Mobiliseer voor het klimaat met het oog op COP26

Van 1 tot 12 november vindt in Glasgow de VN klimaatconferentie COP 26 plaats. De Vierde Internationale roept op tot mobilisatie in aanloop naar deze conferentie om een werkelijk rechtvaardig en effectief klimaatbeleid af te dwingen.

1. Rampen, waarvan extreme weersomstandigheden die verband houden met klimaatverandering de belangrijkste oorzaak zijn, zijn in 20 jaar tijd verdubbeld en hebben sinds 2000 wereldwijd aan meer dan 1,2 miljoen mensen het leven gekost. Recordtemperaturen in de zomer op het noordelijk en zuidelijk halfrond (met inbegrip van de Noordpool en Antarctica), dodelijke branden, uitzonderlijk zachte, sneeuwvrije winters in veel gebieden, moessonverstoringen, frequentere extreme weersomstandigheden: de klimaatcatastrofe is aan de gang. De catastrofe voltrekt zich sneller dan voorspeld, vooral door de onderschatting van de positieve terugkoppelingen van de opwarming van de aarde. Grote natuurbranden in Australië hebben het enorme gevaar geïllustreerd van een keten van deze terugkoppelingen die leidt tot een snelle en onomkeerbare verandering van het klimaatregime. Dit zou met name het peil van de oceanen met verscheidene meters doen stijgen, met verschrikkelijke gevolgen voor honderden miljoenen mensen, vooral in Azië en Afrika, om nog maar te zwijgen over het verdwijnen van veel eilandstaten.

2. Terwijl de dreiging steeds sneller toeneemt, is het tijdens COP21 (Parijs) genomen formele besluit om ‘de opwarming van de aarde ruim onder de 2°C te houden en tegelijk inspanningen te blijven leveren om de 1,5°C ten opzichte van het pre-industriële tijdperk niet te overschrijden’ zelfs nu nog niet uitgevoerd. COP24 (Katowicze) en COP25 (Madrid), steeds openlijker gesponsord door kapitalistische investeerders, zijn op een mislukking uitgelopen. De hoofdverantwoordelijken zijn de regeringen van de Verenigde Staten, China, Brazilië en Australië, alsmede Saoedi-Arabië en zijn bondgenoten in de Golf. Maar afgezien van de blokkeringsmanoeuvres van de klimaatontkenners is het in wezen de onmogelijkheid van een groen kapitalisme die door deze mislukkingen aan het licht komt. De opwarming kan niet worden beperkt tot minder dan 1,5°C (en zelfs niet tot minder dan 2°C) zonder het probleem bij de wortel aan te pakken: de kapitalistische accumulatie op basis van de concurrentiestrijd om de winst, met andere woorden de kapitalistische wijze van productie / distributie / consumptie op basis van privébezit en de uitbuiting van de arbeidskracht (die ook de uitbuiting van andere natuurlijke hulpbronnen met zich meebrengt).

3. Om het doel van COP21 te bereiken, zouden de onderhandelingen er in de eerste plaats op gericht moeten zijn de kloof te overbruggen tussen enerzijds de in Parijs vastgestelde doelstelling van 1,5°C en anderzijds de nationaal vastgestelde bijdragen, op basis waarvan het IPCC uitgaat van een opwarming van 3,3°C tegen het einde van de eeuw. In plaats daarvan hebben ze vijf jaar lang gesteggeld over de ontwikkeling van het ‘nieuwe marktmechanisme’ waartoe in Parijs in principe is besloten om meer middelen beschikbaar te stellen ter vervanging van emissiereducties door zogenaamde ‘schone investeringen’ die ‘emissierechten’ genereren. De sinds het Kyoto-protocol opgedane ervaring leert dat deze mechanismen over het algemeen slechts een middel zijn om effectieve emissiereducties te omzeilen en een groen neokolonialisme in de hand te werken, terwijl bossen en andere natuurlijke hulpbronnen worden gemonopoliseerd, over de ruggen van de bevolking. Maar dat is nou juist waar het voor de kapitalisten om draait: de publieke opinie doen geloven dat ze strijden tegen de catastrofe, terwijl ze doorgaan met hun werk van accumulatie door onteigening en vernietiging van de biodiversiteit. Alvorens te bespreken hoe de kloof kan worden overbrugd, willen de kapitalisten en hun politieke vertegenwoordigers de omvang van deze mogelijkheden tot bedrog kennen. Dat zal de voorwaarde zijn voor de ‘verhoging van de ambities’ die het hoofdthema zou moeten zijn van de COP26 (Glasgow).

