Door de moord op George Floyd is de Black Lives Matterbeweging in een stroomversnelling geraakt. Wereldwijd klinkt bij demonstraties tegen racisme steeds luider de roep om ‘de politie af te schaffen’. Max Pogrzeba duikt in de geschiedenis van de politie.
De protesten zijn niet langer lokaal, zoals tijdens de rellen in Ferguson, Missouri in 2014, maar krijgen steeds meer een internationaal karakter. Het aantal mensen dat de legitimiteit van de politie in twijfel trekt is aan het groeien. Televisiepresentatoren zoals John Oliver en Jimmy Fallon schenken in hun programma’s aandacht aan de oproep om te bezuinigen op de politie. In het verleden zijn er naar aanleiding van eerder politiegeweld wel vaker hervormingen geëist, maar de huidige ontwikkelingen in Amerika zorgen ervoor dat de roep om de politie af te schaffen onder ongelooflijk grote groepen mensen leeft. Om te begrijpen waarom de politie volledig afgeschaft moet worden, moeten we ons verdiepen in de ontstaansgeschiedenis van deze problematische organisatie.
Klassenoverheersing
Het bekende liedje over de politie is dat ze je beste vriend zijn. Maar activisten en leden van gemarginaliseerde gemeenschappen weten wel beter. Zij worden dagelijks geconfronteerd met het feit dat de politie deel uitmaakt van een systeem van georganiseerd geweld in dienst van de heersende klasse.
De politie negeert alledaags onrecht en geweld, zoals discriminatie, honger of uitbuiting. Maar zodra iemand de huur niet kan betalen of het eigendom van particuliere bedrijven in gevaar dreigt te brengen, dan is de politie er als de kippen bij om de kapitalistische belangen te verdedigen.
Volgens de Duitse marxist Friedrich Engels is de staat een product van de historische ontwikkeling van de klassenmaatschappij. Elke heersende klasse heeft namelijk een machtsinstrument nodig dat boven de maatschappij lijkt te staan om de fundamentele onrechtvaardigheid van die maatschappij in stand te houden. Dat machtsinstrument is de staat en bestaat uit ‘speciale organen van gewapende mannen, gevangenissen, enz.’
In de loop van de geschiedenis hebben heersende klassen verschillende machtsinstrumenten gebruikt. De politie zoals wij die kennen is specifiek het product van het kapitalisme. De politie is namelijk ontstaan tussen 1825 en 1855. Zijn voornaamste functie is het handhaven van de ‘orde’ in een ongelijke samenleving ten gunste van de heersende klasse. Een korte blik op de geschiedenis van de politie maakt duidelijk dat racisme diep in het DNA van de politie zit.
Ontstaan in Europa
Als de politie pas in de periode van de industrialisering is opgericht, welke instellingen bewaarden dan voor die tijd de openbare orde? De traditionele heersende klasse bestond in de middeleeuwen uit feodale heren die gevestigd waren op het platteland. Als ze gewapende krachten nodig hadden, dan werden die ad hoc gevormd uit hun onderdanen of huurlingen.
De bevolking in de opkomende steden had behoefte aan eigen instituties om de openbare orde te handhaven. Maar deze middeleeuwse steden hadden niet de beschikking over politiekorpsen. Er waren gewapende stedelingen die functioneerden als stadswacht of baljuws en schouten, die verbonden waren aan plaatselijke rechtbanken. Als een burger werd beroofd of aangevallen, ging deze naar de rechtbank en diende een aanklacht in.
In deze feodale samenleving bestond natuurlijk wel klassenstrijd, maar die was nog niet zo intens als de strijd in de vroegmoderne tijd met de ontwikkeling van het industriële kapitalisme. In de late achttiende en de vroege negentiende eeuw onderging de Engelse samenleving enorme structurele en sociale veranderingen. De industrialisatie van het Engelse kapitalisme leidde tot steeds grotere stedelijke gebieden.
Plattelandsbewoners werden als economische vluchtelingen naar de steden gedreven, waar ze hun dagelijkse kost moesten zien te verdienen door in fabrieken te werken. Ze werden gehuisvest in erbarmelijke omstandigheden en genoten geen rechtsbescherming op hun werkplek. Zo verscherpten de klassenconflicten zich snel.
Voorheen waren samenscholingen van tienduizenden mensen een zeldzaamheid, maar de materiële veranderingen in de Engelse samenleving zorgden ervoor dat demonstraties van wel 100.000 mensen plotseling een concrete bedreiging voor de bourgeoisie vormden. Aanvankelijk werd het leger gebruikt om de massa’s neer te schieten en af en toe werden er leiders van opstanden gearresteerd en opgehangen.
