De Croo I: centrumrechts met een menselijk gelaat?

Eindelijk werd dan een nieuwe federale regering ingezworen. Voor het eerst telt een Belgische regering evenveel mannelijke als vrouwelijke ministers en staatssecretarissen, maar 5 van de 7 vicepremiers, zijn mannen. En nog nooit telde een federale regering zoveel leden met wortels in de migratie.⁽¹⁾Voor de volledige samenstelling van de regering zie https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/09/30/bevoegdheden-regering-de-croo/ Het mocht eindelijk wel eens!

In onderstaand artikel nemen we vooral een aantal punten uit het regeerakkoord onder de loep. In een volgend artikel gaan we verder in op hoe we denken dat de linkerzijde en de sociale bewegingen zich tegenover dit akkoord en de regering zouden moeten verhouden.

Het eerder empathische taalgebruik in het regeerakkoord, maar ook in de eerste toespraak van Alexander De Croo (Open VLD) in het parlement, betekent alvast een welkome stijlbreuk met de bitsigheid, het machisme en het haantjesgedrag zoals het onder de regering Michel overheerste. Niemand onder onze lezers zal de afwezigheid van de rechtse Vlaams-nationalisten van N-VA in deze regering betreuren, en dat figuren als Theo Francken tijdelijk naar de zijlijn zijn verbannen, kan ons ook enkel plezier doen.

Belangrijker nog dan het taalgebruik is het feit dat het regeerakkoord ook een behoorlijke reeks sociale beloftes bevat. Meer dan 3 miljard extra voor sociaal beleid is niet niks, en is zeer welkom na jaren waarin hierop vooral zwaar bespaard werd. Al dient er onmiddellijk bij gezegd dat heel wat van de sociale maatregelen onvoldoende blijven en er grote vraagtekens blijven bij de financiering van dit alles. De staatsschuld die al torenhoog was, is door de coronacrisis enkel verder opgelopen. De weigering de grote fortuinen te laten bijdragen, blijft.

Een centrumrechtse regering

Toch hebben we duidelijk met een centrumrechtse regering te maken. Een regering met groenen en sociaaldemocraten centrumrechts noemen, is dat niet overdreven? Niet als we MR-voorzitter Bouchez mogen geloven, die in een interview met RTBF ⁽²⁾Zie https://www.rtbf.be/info/belgique/detail_georges-louis-bouchez-mr-tout-l-heritage-du-gouvernement-michel-a-ete-preserve?id=10597677&fbclid=IwAR0vnJNs2ZUTcpSD1is3DpmC4f9D6g1uewnrk1Ge0CWu4z6vBnhqiOWExzc onmiddellijk verklaarde dat De Croo I de erfenis van de rechtse regering Michel vrijwaart, zeker rond cruciale kwesties als de verhoging van de pensioenleeftijd, het behoud van de loonnorm, de hervorming van het arbeidsmarktbeleid. Hij had daar nog het afblokken van elke vorm van vermogensbelasting aan kunnen toevoegen.

Maar ook niet als we kijken naar het concrete beleid zoals het in het regeerakkoord wordt uitgestippeld. Dit akkoord plaatst zich volledig binnen de neoliberale consensus, met obligate sociale accenten. De gezondheidscrisis maakt weliswaar een aantal investeringen en ‘sociale correcties’ noodzakelijk, maar deze veranderen de fundamentele koersrichting niet.

Abortus: een commissie zal wikken, katholiek rechts zal beschikken

Om CD&V, partij die zelfs niet nodig was om een regering te kunnen vormen, over de brug te krijgen, sloten de regeringspartijen een vuile deal op de kap van de vrouwen.

De uitbreiding van de termijn waarin abortus mogelijk blijft en het schrappen van abortus uit de strafwet, worden op de lange baan geschoven, door de hele kwestie naar commissies door te schuiven. Nochtans was hiervoor in het parlement een meerderheid (liberalen, sociaaldemocraten, groenen en de PVDA waren bereid de uitbreiding te steunen). Voor CD&V was de abortuskwestie een breekpunt om toe te treden tot een regering (de druk van conservatief en extreemrechts van N-VA en VB speelde natuurlijk ook).

Het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen werd ondergeschikt gemaakt aan een politieke koehandel. Katholiek (extreem)rechts mag tevreden zijn.

In het regeerakkoord staat verder nog dat de drempels voor toegang tot anticonceptiemiddelen zullen weggewerkt worden. Hoe dat zal gebeuren, wordt niet geconcretiseerd.