4. Meer dan een kwart eeuw na de Top van de Aarde (Rio, 1992) en de goedkeuring van het Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake klimaatverandering is de jaarlijkse CO₂-uitstoot met 60% gestegen. De CO₂-concentratie in de atmosfeer, die voortdurend toeneemt, ligt nu 50% boven de pre-industriële niveaus en zal binnenkort boven die van het Plioceen (2,6 tot 5,3 miljoen jaar geleden) liggen, toen er op het noordelijk halfrond nog geen permanente ijskap was en het oceaanpeil ongeveer 25 meter hoger lag dan nu. Of het nou gaat om COP’s of andere fora, de klimaatonderhandelingen zijn ondergeschikt aan de dwingende noodzaak van kapitalistische groei en geostrategische rivaliteiten. Het is een illusie te verwachten dat deze COP’s maatregelen zullen nemen die objectief gezien voldoende zijn voor een echte oplossing, met inachtneming van sociale rechtvaardigheid en Noord-Zuid klimaatrechtvaardigheid, omdat deze oplossing onverenigbaar is met kapitalistische accumulatie. In die zin steunen we de verklaring van Greta Thunberg op COP25 in Madrid dat de oplossing niet zal komen van deze onderhandelingen, maar alleen kan komen van de strijd van de volkeren.

5. De jaren 2019-20 kenden een spectaculaire ontwikkeling van de wereldwijde klimaatbeweging, met stakingen van middelbare scholen, soms extreem grote massademonstraties (550.000 in Montreal!), acties van burgerlijke ongehoorzaamheid, bezettingen gericht op het blokkeren van fossiele investeringen, enzovoort. Jongeren, vrouwen, inheemse volkeren en boeren bevestigen hun stuwende rol. Ecologische bezorgdheid heeft nieuwe actiegerichte activistennetwerken voortgebracht (FfF, Rise 2020, XR, enzovoort), vooral in de zogenaamde ‘ontwikkelde’ landen.

Tegelijkertijd hebben inheemse bewegingen hun organisatie tegen het extractiekapitalisme en de toename van landroof, diefstal van zaden en vernietiging van gebieden waarin ze eeuwenlang in relatieve harmonie met Pachamama hebben geleefd, voortgezet en vaak zelfs opgevoerd. Inheemse bewegingen, boeren en vrouwen hebben ook het voortouw genomen in andere massale strijd over de hele wereld – in Argentinië, Chili, Ecuador, India, enzovoort – in bewegingen die niet direct gericht zijn op ecologische eisen, maar die essentiële bondgenoten zijn van de beweging voor klimaatrechtvaardigheid. In sommige situaties is de solidariteit tussen bewegingen in het noorden en het zuiden van de wereld versterkt.

Als regeringen hiermee geconfronteerd worden en hun pogingen tot paternalistisch herstel en coöptatie in het ‘bestuurssysteem’ niet langer werken, reageren ze met laster, criminalisering en repressie. Dit neemt bijzonder gewelddadige vormen aan tegenover inheemse volkeren en plattelandsgemeenschappen, waarvan vele activisten worden vermoord, terwijl bosvernielers en andere vervuilers ongestraft blijven. In twaalf maanden tijd is 11.088 km² Amazonewoud verwoest, een rechtstreeks gevolg van het extractivistische en pro-agrobusiness beleid van Bolsonaro, dat ook van de pandemie profiteerde om in te grijpen zodat de mensen het misschien niet zouden merken. De versnelling van de ontbossing en de toename van het aantal branden brengen ons dichter bij een onomkeerbare ‘ineenstorting’ van het Amazonegebied. De Vierde Internationale roept op tot een zo breed mogelijke solidariteit met de slachtoffers van deze onderdrukking en het genocidale project tegen inheemse volkeren. Ze steunt elk initiatief tot boycot van multinationale of plaatselijke ondernemingen die betrokken zijn bij de vernietiging van het Amazonegebied. Gezien het doorslaggevende belang van het Amazonewoud voor het ecologisch evenwicht van de planeet, roept de Vierde Internationale op tot internationale mobilisaties ter ondersteuning van de bevolkingsgroepen die zich proberen te verzetten tegen de ecocidale projecten van de Braziliaanse regering.

We steunen de campagne tegen de vrijhandelsovereenkomst tussen de Europese Unie en Mercosur, die rampzalige gevolgen zou hebben voor het Amazonegebied.