Een berucht voorbeeld hiervan is het Peterloo-bloedbad in Manchester in 1819, waar het leger het vuur opende op een menigte van 80.000 mensen en waarbij honderden gewonden en elf doden vielen.
De conventionele methoden om groepen mensen te beheersen hadden nadelen: ze waren effectief bij kleine groepen, maar wat nu als het zou gaan om grote massa’s? Het risico bestond dat een bevel om op de menigte te schieten zou worden geweigerd of dat het schieten martelaren zou creëren.
Het systeem om de openbare orde te handhaven en de belangen van de heersende klassen te beschermen was verouderd. Er moest een nieuwe manier worden gevonden om de arbeidersklasse in toom te houden.
London Metropolitan Police
Vanwege de nieuwe materiële en sociale omstandigheden werd in 1829 de London Metropolitan Police opgericht, met als doel mensenmassa’s door middel van niet-dodelijk geweld te bedwingen. Daarnaast werd de politie ingezet om toezicht te houden op het gedrag van arbeiders. De marxistische historicus E.P. Thompson schrijft dat de Engelse politie in de negentiende eeuw werd gebruikt om de straten te verlossen van ‘handelaren, bedelaars, prostituees, straatartiesten, zakkenrollers en voetballende kinderen’. Vaak gebeurde dit op verzoek van winkeliers of bazen die klaagden over ‘het hinderen van de handel’.
Onder het mom van criminaliteitsbestrijding begon de politie toen op grote schaal het dagelijks leven van arbeiders te surveilleren. Het is dus niet zo dat meer criminaliteit heeft geleid tot meer politie: bestaand gedrag dat niet in het belang was van de heersende klasse werd juist gecriminaliseerd. Activiteiten als landloperij, gokken, openbare dronkenschap en de verkoop van producten zonder vergunning werden strafbaar gesteld, zodat de politie vooral arme mensen in het gareel kon houden.
Het voorbeeld van de London Metropolitan Police werd geëxporteerd naar Britse koloniën wereldwijd. Sindsdien zijn nieuwe politiemethoden vaak eerst in de koloniën uitgeprobeerd en vervolgens overgenomen in Engeland en de rest van Europa.
Verenigde Staten
Wat betreft de Verenigde Staten moet er onderscheid gemaakt worden tussen het Noorden en het Zuiden. In het Noorden werd de politiemacht gemodelleerd naar het Engelse voorbeeld. In de jaren 1820-1830 werd New York City overspoeld door onrust vanwege spanningen van zowel sociaaleconomische als raciaal-etnische aard.
Bijna maandelijks waren er rellen, waarvan sommige de heersende klasse serieus in het nauw dreven. Deze instabiliteit leidde tot de oprichting van de New York City Police Department in 1845. De andere steden in het Noorden volgden snel.
Uit de geschiedenis van de Zuidelijke Staten blijkt overduidelijk hoe diep racisme geworteld zit bij de politie. Het economische systeem in het Zuiden was gebaseerd op de slavernij van zwarte mensen. Dit racistische systeem van uitbuiting werd in stand gehouden door slavenvangers, die door de slaven ‘paddy rollers’ werden genoemd.
Paddy rollers waren gewapende patrouilles van witte mannen, ingehuurd door slaveneigenaren om de orde te handhaven en weggelopen slaven te vangen. Wanneer slaven ergens heen werden gestuurd zonder toezicht, moesten ze een pasje van hun slavenmeester bij zich dragen om te kunnen aantonen dat ze niet ontsnapt waren. Dit passysteem werd door deze slavenpatrouilles gehandhaafd.
Opstandigheid
Deze paddy rollers waren daarnaast belast met het intimideren en terroriseren van de zwarte slaven. De woonvertrekken van de slaven werden stelselmatig doorzocht op verboden bezittingen, zoals boeken, drank, schrijfgerei of dingen die konden wijzen op het plannen van een opstand.
Voor het minste vergrijp werden keiharde straffen uitgedeeld: samenscholen, omgaan met witte mensen, een grote mond hebben, kleding dragen die niet goedgekeurd was, verboden liedjes zingen, of slapen op het verkeerde moment.
Maar het kapitalisme onderging structurele veranderingen. De groeiende markten hadden behoefte aan een flexibele beroepsbevolking, vooral in industriële centra. Het systeem van bezitsslavernij was inflexibel en gevestigd op het platteland.
Om te kunnen concurreren op de industriële markt verhuisden slavenhouders hun slaven naar stedelijke gebieden. De slaven die voor loon in de industrie gingen werken, werden vervolgens gedwongen het grootste deel van hun inkomen aan de slaveneigenaar af te dragen.