De strijd van de vrouwenbeweging voor het recht op vrije en voor iedereen toegankelijke abortus moet meer dan ooit worden verdergezet. De actie “My body, my choice” op 11 oktober ⁽³⁾Zie https://www.facebook.com/events/728385767717204/ komt dan ook geen dag te vroeg.

Corona: hoeveel doden moeten er nog vallen?

Een flink deel van het regeerakkoord gewijd is natuurlijk gewijd aan het beheersen en beheren van de gezondheidscrisis en aan de gezondheidszorg. De strijd van het personeel van de gezondheidszorg en de brede sympathie bij de bevolking voor de gezondheidswerkers, hadden dus resultaat.

Eindelijk, nadat al meer dan 10 000 mensen overleden aan het virus, lijkt een poging te worden ondernomen om een coherent beleid te ontwikkelen. Ook de aanstelling van een corona commissaris past in dit plaatje.

Belangrijk is dat in het regeerakkoord wordt erkend dat dit soort pandemie ook in de toekomst weer kan opduiken, en er dus een lange termijn aanpak nodig is.

Maar veel concrete maatregelen blijven onvoldoende. Geen veralgemeende gratis eerstelijnszorg, geen gratis en massale vaccinatie, geen uitbouw van een volwaardige openbare gezondheidsdienst. Van het opeisen van productiecapaciteit om beschermingsmiddelen, medicijnen, medische apparatuur, enz. te maken is geen sprake, nog minder is sprake van het in publieke handen brengen (nationaliseren) van de farmaceutische sector.

Het budget dat voor de verschillende maatregelen zal worden vrijgemaakt, blijft sterk ondermaats. Gevaarlijk is ook dat de deur op een grote kier wordt gezet voor de verdere regionalisering van de gezondheidszorg.

Het is duidelijk dat de strijd voor een toegankelijke, betaalbare en efficiënte gezondheidszorg voor iedereen verder moet worden gevoerd. Wij steunen de acties van het personeel, een beweging die nu zeker niet mag worden stopgezet. De strijd voor een aanpak van de coronapandemie met voorrang voor onze levens en onze gezondheid, en niet in functie van de winsten van het patronaat, moet voorop staan.

Asiel en migratie: bunker België binnen Fort Europa

De regering De Croo wil de procedures versnellen en de voorwaarden tot gezinshereniging versterkt controleren (lees: inperken). De ‘actoren’ die betrokken zijn bij het uitwijzingsbeleid krijgen meer middelen. Het regeerakkoord blijft inzetten op de terugkeer van afgewezen asielzoekers en steunt het beleid van Fort Europa. Kersvers staatssecretaris Sammy Mahdi (CD&V) verklaarde alvast dat er nieuwe gesloten centra zullen worden gebouwd.

Enige positieve stap in het regeerakkoord is dat gezinnen met kinderen niet langer zullen worden opgesloten in gesloten centra, voor hen komt aparte opvang in woningen. Maar ze kunnen wel nog steeds met dwang worden uitgewezen.

Rond een mogelijk initiatief rond de woonstbetredingen, vinden we in het regeerakkoord zelf niets terug. Mahdi verklaarde hierover intussen dat hij “alle nodige wettelijke initiatieven zal nemen die hij kan om op te treden tegen mensen die manifest weigeren om deel te nemen aan het terugsturen.” Het gevaar is dus duidelijk niet geweken!

Van een (zelfs gedeeltelijke) regularisatie van mensen zonder papieren is geen sprake. Het lot van naar schatting ongeveer 150.000 mensen in België weegt voor Groen en vooral Ecolo niet op tegen de mogelijkheid federaal mee te mogen regeren. Wij blijven samen met de mensen zonder papieren verder strijden voor een algemene regularisatie, de onmiddellijke sluiting van alle gesloten centra en het stopzetten van gedwongen uitwijzingen.

Klimaatmaatregelen, maar met mate

Ondanks de enorme mobilisaties van de afgelopen jaren, en ondanks de deelname van Groen en Ecolo, is het klimaatbeleid allesbehalve een topprioriteit voor de regering De Croo.

In het regeerakkoord wordt een vermindering van 55% van de uitstoot van broeikasgassen tussen nu en 2030 naar voor geschoven. Dit is minder dan de aanbevelingen van het IPCC. Hoe ze dat willen realiseren, blijft vaag. Van massale investeringen in openbaar vervoer en in hernieuwbare energiebronnen lijkt alvast weinig sprake. Er wordt wel erg veel verwacht van het omschakelen naar elektrische wagens. De regering steunt verder volledig de Europese Green Deal.