6. De enige realistische manier om de ramp te stoppen is door onvermoeibaar te werken aan een langdurige, massale wereldwijde mobilisatie. We moeten alle sociale bewegingen van uitgebuitenen en onderdrukten bijeenbrengen om onvermoeibaar tientallen miljoenen, honderden miljoenen vrouwen en mannen de straat op te krijgen. De precedenten van de anti-kernenergie mobilisatie in Duitsland, de massale mobilisatie tegen de plaatsing van NAVO kernraketten in Europa en de wereldwijde beweging tegen de oorlog in Irak moeten onze inspiratiebron zijn. In plaats van beleidsmakers te adviseren, zoals sommige grote NGO’s doen, moeten regeringen en bedrijven in diskrediet worden gebracht en ethisch, sociaal en politiek worden gedestabiliseerd. Alleen als de heersende klasse haar overheersing bedreigd ziet, zullen bepaalde stromingen binnen die klasse overwegen om de neoliberale allesomvattende markt te verlaten en de regulerende maatregelen te nemen die noodzakelijk zijn om de productivistische razernij gedeeltelijk in te dammen.

Gedeeltelijke maatregelen zullen de sociale beweging vertrouwen geven in haar vermogen om verder te gaan op de weg van ‘systeemverandering, geen klimaatverandering’. Het is in deze geest dat de Vierde Internationale oproept tot wereldwijde acties rond de COP26 inclusief de grootst mogelijke mobilisaties in Glasgow zelf als de omstandigheden van de pandemie dat toelaten.

Deze nieuwe dynamiek in de klimaatbeweging heeft al een veelbelovende start gemaakt. De oproep van de COP26-coalitie voor ‘From The Ground Up #1’ in november 2020 resulteerde in de inschrijving van meer dan 8000 activisten, velen uit het mondiale zuiden, voor vijf dagen discussie, meestal op een zeer radicale basis die vaak antikapitalistisch en ecosocialistisch was. Dit wijst op de mogelijkheden om bewegingen uit het zuiden en het noorden, vakbondsleden en actievoerders voor directe actie samen te brengen om verder te gaan in deze richting.

Het proces van het Akkoord van Glasgow, dat een platform is voor actie op het gebied van klimaatrechtvaardigheid en strategische articulatie, telt momenteel meer dan 130 organisaties en collectieven uit 40 landen op vier continenten. Dit akkoord omvat een politiek programma voor klimaatrechtvaardigheid dat perfect aansluit bij het ecosocialisme en massale directe actie op een duurzame basis, zowel op lokaal als op internationaal niveau.

7. De nederlaag van Trump, de gezondheidscrisis en de gevolgen daarvan voor de productie, maar ook de verbetering van het concurrentievermogen van hernieuwbare energiebronnen, met name bij de productie van elektriciteit door zonne-energie (PV-zonne-energie en windenergie op het vasteland zijn nu goedkoper dan steenkool en olie, ze zullen binnenkort het gas inhalen): al deze gebeurtenissen van de laatste maanden veranderen de situatie. Voortaan hebben het programma van Biden, de Europese Green Deal en de verklaringen van Beijing de ‘netto nul CO₂-uitstoot in 2050′ gemeen. Het lijkt waarschijnlijk dat de VS, China en de EU op de COP 26 overeenstemming zullen bereiken over een doorstart van het ‘groene kapitalisme’-proces waartoe op de COP 21 is besloten.

Deze overeenstemming is echter veel minder dan de garanties die nodig zijn om te voorkomen dat de temperatuurstijging de 1,5°C overschrijdt. Volgens het IPCC moeten om dit doel te bereiken de netto-emissies tegen 2030 wereldwijd met 58% dalen en in de Europese Unie met minstens 65% en in de VS zelfs nog meer.

De ‘Netto Nuluitstoot’ is geen nuluitstoot, maar ‘CO₂-neutraliteit’ die verenigbaar is met het kapitalistisch productivisme die diverse gevaarlijke schijnoplossingen met zich meebrengt, zoals kernenergie, verschillende technologieën met negatieve uitstoot door het opvangen en vastleggen van CO₂, diverse compensatiemechanismen over de rug van de landen van het Zuiden en hun volkeren, en zelfs de inzet van geo-engineering. Dit ogenschijnlijk ambitieuze klimaatbeleid, dat stevig verankerd is in markt en concurrentie, keert zich af van het beginsel van gemeenschappelijke maar gedifferentieerde verantwoordelijkheden en luidt een nieuwe fase van groen imperialisme in. Bovenal maakt het deel uit van een onzinnig scenario van een ’tijdelijke overschrijding’ van de drempel van 1,5°C tegen 2050, gevolgd door een hypothetische afkoeling door negatieve-emissietechnologieën. Maar zelfs in de veronderstelling dat deze technologische afkoeling mogelijk is, is de situatie zo kritiek dat zich tijdens de zogenaamde ’tijdelijke overschrijding’ waarschijnlijk een onomkeerbare verandering zal voordoen. Nooit eerder is de absolute tegenstelling tussen kapitalistische accumulatie en de grenzen van de planeet zo zichtbaar geweest. Ze bedreigt rechtstreeks het fysieke overleven van honderden miljoenen mensen en veroordeelt anderen (en hun kinderen) tot een leven in een verwoeste wereld met een ingestorte biodiversiteit.

