De video-opname van de moord op George Floyd, een zwarte man die verstikt werd door een blanke politieman die zijn knie op zijn keel zette gedurende negen minuten, in Minneapolis op 25 mei, leidde tot een uitbarsting van woede en verontwaardiging. Het heeft geleid tot een heuse nationale opstand tegen politie-racisme en -geweld, met grote protestacties doorheen de Verenigde Staten. Wat meestal begon als vreedzame demonstraties werden gewelddadige clashes tussen demonstranten en politie in minstens 75 steden. Gebouwen en politiewagens gingen in brand, winkels werden geplunderd. Heel wat mensen raakten gewond en er werden al minstens vier mensen gedood. De protesten roepen herinneringen op aan de ghetto-opstanden van de jaren1960 en 1970 en lijken een meer militante versie van de Black Lives Matter beweging van 2014.

De opstand vindt plaats te midden van de voortdurende verspreiding van het coronavirus. Dit heeft nu al het leven geëist aan 105,000 mensen in het land. De nationale lockdown als antwoord op het virus heeft geleid tot een economische depressie met 43 miljoen werklozen. Toch beslisten vele duizenden mensen dat het belangrijker was om te protesteren tegen de moord op George Floyd dan sociale afstand te bewaren om de verspreiding van het virus te stoppen.

Floyd’s laatste woorden, “I can’t breathe” waren dezelfde als die van Eric Garner, vermoord door de politie in New York in 2014, een van de incidenten die toen tot de geboorte leidde van de Black Lives Matter beweging. En maar korte tijd voor de moord op Floyd, op 23 februari, verschenen er video-beelden van de moord op Ahmaud Arbery, een ongewapende zwarte man die aan het joggen was. Hij werd vermoord door een voormalige politie-agent en diens zoon in Georgia. Floyd’s dood was simpelweg de laatste in een reeks van tientallen ongerechtvaardigde politiemoorden op zwarte mannen en vrouwen in het laatste decennium, en honderden meer in de afgelopen eeuw. Deze moorden zijn de wreedste uitdrukking van het diepgewortelde racisme dat de Amerikaanse samenleving doordrenkt in alle aspecten van het leven, van gezondheidszorg en onderwijs tot werk en huisvesting. In Amerika lopen zwarte mensen drie keer meer kans dan blanke om gedood te worden door de politie.

Floyd’s moord was de druppel die de emmer deed overlopen. De protesten braken aanvankelijk uit in Minneapolis omdat de vier politieagenten die betrokken waren bij zijn dood weliswaar alle vier ontslagen werden, maar geen van hen werd aangeklaagd voor moord. Daarop klaagde de staat enkel de politieman aan die effectief Floyd had gedood door hem te verstikken, de andere drie die medeplichtig waren, gingen vrijuit. Binnen de week braken er manifestaties – vreedzaam begonnen en dan gewelddadiger – uit in de ene stad na de andere, soms in steden waar de politie recent andere zwarte mensen had vermoord, zoals in Louisville, Kentucky waar de politie in het huis van Breonna Taylor, een 26-jaar oude medische technicus, binnenviel en haar acht keer beschoot. Zwarte mensen liepen vooraan in deze protesten, maar overal doen ook witte mensen, Latino’s en Aziatische mensen mee.

Overal werden een paar bedrijven in brand gestoken, maar de reactie van een zakenman in Minneapolis was opmerkelijk. Ruhel Islam, een restauranthouder die 24 jaar geleden uit Bangladesh emigreerde om aan het staatsgeweld te ontsnappen, zag zijn zaak in brand vliegen. Hij zei tegen de pers: “Laat mijn gebouw branden. Gerechtigheid dient te geschieden, die agenten moeten in de gevangenis.”

In antwoord op het protest stelden heel wat burgemeesters de avondklok in en brachten ze de oproerpolitie op straat. In een aantal staten zetten gouverneurs de staatspolitie en de Nationale Garde in. President Trump noemde de mensen die in Minneapolis op straat kwamen “schurken” en tweette “Als het plunderen begint, begint het schieten.” Toen er actievoerders verschenen voor het Witte Huis, tweette Trump dat ze zouden ontvangen worden met “razende honden en onheilspellende wapens” en zei hij dat “heel wat agenten van de Geheime Dienst (die de president bewaken) ongeduldig waren om in actie te schieten.” Op hetzelfde moment vertelde Trump aan de pers “MAGA loves the black people.” MAGA is zijn slogan, “Make America Great Again.”

Op het moment dat al in het ganse land demonstraties plaats vonden, vlogen Trump en zijn vice-president Mike Pence naar Cape Canaveral in Florida om de lancering van de Space-X capsule bij te wonen. Trump zei er op zijn hoogsteigen bombastische wijze “Terwijl we een nieuw tijdperk van ruimteverkenning inluiden, worden we eraan herinnerd dat Amerika altijd bezig is grote uitdagingen te overstijgen.”

Trump gaf de schuld voor de rebellie aan “Antifa”, de radicale linkse antifascistische beweging en aan de Democraten en riep de “liberale (in de Angelsaksische zin, “progressieve”) burgemeesters en gouverneurs op om veel harder op te treden tegen de actievoerders. Op hetzelfde moment dreigde hij ermee het leger in te zetten. Hij suggereerde ook dat er misschien een “MAGA nacht bij het Witte Huis” moest plaats vinden, een oproep aan zijn supporters om ook op straat te komen, wat zeker en vast tot conflicten zou leiden tussen zijn supporters en actievoerders. Procureur-generaal William Barr zei dan weer dat de demonstraties waren gekaapt door “radicaal linkse extremistische groepen.” Hij beloofde de wetten uit de jaren 1960 tegen oproer in te roepen die verbieden om staatslijnen te overschrijden om deel te nemen aan oproer Tegelijkertijd waren er verschillende onbevestigde rapporten dat gewapende blanke mannen die symbolen droegen van extreemrechtse organisaties zoals de Three Percenters, een aantal van de demonstraties hadden geïnfiltreerd.

Joe Biden, de waarschijnlijke presidentskandidaat van de Democratische Partij, stelde dat “protesteren tegen zulke brutaliteit is juist en noodzakelijk. Het is een uiterst Amerikaanse reactie. Geweld dat levens in gevaar brengt, is dat niet.” Voormalig presidentskandidaat Bernie Sanders, die nu Biden steunt, zei dan weer in een tweet “de moord op George Floyd is niet enkel een schandaal. Het is de laatste uiting van een systeem dat hardnekkig de levens van zwarte mensen minder waard acht.”

De arbeidersbeweging en de linkerzijde zijn betrokken bij de acties. Vakbondsleden nemen deel aan heel wat van de demonstraties. De Amalgamated Transit Union, die buschauffeurs vertegenwoordigt in het ganse land, riep haar leden op om te weigeren gevangenen te vervoeren voor de politie. In Brooklyn namen verplegers en verpleegsters deel aan de acties met borden die het gebrek aan materiaal aanklaagden dat er voor zorgde dat Covid-19 patiënten ook niet konden ademen. De Democratic Socialists of America brachten een verklaring uit waarin ze de racistische politiemoord op George Floyd veroordeelden, maar de snelheid, omvang en diepgang van de huidige protestbeweging overschrijdt ruimschoots de capaciteit van de linkerzijde om er een belangrijke rol in te spelen.

Dan La Botz is lid van Solidarity en DSA en redacteur van New Politics.