De Nederlandse Maaike Vledder (25) studeerde antropologie en International Humanitarian Action. Ze werkt nu op Lesbos voor Fenix Humanitarian Legal Aid, een organisatie die rechtsbijstand, sociaal werk en mentale hulp verleent aan vluchtelingen op Lesbos. Ze sprak met Arne Gorter over de situatie op Lesbos, na de brand in Moria.
Na de brand zag je dat mensen negen of tien dagen op straat moesten wonen, terwijl het nieuwe kamp werd gebouwd. In die dagen zag je dat vluchtelingen zich in solidariteit met NGO’s verenigden om een andere oplossing dan een nieuw kamp te eisen. Er waren veel vrijheidsprotesten gedurende die tijd. De reactie van de Griekse autoriteiten was: we gaan jullie echt niet belonen dat jullie het kamp hebben afgebrand. Een ander gevolg was dat er veel internationale aandacht kwam voor de situatie. Uiteindelijk heeft dat helaas tot vrij weinig geleid. Nu zijn de vluchtelingen in een nieuw kamp gestopt, dat heel snel is gebouwd als een soort noodoplossing. Dit lijkt een meer dan tijdelijke oplossing te worden. De voorzieningen zijn heel slecht. Er wordt gezegd dat het kamp slechter is dan Moria voor de brand was.
Hoe is de situatie in de kampen nu en welke impact heeft corona?
Niet goed. Het is op dit moment -1 graden, mensen slapen in tenten en er is geen verwarming. De elektriciteit voor de verwarmingen werkt niet, terwijl we wisten dat het koud ging worden. Er zijn extra dekens uitgedeeld, maar met -1 kan je nog zoveel dekens gebruiken, je blijft niet warm. Mensen beginnen nu langzaam ziek te worden. Er zijn nauwelijks warme douches, dus er is weinig tot geen mogelijkheid je even op te warmen. Er is angst onder de artsen hier. In het verleden zijn mensen overleden aan de kou in Moria. Anderen zijn ernstig ziek geworden en hebben bevroren ledematen.
We zijn wat betreft corona gelukkig grotendeels gespaard gebleven. Na de brand in Moria zijn een paar honderd mensen positief getest, die zijn toen in quarantaine geplaatst. Sindsdien is het relatief goed gegaan. We hebben strenge maatregelen hier op het eiland.
Bij Fenix Aid help je mensen met het zware interview dat hun verblijfsstatus bepaalt. Wat zijn de criteria op basis waarvan de aanvraag wordt behandeld?
Je moet voldoen aan de definitie van ‘vluchteling’. Dat betekent dat je tijdens het interview moet kunnen aantonen dat je een ‘gegronde vrees voor vervolging’ hebt. Dat is heel subjectief, want dat is iets wat je zelf ervaart. Het is die subjectieve angst die ‘objectief’ gemaakt moet worden. Syriërs vielen in eerste instantie onder een regeling waarbij zij bijna automatisch werden erkend vanwege het conflict en vanwege de vervolging door IS. Dat is nu niet meer zo. Vanwege de Turkije-deal gaat het eerste interview voor Syriërs die door Turkije zijn gereisd over de vraag of ze in Turkije hadden kunnen blijven. Omdat Turkije tot ‘veilig derde land’ voor Syriërs is verklaard, worden Syriërs geacht in Turkije te blijven.
Er zijn veel Afghanen op het eiland. Griekenland heeft pas geleden met Afghanistan een ‘Memorandum of Understanding’ getekend dat het makkelijker moet maken om Afghanen ‘vrijwillig’ terug te laten keren naar Afghanistan. Deze mensen moeten dus zelf aangeven dat ze terug willen. Maar dat is problematisch omdat je je kunt afvragen hoe vrijwillig die keuze is, gezien het extreem lange asielproces, het verblijf in de inhumane kampen en het gebrek aan uitzicht op verbetering. Er is internationaal een beweging gaande die Afghanen zo min mogelijk wil erkennen als vluchteling.