8. De oplossing voor de tegenstelling tussen het niveau van bewustzijn en de objectieve noodzaak ligt niet in het vinden van een onmiddellijke eis die een brug slaat tussen wat politiek haalbaar lijkt in de huidige conjunctuur enerzijds en het radicale antikapitalistische programma dat objectief noodzakelijk is om de ramp te stoppen anderzijds. Het ligt evenmin in pogingen om de massabeweging op kunstmatige wijze standpunten van revolutionaire en ecosocialistische beginselen op te leggen. De sleutel ligt veeleer in het aannemen door de beweging van een compromisloos eisenpakket dat zowel gebaseerd is op erkende wetenschappelijke diagnoses (zonder catastrofale escalatie), als op de principes van sociale rechtvaardigheid, gelijke rechten, emancipatie en democratie, en op het recht van toekomstige generaties om een planeet te erven die geschikt om op te leven.

De Vierde Internationale stelt voor dat de beweging deze algebraïsche formule concretiseert door tegenover de beleidsmakers een houding van uitdaging en wantrouwen aan te nemen op basis van de volgende elementen:

– plannen voor emissiereductie in de verschillende sectoren – vervoer, gebouwen, energie en landbouw – om onder de 1,5°C te blijven.

– de weigering van ’tijdelijke overschrijding’: als voorbeeld: het IPCC plaatst het omslagpunt van de Groenlandse ijskap tussen 1,5 en 2°C; als dit wordt overschreden, zal geen enkele daaropvolgende afkoeling het mogelijk maken om terug te gaan.

– de strijd tegen gevaarlijke technologieën (kernenergie, genetisch gemodificeerde organismen, geo-engineering, BECCS ⁽¹⁾Bio-energie met CO₂-afvang en -opslag (BECCS) is het proces waarbij bio-energie wordt gewonnen uit biomassa en de CO₂ wordt afgevangen en opgeslagen, waardoor deze uit de atmosfeer wordt gehaald.), geen afvang en vastlegging kan als alibi worden gebruikt om de exploitatie van fossiele brandstoffen voort te zetten.

– respect voor de volkeren van het Zuiden en in het bijzonder de inheemse volkeren, hetgeen impliceert dat er een einde komt aan de compensatiemechanismen. Deze mechanismen laten het mondiale Zuiden de last dragen van de compensatie voor de broeikasgassen die door en voor de rijksten worden uitgestoten, waarbij volkeren van hun land en bossen worden onteigend.

– Klimaatrechtvaardigheid (gedifferentieerde verantwoordelijkheden en capaciteiten van het Noorden en het Zuiden van de wereld) en sociale rechtvaardigheid (rechtvaardige overgang, in de ware zin van het woord); de planeet vóór de winst, laten we het klimaat van de 99% redden, de 1% ervoor laten opdraaien, ‘Laat de vervuilers betalen’.

– de absolute noodzaak om materiële productie en transport te verminderen kan niet worden omzeild.

9. De politiek verafschuwt een vacuüm. Door de leegte zo diep te maken dat ze ondraaglijk wordt, zal de massabeweging politieke herschikkingen en schetsen van alternatieven bevorderen die de mogelijkheid om een andere toekomst op te bouwen tot werkelijkheid zullen maken. De in de VS door Bernie Sanders en Alexandria Ocasio-Cortez voorgestelde ‘Green New Deal’ (GND) moet in deze context worden gezien. Deze GND is geen toereikend programma om de ramp te stoppen: ze impliceert onder meer geen breuk met de kapitalistische dynamiek van de accumulatie en stelt geen neokoloniale mechanismen ter discussie, zoals de CO₂-compensatie. Maar in tegenstelling tot de Europese variant die door de Europese Commissie is voorgesteld, is de GND een plan en dit plan is erop gericht zowel de sociale crisis (werkgelegenheid, inkomen, arbeidsomstandigheden) als de ecologische/klimaatcrisis op te lossen. Deze twee belangrijke kenmerken maken van de GND een belangrijke politieke gebeurtenis en een hefboom om het debat over de manier waarop de ramp een halt kan worden toegeroepen, te verbreden. In dit opzicht is de impact van het voorstel in de arbeidersbeweging bijzonder belangrijk en moet worden bevorderd.

