, opvang voor jonge kinderen, zorg voor ouderen en zorgbehoevenden.
Imperialistische landen die hun industriële ontwikkeling lange tijd op fossiele brandstoffen hebben gebaseerd, hebben een historisch onevenredig grote verantwoordelijkheid voor de uitstoot van broeikasgassen. Het ‘Groene Fonds’ dat sinds 2010 wordt toegezegd om de overgang en aanpassing van de landen in het Zuiden te financieren, is er nog steeds niet. De koolstofboekhouding, waarop de onderhandelingen zijn gebaseerd, maakt een einde aan de erkenning van deze ‘gemeenschappelijke maar gedifferentieerde verantwoordelijkheid’.
Handels-, marketing- en compensatiemechanismen gaan ervan uit dat alle tonnen koolstof op alle plaatsen en onder alle sociale en historische omstandigheden gelijk zijn. In plaats van de klimaatschuld te erkennen, vormen ze de basis van een nieuw milieu-imperialisme dat de kosten van het herstel op de schouders van de eerste slachtoffers van de klimaatverandering legt. Maar de genoegdoening voor koloniale misdaden vereist de kwijtschelding van de schulden, vrij verkeer en vestiging van migranten en de erkenning van de rechten van inheemse volkeren.
Het kapitalisme dompelt de hele wereld onder in een wereldwijde, klimatologische en ecologische, sociale en economische, politieke en democratische crisis, een beschavingscrisis. Dit systeem zal echter niet vanzelf instorten. Het is steeds autoritairder en gemilitariseerder, het veroorzaakt oorlogen, ruïneert miljoenen levens en vernietigt de biodiversiteit, de Aarde en het klimaat… en zal dat blijven doen zolang het de baas blijft. Maar overal komen mensen in opstand, en in deze opstanden zijn jongeren in de meerderheid en vrouwen in de voorhoede.
De gelijktijdige opkomst van een wereldwijde klimaatbeweging en de nieuwe feministische golf is het gevolg van feit dat het kapitaal, naast het uitbuiten van arbeiders, ook al het leven uitput en vernietigt, dat van de mens en van de natuur. Dit biedt de basis voor het naar elkaar toegroeien van de 99 % om het systeem te veranderen door het kapitaal af te schaffen en een democratisch geplande economie en een sociaal systeem op te bouwen dat gebaseerd is op democratische, feministische en ecologische principes. Een democratisch geplande economie is de enige manier om de werknemers van bedrijven die opgeheven worden (mijnen, oliebronnen, enzovoort) te beschermen door ze de kans te geven van baan te veranderen zonder hun verworvenheden te verliezen.
Dit naar elkaar toegroeien kan alleen worden opgebouwd in de hitte van echte strijd, in debatten, zelforganisatie, stakingen en blokkades.
Deze verklaring verscheen oorspronkelijk op International Viewpoint. Nederlandse vertaling redactie: Grenzeloos.