NGO’s moeten in Griekenland aan steeds strengere eisen voldoen, die zijn opgelegd door de regering onder leiding van het rechtse Nieuwe Democratie. Wat zit hier achter?
Het past in de trend om het moeilijker te maken voor asielzoekers en alles in een donker hoekje te schuiven waarin niemand weet wat er aan de hand is. De nieuwe Néa Dimokratía-regering die vorig jaar is aangetreden, probeert de kampen gesloten te houden. Ze maken het ook heel moeilijk voor NGO’s om hun werk te doen door de eisen aan te scherpen waar een NGO aan moet voldoen. Zelf zeggen ze dat er teveel organisaties zijn en dat dat chaos creëert.
Het past ook bij een nieuwe wet waarin staat dat er een ‘vertrouwelijkheidsplicht’ is voor mensen die in hun capaciteit van medewerker van een NGO in een kamp werken. Dus je mag eigenlijk niks dat je daar ziet naar buiten brengen. Bovendien is het nieuwe kamp, net als Moria, op een militair terrein, wat betekent dat je er officieel geen foto’s mag maken. Dus er wordt heel veel aan gedaan om een stil hoekje te creëren waarin niemand weet wat zich afspeelt.
Er is ook sprake van extreemrechtse intimidatie en geweld naar NGO-medewerkers toe. Wat is daar aan de hand?
We zien dit tijdens momenten van onrust. Afgelopen februari was het moment dat Turkije zei de grenzen te gaan openen. Dat zorgde voor de komst van veel extra bootjes die de oversteek probeerden te maken. Er werd toen veel geweld gebruikt tegen humanitaire werkers en vluchtelingen. Er werden mensen bedreigd, er werden roadblocks gecreëerd om vrijwilligers die terugkwamen van hun werk tegen te houden, de ramen werden ingeslagen en er werd geprobeerd om mensen uit hun auto te trekken. We hebben toen ook gezien hoe journalisten in elkaar werden geslagen en hun apparatuur in zee werd gegooid. Het is duidelijk extreemrechts, maar wat ook meespeelt is de onmacht van de lokale bevolking hier. Ik wil hun geweld niet vergoelijken, maar het is iets dat al jaren zo doorgaat.
Het is Europees beleid dat als het ware het hele eiland opoffert. Er volgen momenten van gigantische woede wanneer zij weer nieuwe mensen zien aankomen of als er nieuw beleid wordt aangekondigd waaruit duidelijk wordt dat er geen verandering komt. Een gedeelte van de bewoners hier is gewoon heel boos en een ander gedeelte is extreemrechts en zij gebruiken die woede voor hun eigen politieke agenda. Op die momenten lopen er demonstraties voor ons kantoor langs en dan sluiten we de luiken. Er zijn ook momenten geweest dat ik niet naar mijn werk kon omdat het niet veilig was om naar buiten te gaan.
Wat vind je van het politieke klimaat en de manier waarop tegen vluchtelingen wordt aangekeken in Nederland en wat zou er volgens jou moeten gebeuren?
Ik vind het heel beschamend. De ‘hotspot-aanpak’ waarbij ieder EU-land een aantal vluchtelingen opneemt heeft niet gewerkt, omdat deelstaten weigerden mee te doen. We moeten stoppen met mensen weg te stoppen in dit soort kampen. Er bestaat de capaciteit om mensen op te vangen en om asielprocedures sneller te laten gaan. Ik vind dat de grenzen open zouden moeten zijn. Maar als ze niet open kunnen zijn, zorg dan in elk geval dat we mensen op een humane manier opvangen. Ook is het een gedeelde verantwoordelijkheid voor alle Europese landen. Het kan niet allemaal op Griekenland afgeschoven worden, om vervolgens Griekenland te bekritiseren wanneer het niet goed gebeurt.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op socialisme.nu.
