Vergeleken met de moord op George Floyd en de aanslag op Jacob Blake zijn de recente legale moorden in Amerika misschien minder schokkend en minder opzienbarend, maar ze zijn evengoed tekenen van een voortdurende en zelfs oplaaiende barbarij. Deze zomer zijn er in de Verenigde Staten na zeventien jaar weer vier doodvonnissen voltrokken. Er staan nu nog 58 executies op de agenda. Trump trekt de touwtjes aan.
Eind vorig jaar kondigde de Amerikaanse minister van Justitie William Barr aan dat 62 doodvonnissen in twintig federale staten dienen te worden voltrokken. Dat maakt deel uit van de law and order campaign van de regering Trump. Aanvankelijk verhinderde de rechter de uitvoering van dit voornemen, maar aan het begin van deze zomer werd dat beletsel door het Hooggerechtshof weggenomen. En nu zijn dus inmiddels vier van deze vonnissen voltrokken. Tegenwoordig gaat dit door toediening van een dodelijk injectie. Nog 58 te gaan … en zo voort.
Onthoofding en ophanging
Amerika is niet het enige land waar de doodstraf nog bestaat. In 143 landen is ze in de praktijk afgeschaft, maar in zeventig landen wordt deze straf nog opgelegd en uitgevoerd. China voert de lijst aan, met naar alle waarschijnlijkheid meer dan duizend executies, maar geeft hierover geen officiële cijfers. In de overige landen werden in 2019 volgens Amnesty International 2.307 doodvonnissen geveld en 657 uitgevoerd.
Drie islamitische landen zijn berucht: Saudi-Arabië, Iran en Irak. In twaalf islamitische landen – naast deze drie ook Afghanistan, Pakistan, de Verenigde Arabische Emiraten en Maleisië – is afvalligheid van de islam al voldoende reden voor een doodvonnis. Onthoofding en ophanging vinden soms in het openbaar plaats, evenals executie door een vuurpeloton.
Europa en Nederland
In Europa heeft alleen het Wit-Rusland van Loekasjenko de doodstraf nog in het juridische arsenaal. In Nederland is in 1870 de doodstraf uit het burgerrecht geschrapt en in 1983 zelfs ongrondwettelijk verklaard, waardoor het ook uit het oorlogsrecht is verwijderd.
Zo nu en dan is er discussie over herinvoering. Van alle politieke partijen heeft alleen de Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) zich openlijk uitgesproken voor de terugkeer van de doodstraf. Uit opiniepeilingen de afgelopen decennia blijkt dat steeds een kleine 40 procent van de Nederlanders eveneens voorstander is van die herinvoering. Ruim 60 procent is tegen.
Steniging en verstikking
Amnesty International is de organisatie die wereldwijd actie voert tegen de doodstraf. Ze geeft daarvoor zes redenen.
1. De doodstraf betekent een schending van het recht op leven. Dit recht is vastgelegd in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Bovendien zijn diverse executiemethoden wreed, onmenselijk en onterend. Dat geldt bijvoorbeeld voor steniging en verstikking. Wachten op de voltrekking van het doodvonnis is ook een vorm van wrede en onmenselijke behandeling. Veel gevangenen in de dodencel ervaren grote angst over hun naderende dood.
2. De doodstraf is niet terug te draaien, terwijl er fouten kunnen worden gemaakt. Er is altijd het risico dat een onschuldige wordt geëxecuteerd. Zo zijn sinds 1973 in de Verenigde Staten 159 mensen ter dood veroordeeld die later werden vrijgesproken. Anderen zijn geëxecuteerd, terwijl ernstig wordt betwijfeld of zij schuldig waren.
3. De doodstraf heeft geen afschrikkend effect. Landen die de doodstraf toepassen, beweren vaak dat die straf mensen ervan weerhoudt ernstige misdrijven te plegen. Onderzoeken spreken dit echter tegen. Er is geen verband tussen de doodstraf en het aantal misdrijven in een land.
4. Door discriminatie in de rechtspraak is er een grotere kans ter dood veroordeeld te worden voor wie arm is of tot een etnische of religieuze minderheid behoort. Voor arme en gemarginaliseerde groepen is het ook moeilijker een goede advocaat in te huren die een doodvonnis kan voorkomen. Twee voorbeelden: juryleden in de Amerikaanse staat Washington leggen drie keer zo vaak de doodstraf op aan een zwarte verdachte dan aan een witte in een vergelijkbare zaak. Wie in de staat Louisiana een misdrijf begaat tegenover een wit persoon, heeft een kans op de doodstraf die 97 procent groter is dan wanneer het slachtoffer een zwart persoon is.
5. Sommige landen die veel executies uitvoeren, hebben geen eerlijk rechtssysteem. In landen als China, Saudi-Arabië, Iran en Irak, waar de meeste executies plaatsvinden, krijgen mensen vaak een oneerlijk proces. Er zijn daar veel doodstraffen opgelegd, terwijl er geen ander ‘bewijs’ was dan een met marteling afgedwongen bekentenis.
6. De doodstraf wordt gebruikt als politiek middel. In sommige landen zetten de autoriteiten de doodstraf in om politieke tegenstanders uit te schakelen.
Veeg teken
De hervatte executies in Amerika zijn een veeg teken. Steeds verder verwijderen de Verenigde Staten zich van hun grondregel, vastgelegd in de Onafhankelijkheidsverklaring van 1776, waar staat dat alle mensen gelijk zijn geschapen en recht hebben op leven, vrijheid en geluk.
Onder Trump is er een duidelijke opleving van barbarij die overigens nooit helemaal is weggeweest (zie Deze Waarheden).
