Fascisten organiseren rellen, geven migrantenjongeren de schuld
In het weekend van 23-24 januari liepen in Nederland extreemrechtse protesten tegen het coronabeleid uit op grootschalige rellen, die zich vervolgens verder over het land verspreidden. Inmiddels probeert extreemrechts haar handen in onschuld te wassen door migrantenjongeren de schuld te geven voor het geweld dat ze zelf aangejaagd en georganiseerd hebben.
Het afgelopen jaar heeft de extreemrechtse beweging zich op straat kunnen opbouwen. De complottheorieën van Willem Engel, Robert Jensen en een hele reeks andere extreemrechtse demagogen, bereikten een nieuw publiek en brachten een gewelddadige dynamiek op gang. Dat deze ontwikkeling tot politiek geweld zou leiden lag al besloten in de logica van hun complotten: we zouden op het punt staan om onderworpen te worden door een gevaarlijke ‘communistische’ vijand en de tijd om het onheil af te wenden zou snel wegtikken. De aankondiging van de avondklok bleek hierin het scharnierpunt.
Het geweld begon op zondag 16 januari, toen een verboden protest van de extreemrechtse complotclub Nederland in Verzet op het Museumplein al uit de hand liep. Nederland in Verzet is de Facebookpagina van Michel Reijinga. Deze club vindt dat de meer ‘zweverige’ delen van de extreemrechtse coronacomplotbeweging te ‘jomanda-achtig’ zijn. Reijinga’s groep wil hardere acties en heeft een duidelijk antisemitisch karakter. Het protest op het Museumplein escaleerde behoorlijk, onder meer door de aanwezigheid van georganiseerde kernen van neonazi’s. Antifascistische onderzoeksgroep Kafka herkende onder andere een nazi uit Duitsland. Ook Ben van der Kooi, een neonazi en FvD-lid die al maanden actief is in de acties tegen het coronabeleid, werd gespot terwijl hij straatstenen aan het lichten was om de politie mee te lijf te gaan.
Coronaprotesten
Nederland in Verzet heeft tot aan de verkiezingen (in maart) een hele rij demonstraties aangekondigd. De rellen van afgelopen weekend kwamen direct uit die demonstraties voort. In Rotterdam voerde Van der Kooi een klein protest aan op de Binnenrotte, dat hij dit keer niet aan het rellen sloeg zal te maken hebben gehad met de lage opkomst. Op Urk ging de lokale extreemrechtse jeugd, aangejaagd door de PVV, de straat op en stak een coronatestlocatie in brand. Eerder kwam hetzelfde tuig in opspraak wegens hun eveneens door de PVV geïnspireerde poging om een Marokkaans gezin te lynchen.
Een dag later werden in Amsterdam en Eindhoven extreemrechtse demonstraties georganiseerd die opnieuw uitliepen op grootschalige rellen. Eindhoven werd de vernieling in geholpen door een coalitie van het neofascistische Nederland in Opstand, de Gele Hesjes, Pegida en hooligans van verschillende Brabantse voetbalclubs. Net als op Urk komt het geweld in Eindhoven niet uit de lucht vallen: de afgelopen jaren hadden de lokale fascistische voetbalfans al hun sporen verdiend met het aanvallen van activisten van Kick Out Zwarte Piet. Nu voelden ze zich sterk genoeg om het gevecht met de smeris aan te gaan.
Extreemrechts geweld
Wat deze rellen laten zien is dat de extreemrechtse beweging die zich het afgelopen jaar op straat is gaan opbouwen nu een zekere massa op de been kan brengen en zich sterk genoeg voelt om tot geweld over te gaan. Dat er achter dit gewelddadige nazituig eigenlijk een redelijke en coherente kritiek op het coronabeleid schuil gaat is onzin.
Er is veel reden om boos te zijn over de avondklok van het kabinet. Het is een grove inperking van onze vrijheden, die nauwelijks effectief is om de verspreiding van corona tegen te gaan. Veel effectievere maatregelen worden door de regering niet genomen – thuiswerk is nog volstrekt vrijwillig en de regering weigert werkgevers aan te pakken die hun personeel in gevaar brengen. Dat is steeds het beeld geweest in de corona-aanpak: de belangen van het grote kapitaal gaan voor de volksgezondheid. Het hele doel van de avondklok is om een zondebok aan te wijzen om toe te dekken dat de regering faalt.