De belangrijkste concrete ‘trofee’ die Groen en Ecolo binnenhaalden is de elektrificatie van het bedrijfswagenpark. Toch wel erg mager als antwoord op de klimaatbeweging. Mobilisatie voor een ander, afdoend klimaatbeleid dat radicaal breekt met het groene kapitalisme is meer dan ooit nodig.

Sociaal beleid, maar met de rem op

De Wet van 1996 over de verplichte loonnorm blijft behouden. Er wordt een kleine opening gemaakt In sectoren waar de krachtsverhoudingen gunstig zijn, daar kan er toch een hoger loon afgedwongen worden. Nog een sociaaldemocratische belofte die werd ingeslikt. Wij blijven alvast, samen met de vakbonden, voorstander van de volledige afschaffing van de loonnorm.

De pensioengerechtigde leeftijd blijft op 67, zoals doorgedrukt door de regering Michel. Het terugbrengen naar 65 was nochtans een ‘breekpunt’ voor PS en sp.a. Niet hun enige gebroken belofte…

Over het optrekken van het minimumpensioen stelt het regeerakkoord: “Het minimumpensioen zal geleidelijk worden opgetrokken (volledige en onvolledige loopbaan) richting 1.500 euro netto voor een volledige loopbaan (in geval van een onvolledige loopbaan wordt dit bedrag pro rata verminderd met het verschil tussen 45 jaar en de loopbaan).” Het blijft allemaal erg vaag.

MR-voorzitter Bouchez haastte zich alvast om voor de camera’s te verklaren dat het voor hem over 1500 bruto ging. Ook over de financiering blijft heel veel mist hangen. De vereiste van een volledige loopbaan van 45 jaar voor het bedrag ‘richting 1500 euro netto’ zal in de eerste plaats vrouwen treffen (maar ook heel wat mannen), die hier zelden aan raken (dikwijls omwille van onderbrekingen van de loopbaan omwille van zorg voor kinderen). Ook hier bonden PS en sp.a, die voorstander waren van 42 jaar, stevig in.

De minimumuitkeringen zullen worden opgetrokken “richting de armoedegrens”. Een erg vaag engagement. Van een verhoging van het minimumloon naar 14 euro per uur, waarvoor de vakbonden en de vrouwenbeweging al een hele tijd campagne voeren, is in het regeerakkoord geen sprake. Ook hier moet de strijd duidelijk verder gevoerd worden.

Arbeidsmarktbeleid: flexibiliteit alom

De regering wil naar een werkzaamheidsgraad van 80% gaan, in de lijn van de EU-doelstellingen. Naast het behoud van de hogere pensioengerechtigde leeftijd gaat het regeerakkoord verder werklozen, zieken en gehandicapten ‘activeren’. Ook wordt gepleit voor “een hogere arbeidsmobiliteit naar sectoren waar er tekorten zijn.”

Wat de strijd tegen discriminatie op de arbeidsmarkt betreft, wordt gesteld dat “de sociale inspectie moet discriminatietoetsen kunnen uitvoeren op basis van ofwel een onderbouwde klacht, ofwel datamining ofwel een objectieve aanwijzing. Het schriftelijk en voorafgaand akkoord van de arbeidsauditeur of procureur des konings blijft behouden. Er mag tegelijk nooit sprake zijn van uitlokking. De procedure blijft loodzwaar en onwerkbaar.

Verder lezen we “de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven zal op korte termijn een studie afleveren over het verband tussen loon en anciënniteit. De regering vraagt aan de (sectorale) sociale partners om op deze basis een debat over de verloningsmix op te starten.” Moet de anciënniteit vroeg of laat op de schop?

In het regeerakkoord vinden we ook nog het volgende: “de regering onderzoekt welke redenen aan de basis liggen voor de beperkte aanwezigheid in ons land van o.a. verdeelcentra in het kader van e-commerce. Daarbij gaat zij, in overleg met de sociale partners, na of en in welke mate een wijziging van de reglementering rond avond- en nachtarbeid aan een oplossing kan bijdragen.” Dit legt een bom onder de huidige reglementering rond avond- en nachtarbeid. En willen we echt meer Amazon, Brol.com en aanverwanten naar ons land krijgen?

Geen sprake van de rijken te laten betalen

De taks shift blijft behouden, en van een vermogensbelasting op de grote fortuinen of zelfs van een veel zwakkere ‘vermogenswinstbelasting’ is geen sprake. Wel wordt gesproken over een ‘digitaks’, die zeer vaag blijft. Voor een stevige crisisbelasting op de grote fortuinen zullen we verder moeten knokken!

