Winnaars en verliezers van de eerste ronde in de Franse regionale en departemensverkiezingen: wie kan de overwinning opeisen als twee derde niet is gaan stemmen? Bij de jongeren van 18 tot 24 ligt de opkomst op 13%! Niet alleen president Emmanuel Macron kreeg onlangs een oorveeg, deze keer staan ze allemaal met rode kaken.

Ontgoocheld

Of dat zou toch moeten. De politieke wereld betreurt dat even en zit onmiddellijk te berekenen wat dat voor de onderlinge krachtsverhoudingen betekent. En daar komt “klassiek rechts”, de partij ”Les Républicains” (LR) en bondgenoten, deze keer het best uit. Misschien heeft rechts nu een mogelijke “natuurlijke kandidaat”, want Xavier Bertrand, ex-lid van LR, doet het verrassend goed in Hauts de France (het noorden).

Er is daarentegen vooral ontgoocheling bij het uiterst-rechtse Rassemblement National (RN, het vroegere FN). Nee, 20 juni was geen goede dag voor Marine Le Pen, zelfs al maakt het RN nog kans om in de tweede ronde, volgende zondag, de regio PACA (Provence-Alpes-Côte d’Azur) binnen te halen.

En ook voor La République en Marche (LRM) van Macron was het een slechte dag. “Un débacle”, aldus talrijke commentaren. Afwezig in PACA, onder de kiesdrempel van 10 % in Hauts de France, Occitanie en Auvergne-Rhône-Alpes. Alleen in Bretagne en Centre-Val de Loire meer dan 15 %. Er was beter verhoopt.

Rechts

De “winnaars”: rechts houdt goed stand in de regio’s waar het bestuurt, iets wat in grote lijnen ook voor links geldt. In Hauts de France haalt Xavier Bertrand, die zich al heeft gemeld als presidentskandidaat voor rechts, meer dan 41 % in een regio die men bedreigd achtte door het uiterst-rechtse RN. In 2015 had de linkse lijst zich voor de tweede ronde in een “republikeinse reflex” teruggetrokken om te beletten dat uiterst-rechts, dat als sterkste uit de bus kwam, zou winnen. Nu stokt het RN er op 24 %..

Bertrand had in die regio ook te maken met de concurrentie van 5 ministers. Macron had die uitgestuurd om vooral concurrent Bertrand, met het oog op 2022, voor de voeten te lopen. Dat is over de ganse lijn mislukt, de Macronie haalt zelfs met die 5 regeringsleden de kiesdrempel van 10 % niet, ze blijft steken op een vernederende 9 %.

Dit betekent met andere woorden dat Bertand met zijn succes ineens een geloofwaardige rechtse kandidaat wordt, ook al heeft hij LR vier jaar geleden verlaten. Bertrand als de “natuurlijke kandidaat” waar rechts naar zoekt?

Zijn mogelijke rivale bij rechts, Valérie Pécresse die Ile de France (Parijs en wijde omgeving) bestuurt, haalt 36 % van de schaars opgekomen kiezers, waarmee ze nog niet zeker is van de 2e ronde. De drie linkse lijsten samen (groen EELV, PS en LFI-PCF) haalden samen iets minder. Pécresse, die eveneens LR verliet, wil ook de presidentskandidate van rechts zijn.

PACA

In PACA is de situatie nog onduidelijk. De kandidaat van het RN, Thierry Mariani, is wel nummer één met 36 %, wat 4 % minder is dan uiterst-rechts in 2015, en veel minder dan wat peilingen voorspelden. De lijst van uittredend president Renaud Muselier haalt 32 %. Die lijst zorgde voor felle onenigheid binnen LR omdat er ook 15 kandidaten van LRM op stonden. De burgemeesters van Nice en Toulon stapten uit LR omdat er teveel kritiek kwam op Muselier.

In 2015 trok links zijn lijst voor de tweede ronde terug om rechts te doen winnen tegen uiterst-rechts. Nu kondigde de leider van de linkse lijst, ecologist Jean-Louis Félizia, aan dat hij toch aan de tweede ronde wil deelnemen. Het groene EELV eist dat hij zich uit “republikeinse reflex”, terugtrekt om te beletten dat het RN toch een regio binnenhaalt.

Dat zou dan de enige troost kunnen zijn voor Marine Le Pen die veel hoger had gemikt voor haar RN. Het is een slechte voorbode voor haar kandidatuur bij de presidentsverkiezingen van volgend jaar. Vooral nu Bertrand aan prestige wint, duikt de kans op dat rechts haar volgend jaar toch voorbijsteekt en er geen nieuw duel Macron tegen Le Pen komt. Het RN scoort alleen in PACA hoog, elders schommelt het tussen 12 en 24 %, minder dan de 27 % gemiddeld van vorige keer en overal minder dan de peilingen aangaven. Le Pen probeert zich te troosten bij de gedachte dat veel van haar potentiële kiezers deze keer thuis bleven, maar er volgend jaar wel zullen zijn.

Links

Bij links is vooral de PS tevreden. In de meeste gevallen doen de uittredende linkse besturen waar de PS een grote rol speelt, het in de eerste ronde goed en is er zelfs hoop om een regio te winnen indien kiezers voor een tweede ronde kunnen gemobiliseerd worden. In de regio Occitanie haalt Carle Delga ineens 40 %. Vooral voor de PS is dat, na de gemeenteraadsverkiezingen van vorig jaar, een nieuwe opsteker, een bewijs dat de partij nog altijd een lokale inplanting heeft, wat de Macronie dus niet lukt.

Het groene EELV had na het succes in de gemeenteraadsverkiezingen gehoopt dat deze keer te herhalen. Maar niet dus. In Ile de France klopt de groene lijst wel die van PS en van LFI-PCF (13 zetels tegen 11 en 10), maar elders komen groene lijsten niet uit de verf.

Ook La France insoumise (LFI, de partij van Melenchon) mist duidelijk een lokale inplanting. Er was hoop gesteld op de lijst LFI met de communistische PCF in Ile de France, maar die komt maar net boven die kiesdrempel van 10 % en is derde van de drie linkse lijsten.

Maar nogmaals, dat alles wordt zwaar overschaduwd door een opkomst van een derde – twee derde thuisblijvers. Dat is meer dan zomaar een symptoom van wat Le Monde “le désengagement démocratique” noemt en Médiapart “déprime civique”. Is het stemhok te ver? Moet er per internet worden gestemd? Of zit het toch wat dieper?

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Uitpers.