Bij de rellen en de protesten kwam inhoudelijke kritiek niet ter sprake. Ze werden aangejaagd door extreemrechts, dat corona bagatelliseert en gebruikt als middel om haar complottheorieën mee te verkopen. Hun acties zijn onder meer een aanval op zorgwerkers – die zouden immers in het complot zitten. Het geweld volgde precies deze logica. Behalve de testlocatie op Urk werd het ziekenhuis in Enschede aangevallen. Het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch werd ook doelwit van de relschoppers, die wisten het Ziekenhuis niet te bereiken, maar ontregelden wel de eerste hulp. Daarnaast werden een heleboel kleine ondernemers doelwit van de rellen – terwijl dat toch de mensen zijn waar de corona-ontkenners voor zeggen op te komen.
Migrantenjongeren krijgen de schuld
De rellen van afgelopen weekend werden georganiseerd door extreemrechtse groepen, de deelnemers werden gemobiliseerd op basis van extreemrechtse propaganda en de rellen werden aangemoedigd door PVV en FvD. Achteraf werden ze ook verdedigd door Robert Jensen. Na het weekend veranderde er iets. De extreemrechtse rellen gingen door, maar in het kielzog ervan gingen ook jongeren in achterstandswijken de straat op. Zij lijden immers het meest onder de avondklok, omdat ze vaak met een heel gezin in een klein appartement wonen en vaak lang bij hun ouders moeten blijven omdat een eigen woning niet te vinden of niet te betalen is. De straat is dan de enige plek waar je heen kunt en de avondklok ontneemt hen die laatste uitweg.
Voor jongeren die in dit soort wijken opgroeien komt deze vrijheidsberoving bovenop de decennia van neoliberaal beleid waar zij de zwaarste klappen van hebben opgevangen. Voor zover buurthuizen niet zijn wegbezuinigd werden ze vanwege corona gesloten, op jongerenwerk is zwaar bezuinigd en door flexilibilisering, lage lonen, woningnood en hoge huizenprijzen ziet hun toekomst er vaak weinig rooskleurig uit. Daarbij kennen zij de politie als het gewelddadige racistische instituut dat het is en laten het daarom niet na om agenten terug te pakken als de kans zich aandient.
Hoewel een groot deel van het geweld nog altijd in witte provincieplaatsen plaatsvond, werden de televisiecamera’s gericht op Hillesluis in Rotterdam waar zo’n 150 tot 200 jongeren relden en winkels plunderden. Volgens Bij1 Amsterdam zijn er aanwijzingen dat een deel van de oproepen tot rellen in achterstandswijken van buitenaf kwamen en uit de koker van accelerationistische rechtsextremisten kwamen. Ondanks dat de rellen in achterstandswijken een veel kleinere omvang hadden dan de rechtse politieke rellen in Amsterdam en Eindhoven verschoof het publieke debat onmiddellijk naar het vertrouwde racistische discours. Dat kwam beter uit voor de journalistiek en voor de politiek. Het alternatief was namelijk dat zij het ongemakkelijke onderwerp van de extreemrechtse radicalisering zouden moeten aansnijden en dat wil niemand.
Geholpen door de racistische fixatie van de media en de politiek maakte extreemrechts ook een draai. Dit was een ideale kans voor ze om de handen schaamteloos in onschuld te wassen en racisme tegen moslimjongeren verder aan te wakkeren. Forum voor Democratie, dat de rellen eerder had aangemoedigd, gaf nu de ‘massale immigratie’ de schuld, de fascistische ideoloog Joost Niemoller deed hetzelfde. Opperwaanzinnige Willem Engel vond dat hij het geweld zowel kon blijven aanmoedigen als zijn handen in onschuld kon wassen. Enerzijds beweerde hij dat de rellen ‘worden aangestuurd door een bepaalde inlichtingen dienst’, anderzijds legitimeerde hij gewapend verzet door te beweren dat Nederland nu gebukt gaat onder een buitenlandse bezetting, zoals in de Tweede Wereldoorlog het geval was. De ‘onderbouwing’ daarvoor was dat de politie overwoog de hulp in te roepen van ME uit Duitsland en België.