Federale openbare diensten: opnieuw besparingen

De nieuwe regering blijft inzetten op een verdere afslanking van de federale openbare diensten. Zo moet er 600 miljoen bespaard worden bij die federale openbare diensten, terwijl vele ervan nu al kampen met onderfinanciering en gebrek aan menskracht en middelen. Het feit dat een minister van Groen verantwoordelijk wordt voor ambtenarenzaken is in dat opzicht ook niet echt geruststellend. Groen blinkt nogal hard uit in wat volgens hen strijd is tegen de ‘verzuiling’ en de ‘verstarring’, maar in de praktijk neer komt op het ontmantelen van duur bevochten statuten van het overheidspersoneel.

… behalve op leger en politie

De politie krijgt flink meer middelen, onder meer voor de voorziene aanwerving van 1600 extra agenten. Geweld tegen politieagenten zou strenger bestraft worden. Aan de strijd tegen politiegeweld en racistisch gedrag bij de politie besteedt het regeerakkoord geen letter.

En ook het leger krijgt fiks meer geld, vooral voor personeel. De aankoop van de F-35 gevechtsvliegtuigen gaat gewoon door. Zoals we intussen gewend zijn blijft het regeerakkoord uiterst vaag over de verwijdering van de kernraketten uit Kleinen Brogel, een oude eis van de vredesbeweging. België zal ook in de toekomst een trouwe NATO-soldaat blijven, ook met de groenen in een regering. Wij blijven vasthouden aan de eis ‘België uit de NATO, de NATO uit België’.

Een regering van sociaal overleg en sociale vrede, desnoods met de knoet?

In het regeerakkoord wordt regelmatig lippendienst bewezen aan het belang van overleg met de sociale partners, wat een stijlbreuk betekent met het “primaat van de politiek” van de regering Michel, zo gekoesterd door de N-VA. Dat zal als muziek in de oren klinken van de vakbondsleiding. Het blijft zeer de vraag naar welke “sociale partners” de regering het meest zal luisteren: het patronaat of de vakbonden?

Deze regering hoopt duidelijk op meer ‘sociale vrede’, na de sterke conflicten tijdens Michel I en in volle coronacrisis. Blijft de vraag hoelang ze zware nieuwe aanvallen op de werkende klasse, de vrouwen, jongeren, migranten, … kan en wil vermijden.

‘Sociale vrede’ kan op allerlei manieren worden afgedwongen: door toegevingen aan de werkende bevolking, waar de burgerij nergens echt toe bereid is, of door te steunen op de bereidheid tot structurele ‘klassencollaboratie’ van de vakbondsleidingen, voor wie de horizont beperkt blijft tot de strategie van het sociaal overleg, zonder opbouw van werkelijke krachtsverhoudingen in de bedrijven en op straat. De deelname van de ‘linkse’ partijen aan de regering speelt dezelfde rol.

Nu al merken we hoe sociaaldemocraten, christendemocraten en groenen hun gewicht in de schaal werpen in de vakbonden en allerlei sociale bewegingen en organisaties om kritiek op het regeerakkoord binnen de perken te houden of in de kiem te smoren. De steunbetuiging van beweging.net, het vroegere ACW, aan de regering De Croo, belooft alvast weinig goeds. ⁽⁴⁾Zie https://www.beweging.net/algemeen/nieuws/4127-deze-regering-verdient-krediet. Het feit dat dit regeerakkoord in alle talen zwijgt over het bepaald onethische ARCO-dossier, een affaire die als een zwaard van Damokles boven de christelijke arbeidersbeweging zweeft, kan hier ook wel een rol spelen.

‘Sociale vrede’ kan ook met de knoet worden afgedwongen, met repressie door staat en politie en ook binnen de organisaties: tegen jongeren in volkswijken die dagdagelijks verder met discriminatie hebben af te rekenen, tegen mensen zonder papieren die niet ‘ferm maar humaan’ willen uitgewezen worden en zich niet neerleggen bij hun lot, tegen strijdbare syndicalisten die consequent voor nieuwe sociale rechten blijven strijden, … De repressie die we zagen na de manifestatie van Zorg in Strijd / La Santé en Lutte in Brussel zou helaas ook daarvan een voorbode kunnen zijn.

Neem mee deel aan het debat!

Komende dagen bieden we  op onze website ook een forum aan activisten, vakbondsmilitanten en mensen van diverse sociale bewegingen om hun kijk op het regeerakkoord te geven. We nodigen al onze lezers en lezeressen uit zelf ook deel te nemen aan het debat, via lezersbrieven of artikels. Langere stukken zijn welkom via info@sap-rood.org.