China: een orwelliaanse staat

Achter de nominale machtscontinuïteit in China (bekend als de Volksrepubliek), belichaamd door de Chinese Communistische Partij (CCP), gaan diepgaande transformaties schuil. De partijleiding staat nu onder de controle van zeer grote vermogens en de sociale ongelijkheid is geëxplodeerd in een land dat een grote kapitalistische macht is geworden.

Tot het begin van de 19e eeuw werd China beschouwd als het machtigste rijk ter wereld. Toen verloor het die positie onder de klappen van het westerse kapitalisme. Xi Jinping’s obsessie is dat China weer het ‘Rijk van het Midden’ moet worden. Deze strijd om de hegemonie is de achtergrond van het huidige bekvechten tussen de presidenten van de VS en China.

Nu China een grote economische macht is geworden, ⁽¹⁾De zwakke punten van China betekenen dat het op de lange termijn meer een probleem is om de ‘leidende’ macht van de wereld te worden dan dat het een gegeven is. voelen de Chinese leiders niet langer de behoefte om te buigen voor de vergrijzende geïndustrialiseerde landen. Zij aarzelen niet om de geruststellende teksten die hun voorgangers in 1984, in ruil voor de overdracht van Hongkong hebben ondertekend, met voeten te treden.

Socialisme met Chinese kenmerken?

Westerse neoliberalen betoogden dat de omschakeling van China naar een markteconomie gepaard zou gaan met een uitbreiding van de vrijheden. Het tegenovergestelde is gebeurd, vooral sinds 2012 en de komst van Xi Jinping. Een grondwetswijziging moet hem in staat stellen om ononderbroken levenslang te regeren en om zijn opvolgers uit zijn kliek te kiezen. Het repressieve karakter van het regime is aanzienlijk versterkt, met name wat betreft de vrijheid van meningsuiting en organisatie, waaronder die van werknemers en vrouwen.

In Tibet, Xinjiang en Binnen-Mongolië neemt het proces van gedwongen assimilatie toe. Peking heeft dit beleid in Hongkong op brute wijze versneld en droomt ervan om het uit te breiden naar Taiwan.

De CCP presenteert het bestaande regime eenvoudigweg als ‘socialisme met Chinese kenmerken’. Wat dit regime als ‘Chinese kenmerken’ presenteert, bevat elementen van de politieke cultuur van vóór het keizerlijke China, zoals blijkt uit de toespraak van Xi Jinping in 2017 over de noodzaak om macht over te dragen aan degenen met ‘rode genen’ (dat wil zeggen de tweede generatie kinderen van de heersers).⁽²⁾De In het keizerlijke China was er geen ‘bloed’ legitimatie van de macht. Het Chinese feodalisme dateert van voor het Rijk. CCP is ook gebrand op het idee van ‘Chinese kenmerken’ als een middel om het socialisme te bevorderen.

Zoals Au Loong Yu schreef: ‘Achter het geloof van de machthebbers in deze premoderne waarden schuilt ook een heel moderne, zeer materiële zaak, namelijk het fundamentele belang van dit regime’. Het regime aan de macht ‘combineert zowel de dwingende macht van de staat, met de modernste wapens en technologie, als de macht van het industriële en financiële kapitalisme. Het bereikt zijn doel door zich tegelijkertijd te baseren op twee sets van regels: de wet en de verborgen regels van de bureaucratie, die altijd prevaleren boven de wet.

‘De leiders vinden dat dit regime hun belangen goed dient. Van de top tot aan de basis zijn partijfunctionarissen er enorm rijk door geworden. Hoe meer het systeem op die manier werkt, hoe meer vuile geheimen zich ophopen die de partijfunctionarissen moeten verbergen. Dat is op zich al een van de redenen waarom ze geen afwijkende meningen kunnen tolereren.

‘De partij heeft behoefte aan de opbouw van een Orwelliaanse staat op het vasteland en dat moet absoluut ook gelden voor Hongkong’.⁽³⁾ Interview met Au Loong Yu.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk in  l’Anticapitaliste. Nederlandse vertaling: redactie Grenzeloos.