Veel slaven konden toen voor het eerst leven zonder toezicht van hun witte eigenaren. Hierdoor kregen zij de mogelijkheid zich te organiseren en om kennis en cultuur te delen met andere slaven. Er ontstond een constante dreiging van zwarte opstand in de zuidelijke steden, wat leidde tot de oprichting van de Charleston Guard and Watch. Deze politiemacht was vooral belast met het surveilleren en intimideren van de zwarte bevolking in Charleston, South Carolina.
Bijeenkomsten van zwarte inwoners werden zo veel mogelijk opgebroken. Een voorbeeld hiervan is het optreden tegen de Afrikaanse Methodistische Kerk. De heersende klasse zorgde ervoor dat bijeenkomsten van meer dan zeven zwarte mensen zonder de aanwezigheid van een wit persoon werden verboden. Op basis van deze nieuwe wetten werden 140 leden van de congregatie gearresteerd.
Geen verleden tijd
Deze discriminatie voltrok zich niet alleen in het verre verleden. Na de formele afschaffing van de slavernij werd de mythe van de ‘zwarte misdaad’ gecreëerd: de zwarte man werd synoniem voor crimineel. Door middel van deze mythe werden allerlei vormen van onderdrukking gerechtvaardigd. Niet in de laatste plaats de vorm van slavernij die in de VS nog steeds bestaat als onderdeel van het gevangenissysteem.
Net als de opzichters en de paddy rollers terroriseren moderne politieagenten zwarte gemeenschappen voor vanalles en nog wat. Sandra Bland en Philando Castile werden vermoord voor een kapot achterlicht, Eric Garner voor de verkoop van sigaretten, Michael Brown voor het stelen van sigaren. Breonna Taylor werd in haar eigen huis vermoord omdat de politie op zoek was naar haar ex-partner. Ahmaud Arbery werd gelyncht door een expolitieagent omdat hij zich in een witte woonwijk bevond. George Floyd werd ervan verdacht vals geld te hebben gebruikt.
De massale opsluiting van arme mensen treft vooral arbeiders van kleur. In totaal zitten 2,4 miljoen mensen in Amerika in de gevangenis: dat is 25 procent van alle gevangenen wereldwijd. Deze gevangenen werken voor legale uurlonen van een paar cent. Deze moderne vorm van slavernij is een miljardenindustrie geworden: fabrieken, plantages, sweatshops en elektronicaconcerns profiteren hier op grote schaal van.
Abolitionisme
Hoe zorgen we ervoor dat politiegeweld niet meer voorkomt? Het antwoord is eenvoudig: de politie en het gevangenissysteem moeten worden afgeschaft. De politie is niets meer dan de gewapende arm van de heersende klasse en heeft als voornaamste functie om protest en verzet de kop in te drukken, gemarginaliseerde gemeenschappen lastig te vallen en bovenal de eigendomsverhoudingen van het kapitalistische systeem te beschermen.
Daarom is hervorming van de politie tot een instituut dat onze belangen dient praktisch onmogelijk. De politie in vanaf het begin en tot in zijn diepste wezen een instrument voor onderdrukking. Dit betekent echter niet dat we onze neus ophalen voor hervormingen die de politie ondermijnen, zoals bezuinigen op het politiebudget of de strijd voor gerechtigheid voor de slachtoffers van politiegeweld.
De eisen die op dit moment in de Verenigde Staten steeds zichtbaarder worden zijn: bezuinigen, herinvesteren en afschaffen. Bezuinigen en afschaffen behoeven geen uitleg. Herinvesteren houdt in dat het politiebudget moet worden gebruikt voor de werkelijke behoeften van mensen: onderwijs, kunst- en cultuurprogramma’s, buurtcentra, gezondheidszorg, huisvesting e.d. Misdaad moet worden aangepakt bij de wortel, namelijk de structurele ongelijkheid en armoede in de samenleving. Bovendien hebben we zorgwerkers nodig die crisissituaties op het gebied van de geestelijke gezondheid aankunnen zonder de wapens te trekken.
Het uiteindelijke doel is de volledige afschaffing van de politie. Dit is alleen mogelijk in een wereld zonder kapitalisme. Het is het kapitalistische systeem dat miljarden mensen dwingt om in armoede te leven, dat ervoor zorgt dat hele continenten worden geplunderd, dat arme mensen die terugvechten criminaliseert. Het kapitalisme houdt racisme en andere vormen van discriminatie en onderdrukking in stand.
Een socialistische samenleving zou korte metten maken met de maatschappelijke omstandigheden die criminaliteit veroorzaken. Ons hele begrip van misdaad zou veranderen. Socialisme zou ons in staat stellen om voor iedereen te zorgen, zodat niemand zijn toevlucht hoeft te nemen tot misdaad om te overleven. Kortom, de strijd om de politie af te schaffen is de revolutionaire strijd voor een socialistische wereld.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op socialisme.nu.