10. Het is duidelijk dat we de productiewijze niet kunnen veranderen zonder de producenten, en zeker niet tegen hen in. Dit betekent dat de grote strategische vraag meer dan ooit de inzet van de arbeidersbeweging is in de strijd voor het klimaat en tegen de ecologische catastrofe in het algemeen. In de afgelopen periode hebben zich beperkte maar belangrijke feiten voorgedaan, die het verdienen gepopulariseerd te worden omdat ze aantonen dat dit engagement mogelijk is. Bijvoorbeeld: in tegenspraak met alle voorspellingen, zijn de ‘gele hesjes’ in Frankrijk en de klimaatbeweging samengekomen in de strijd tegen de regering Macron; Jeff Bezos trotserend, zijn de hoogopgeleide werknemers van het Amazon-hoofdkwartier in Seattle in staking gegaan, hebben geprotesteerd op de oproep van Greta Thunberg en hebben geëist dat het bedrijf zich inzet voor het redden van het klimaat; in Zwitserland, in het kanton Genève, werken organizers van de vakbond nauw samen met de jongeren-klimaatbeweging en de feministische beweging ter voorbereiding van de ‘staking voor de toekomst‘ van 15 mei 2021; … De pandemie en de lockdown werpen de vraag op naar onnodige productie die kan en moet stoppen en naar essentiële levensondersteunende activiteiten die gedevalueerd worden en in overgrote meerderheid door vrouwen worden verricht. De Vierde Internationale roept linkse vakbondsleden op om voort te bouwen op dit soort initiatieven om hun medearbeiders bewust te maken om ook hen te betrekken bij de ecosociale strijd. Het na te streven doel is de arbeidersbeweging ertoe te brengen eigen eisen op te stellen, gebaseerd op de manier waarop arbeiders door de klimaatverandering worden getroffen, zowel in hun arbeidsomstandigheden als in hun leefomstandigheden in het algemeen en zich te organiseren voor een rechtvaardige overgang die iets betekent.

11. Samenvattend roept de Vierde Internationale haar afdelingen en achterban op om een zo sterk mogelijke mobilisatie te organiseren rond de COP26 evenementen in Glasgow aan het eind van het jaar, en in de aanloop gedurende dit hele jaar.

De Vierde Internationale bevestigt nogmaals dat het absoluut noodzakelijk is de uitstoot te verminderen om de temperatuurstijging onder de 1,5°C te houden. Dat houdt in dat een nieuwe reeks veel radicalere, nationaal vastgestelde bijdragen moet worden vastgelegd, met een tijdschema dat is gericht op het komende decennium en niet op 2050, alsook een massale overdracht van geld naar het Zuiden om klimaatrechtvaardigheid te financieren.

Rond COP26 is het zaak mobilisaties op te bouwen om de elites uit te dagen actie te ondernemen om de huidige situatie te keren en hun excuses om dat niet te doen te verwerpen. Regeringen kunnen snel grote veranderingen doorvoeren als ze daartoe besluiten – ze kunnen bijvoorbeeld hun economie binnen enkele maanden omvormen om oorlog te voeren. De covid-19-crisis zelf heeft ons ook geleerd dat regeringen enorme sommen geld kunnen vinden wanneer ze daartoe besluiten.

De steunpunten en voorstellen voor mobilisatie omvatten:

a) De tweede editie van het evenement van de COP26 Coalitie, From The Ground Up, rond de Dag van de Aarde op 22 april, dit keer getiteld ‘Taking Action Now’ en gericht op het ontwikkelen van plannen voor mobilisatie, lokaal en wereldwijd.

b) Maximale mobilisatie voor de COP in Glasgow zelf. Afhankelijk van de mogelijkheden zou dit kunnen bestaan uit fysieke demonstraties in Glasgow en enkele andere delen van de wereld, gedecentraliseerde acties elders, plus een online conferentie in plaats van een People’s Summit in Glasgow zelf.

c) Het proces van het Akkoord van Glasgow.

d) Het voorstel voor een wereldwijde klimaatstaking van het Global Ecosocialist Network in verband met de COP26-conferentie in Glasgow in november 2021.

Op basis van de activiteit en de perspectieven in de verschillende landen zullen tijdens een specifieke bijeenkomst onze voorstellen voor de opbouw van de mobilisatie nader worden uitgewerkt.

Deze resolutie werd op 24 februari 2021 aangenomen (52 voor, 4 blanco) door het Internationaal Comité van de Vierde Internationale.