Planet of the Humans, de controversiële nieuwe documentaire van Jeff Gibbs en Michael Moore over klimaatverandering bevat talloze feitelijke onjuistheden en veel creatief geknip in beeldmateriaal. Maar de grootste tekortkoming is dat de documentaire de schuld van klimaatverandering legt bij overbevolking.

In eerste instantie maakt de film enkele goede punten over de tekortkomingen van hernieuwbare alternatieven voor fossiele energie, zoals wind en zon. Ook deze energievormen leunen namelijk zwaar op destructieve mijnbouw. Ook wordt er harde en terechte kritiek geuit op het wereldwijd oprukkende biomassa, dat niet hernieuwbaar is omdat er hectares aan bos voor worden verbrand. Om klimaatverandering tegen te gaan is er veel meer nodig dan enkel technologische veranderingen. Dit is een welkom punt dat weinig naar voren komt in de massamedia.

Helaas verliezen deze punten voor veel mensen hun legitimiteit, omdat de cijfers en feiten niet kloppen. Zo is de informatie over het rendement van zonne-energie verouderd en is er veel geknipt in het gebruikte beeldmateriaal. Maar deze feitelijke onjuistheden zijn niet de enige zwaktes van de film.

De film probeert te laten zien hoe groene kapitalisten de klimaatstrijd gebruiken voor hun eigen gewin. Het is natuurlijk geen verrassing dat groene kapitalisten een slaatje proberen te slaan uit de alsmaar groeiende klimaatbeweging. Dit toont maar weer eens aan dat het kapitalisme zich niet zomaar gewonnen geeft, maar juist alles uit de kast zal halen om zichzelf in stand te houden en te vernieuwen.

Enkel een kritische en antikapitalistische klimaatbeweging zal in staat zijn om verdere klimaatontwrichting te stoppen. Echter, in de film wordt de nadruk enigszins verkeerd gelegd: in plaats van de groene kapitalisten te beschuldigen, leggen de filmmakers de schuld vooral bij klimaatactivisten. Dit terwijl vele klimaatactivisten ook zeer kritisch kijken naar de groene industrie en begrippen als duurzame groei.

Stijl

Zoals we van Michael Moore gewend zijn, bestaat de film voor een groot deel uit korte interviews. Soms wordt dit bijna irritant. Zo gaan de filmmakers bij meerdere ‘duurzame’ festivals langs om vervolgens achter de schermen te onthullen dat er ook generators aanwezig zijn die op fossiele brandstof draaien. Dit is natuurlijk een slap argument en het is onnodig om dit meerdere keren uitgebreid in beeld te brengen. Verder worden er beelden getoond uit de mijnbouw die nodig is om zonneparken en windparken te bouwen. Deze beelden van kinderarbeid, natuurverwoesting en uitbuiting zijn schokkend. Ook al is het goed dat ze getoond worden, de beelden zijn niet van de hoogste kwaliteit en bieden geen verdere informatie over de mijnen, waardoor ze aan impact inleveren.

Een van de grootste fouten die de filmmakers maken is dat Bill McKibben en Al Gore worden gepresenteerd als dé leiders van de internationale klimaatbeweging. Hiermee wordt volledig voorbijgegaan aan het eeuwenlange verzet van inheemse volkeren tegen de uitbuiting van de natuur en aan de klimaatbeweging op straat, die bestaat uit stakende scholieren en studenten, Extinction Rebellion en radicale groepen zoals Code Rood en Ende Gelände.

Desgevraagd zeggen alle activisten tegen biomassa te zijn. Tegelijkertijd wordt aan geen van hen gevraagd wat dan wel de oplossing is en wat er bedoeld wordt met systeemverandering. Wanneer de beroemde klimaatactivist Vandana Shiva de kritiek op biomassa en hernieuwbare energie onderstreept, wordt zij door de filmmakers geprezen, maar ook aan haar wordt niet gevraagd om alternatieven.

Overbevolking

De enigen die wel om oplossingen worden gevraagd, zijn zogenaamde experts en zij komen allemaal met de oppervlakkige analyse dat het probleem overbevolking is. Dit is waar de film de plank echt misslaat. Socialisten en kritische klimaatactivisten hebben dit argument al vele keren met de grond gelijk gemaakt. Overbevolkingstheoriën gaan totaal voorbij aan de realiteit: de rijkste 10 procent van de mensheid is verantwoordelijk voor meer dan 50 procent van de uitstoot, terwijl het overgrote arme gedeelte slechts een fractie van het totaal uitstoot.

In de film wordt het argument ingezet als een snelle en simpele route naar sensatie in plaats van het echt doorgronden van de oorzaken van klimaatverandering. Deze analyse resulteert in een anti-beschavingsverhaal waar keer op keer de mensheid als geheel wordt verafschuwd in plaats van het kapitalistische systeem.

Tegelijkertijd worden deze uitspraken over overbevolking in één zin genoemd met oppervlakkige kapitalistische systeemkritiek. Dit is waar de film een oprecht gevaar vormt voor klimaatactivisten met een beginnende antikapitalistische analyse. Echte socialisten en antikapitalistische klimaatactivisten vieren niet alleen de schoonheid en diversiteit van de natuur, maar juist ook die van de mens met haar talloze vormen van expressie, complexiteit en intelligentie.

De film werpt hiermee ook nog eens argumenten in de schoot van extreemrechts, voor wie het argument van overbevolking perfect past in hun racistische theorieën over homeopathische verdunning. In Nederland kreeg dit ook navolging: het extreemrechtse Forum voor Democratie organiseerde een online screening en discussie met klimaatontkenners. Michael Moore, ooit een boegbeeld voor links Amerika, geeft hiermee munitie aan extreemrechts en dat is een kwalijke zaak.

De documentaire is te bekijken op Youtube.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op socialisme.nu.