Een woedende aanklacht tegen flexibilisering
In Sorry We Missed You neemt Loach, ook bekend van de gerenommeerde film I, Daniel Blake, de kijker mee in het leven van postbezorger Ricky (Kris Hitchen). Ricky heeft samen met zijn vrouw Abbie een gezin te onderhouden, maar sinds de crisis van 2008 zitten ze diep in de schulden. Ricky grijpt de baan bij het postbedrijf met beide handen aan. Het lijkt veelbelovend: hij is zijn eigen baas en mag zich een zelfstandige noemen met zijn eigen bestelbusje.
Toch blijkt deze constructie op leugens en uitbuiting gebaseerd te zijn. Zo moet hij zijn bezorgbus zelf betalen, wat hem ertoe dwingt zijn eigen auto te verkopen. Ook de kosten voor boetes, schadeclaims en zelfs voor zijn eigen ziektemelding zijn voor hem. Als de postbezorgers geen vervanging bij ziekte vinden, krijgen ze een boete van het postbedrijf.
Tevens legt het bedrijf enorme druk op de tijdslimieten: wie niet op de exacte tijden op de plaats van bestemming aankomt, kan zijn route of zelfs zijn baan verliezen. Hierdoor zijn de postbezorgers genoodzaakt in een flesje te plassen en hun twee minuten pauze wordt getimed en is ook onbetaald.
De postbezorgers wordt keer op keer verteld dat ze niet vóór, maar mét het bedrijf werken en dat ze geen werknemers, maar ‘franchisees’ zijn. Toch blijkt dat ze slechts compleet vervangbare loonslaven zijn, zonder de rechten van een werknemer.
Maatschappelijke ontwrichting
De onmenselijke behandeling van werknemers onder het kapitalisme is slechts één aspect van wat Ken Loach de kijker wil laten zien. Een van de sterkste krachten van deze film is de wijze waarop de kijker geconfronteerd wordt met de werkplek als dictatuur. Neoliberale constructies, zoals Ricky’s ‘zelfstandige’ loondienst, hebben werkgevers meer dan ooit de macht gegeven om hun werknemers te dwingen werk boven alles te laten gaan, zelfs boven relaties en familie.
Dit is een thema dat de hele film door speelt: om het hoofd boven water te houden zijn Ricky en zijn vrouw genoodzaakt veel te lange uren en zes dagen per week te werken. Doordat ze weinig thuis zijn, verliezen ze langzamerhand de grip op hun zoon Seb, die lijkt te ontsporen en de criminaliteit in dreigt te gaan. De twee doodvermoeide ouders weten zich nauwelijks raad, noch kunnen ze het zich permitteren om vrij te nemen voor hun gezin.
Zelfs als Seb door de politie is opgepakt moet Ricky 500 pond boete betalen aan zijn werkgever, omdat hij zijn werk halsoverkop moet verlaten zonder vervanging. Ook nadat Ricky tijdens zijn werk is overvallen en gewond is geraakt, moet hij de onkosten aan het bedrijf betalen, om zich vervolgens de volgende dag weer naar een lange hectische werkdag te slepen, terwijl zijn gezin hem harder dan ooit nodig heeft.
Kritiek
Als socialistisch filmmaker laat Loach zich van zijn beste kant zien: zijn vlijmscherpe kritiek sijpelt bijna door elke scène van de film. Zelfs in subtiele momenten zien we Loachs gestructureerde woede terug. Zo toont hij de gigantisch lange wachtrijen bij ziekenhuizen die zijn veroorzaakt door bezuinigingen. En hij laat zien dat Abbie, die in de thuiszorg werkt, steeds vaker onbetaalde overuren moet maken om haar patiënten de zorg te geven die ze nodig hebben.
Totaal hartverscheurend is het moment dat Ricky op het matje wordt geroepen door zijn werkgever, omdat hij zijn dochter Liza mee heeft laten helpen om alsnog samen tijd door te kunnen brengen. Hem wordt op kille wijze opgedragen dit niet meer te doen, hoewel het zijn eigen bus is en hij zijn eigen baas zou moeten zijn. Een nog duidelijkere ontmaskering van de zelfstandigenconstructie kun je je niet wensen.
Antikapitalisme
Sorry We Missed You is een aanklacht tegen de neoliberalisering van de arbeidsmarkt en tegen het uitbuitingsmodel van flexibele arbeidskrachten, waarin werknemers als goederen gebruikt worden. Werknemers ‘zelfstandig’ maken is natuurlijk niets nieuws.
Eerder kwamen bezorgers van Deliveroo en van PostNL in actie tegen deze schaamteloze constructie. Want onder mooie woorden ligt een aanval op de werkende klasse verstopt. In werkelijkheid is dit niets anders dan een truc om risico’s en financiële verantwoordelijkheid die voorheen bij werkgevers lagen af te schuiven op werknemers.
Loach laat het grote effect hiervan op arbeidersgezinnen zien. De toenemende stress en onzekerheid die dit systeem werknemers door de strot duwt, eisen hun tol. Het is dan ook niet verwonderlijk dat steeds meer mensen met psychische klachten rondlopen.
Ken Loach laat ons zien hoe deze groeiende mate van onzekerheid voor arbeiders niet op individueel niveau te verklaren is, maar rechtstreeks wordt veroorzaakt door de dictatuur op het werk en door de machtsverhoudingen binnen ons productiesysteem. Sorry We Missed You is een welkom, antikapitalistisch geluid dat de zoveelste aanval op de werkende klasse op emotionele wijze voor de kijker blootlegt.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op socialisme.nu.