Geüniformeerde beschermers van de orde
De meer op straatgeweld gerichte delen van extreemrechts volgden het voorbeeld van hun politieke leiders. Terwijl extreemrechtse hooligans in Eindhoven een centrale rol speelden in de extreemrechtse rellen, gingen zij in andere steden nu de straat op om zogenaamd hun steden te beschermen. Een hele reeks van groepen hooligans deed verklaringen de deur uit met vrijwel dezelfde boodschap: ze stonden achter de coronaprotesten, maar ze hadden zogenaamd een hekel aan ‘plunderingen’ – dat wil zeggen: aan migrantenjongeren. In Groningen kwam deze verklaring van de ‘Groningen Hooligan Crew’, een gewelddadige extreemrechtse hooligan-groep die de afgelopen jaren antiracisten aanviel tijdens de intochten en daarbij de hitlergroet bracht. In de Achterhoek bood de fascistische Farmers Defence Force ook haar diensten aan.
Op deze manier probeerden fascistische groepen drie dingen te doen: ze wasten hun handen in onschuld over de extreemrechtse rellen; ze probeerden de schuld af te schuiven op migrantenjongeren; en ze probeerden zichzelf als behulpzame burgerwachten te profileren die de orde zouden helpen handhaven.
De politie speelde dit spelletje soms mee. In Den Bosch werkten de fascistische hooligans en de lokale politie samen en kregen de hooligans hesjes uitgedeeld. Dat werd achteraf ontkend, vermoedelijk na interventie van de landelijke politie, die ‘s avonds volhield dat zij de hooligans zeer waardeerden, maar dat handhaving toch een taak van de politie bleef en dat ook hooligans zich aan de avondklok moesten houden. Emile Roemer, de voormalige SP-leider en thans burgemeester van Alkmaar – waar helemaal geen sprake is geweest van rellen – verklaarde dat hij ‘trots’ was en het ‘buitengewoon positief’ vond dat vijftig agressieve geüniformeerde rechtsextremisten de straat op gingen om een vechtpartij uit te lokken. De hooligans konden onder leiding van een wijkagent door de straten patrouilleren.
Demonstratierecht
Het is meer dan zorgwekkend dat de politie lokaal samenwerkte met groepen extreemrechtse hooligans. Zij helpen hiermee om fascistisch geweld te legitimeren en dat is niet los te zien van de vele berichten van racisme en extreemrechtse sympathieën binnen de Nederlandse politie. Daarbij probeerden de politie en de politiebonden opnieuw om de rellen aan te grijpen om hun bevoegdheden uit te breiden. De politie eiste een voorlopig opschorten van het recht op demonstratie, al wilde de veiligheidsregio daar gelukkig niet in mee gaan. Wel werden op verschillende plaatsen zonder enige concrete aanleiding noodverordeningen afgekondigd, waarmee de politie al voor de avondklok op basis van willekeur kon controleren en arresteren.
Dat onze grondrechten ook op dit front onder druk staan onderstreept dat we in actie moeten komen om het demonstratierecht te beschermen. We weten dat elke inperking van het demonstratierecht vooral tegen links gebruikt zal worden. Aangezien extreemrechts zich voor het eerst sterk genoeg voelde om in Amsterdam en Eindhoven frontaal de confrontatie met de politie te zoeken is het een kwestie van tijd voordat zij hun geweld ook meer zullen gebruiken om links als geheel het demonstratierecht te ontnemen – zoals ze al proberen met antiracismeprotesten rondom te intochten.
Delen van links vinden dat het vanwege corona niet opportuun is om straatacties te organiseren. Daarmee geven zij extreemrechts alle ruimte om zich verder op te bouwen en komt links nog verder op achterstand te staan. In plaats van te zwichten voor de druk van de reactionairen zouden we ons veel vaker op straat moeten laten zien en moeten we bouwen aan een massale en militante antifascistische beweging om de fascistische dreiging te weerstaan.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op socialisme.nu.
