Een gesprek met Yildiz Temürtürkan, internationaal coördinatrice van de Wereldvrouwenmars (WMW), over de geschiedenis en de uitdagingen van de beweging.
De Wereldvrouwenmars is een feministische, internationalistische, antikapitalistische en antikoloniale beweging, georganiseerd vanuit lokale samenwerkingsverbanden in 51 landen en gebieden. De coördinatie van de beweging was eerder gevestigd in Québec, Brazilië en Mozambique en nu in Turkije. Yildiz Temürtürkan is tijdens de 12e internationale bijeenkomst in oktober 2021 gekozen tot internationaal coördinatrice van de Wereldvrouwenmars.
Yildiz, geboren in Ankara, heeft een lange weg van activisme afgelegd, die begon tijdens het militaire regime in de jaren tachtig. Toen ze actief was in de strijd voor mensenrechten in 1997 kwam ze in aanraking met de ideeën om een Wereldvrouwenmars te organiseren en sindsdien heeft ze de beweging in Turkije en internationaal opgebouwd als lid van het Internationaal Comité en sinds januari van dit jaar als internationaal coördinatrice van de beweging.
Tijdens het interview met Capire bracht Yildiz de politieke en organisatorische verworvenheden van het feminisme van de Wereldvrouwenmars in herinnering: eisen, beginselen en actievormen, ‘instrumenten voor feministische actie en theorie die onze tijd ver vooruit zijn’. Ze stelt de verbale solidariteit ter discussie en denkt na over het belang om koloniale hiërarchieën onder ogen te zien, een vorm van solidariteit te versterken en in praktijk te brengen die bijdraagt aan de organisatie die geworteld is in het internationalistische basisfeminisme.
Voor de agenda van 2022 benadrukt ze het belang van het versterken van de scholing en het mobilisatievermogen van de beweging om militarisering en conflicten tussen het leven en het kapitaal het hoofd te bieden, waarbij prioriteit wordt gegeven aan duurzaamheid van het leven. En, in het licht van de aanvallen van het bedrijfsleven en het neoliberalisme tegen het feminisme, herinnert Yildiz aan de kracht van de voorstellen en praktijken van de feministische economie van vrouwen over de hele wereld, de basis van de Wereldvrouwenmars in haar visie en politieke actie.
Bianca Pessoa: Yildiz, je maakt nu al geruime tijd deel uit van de Wereldvrouwenmars. Kun je ons vertellen wat je bij de organisatie heeft gebracht en ons deelgenoot maken van je reis tot nu toe?
Soms denk ik na over wat me bij de beweging heeft gebracht en wat me er zo lang bij heeft gehouden, ondanks alle uitdagingen die we hebben. De WMW zelf was een collectief antwoord op het neoliberalisme dat in het jaar 2000 sterk hegemonisch was. In die tijd leek het alsof er geen uitweg meer was. Dat was het moment waarop we onze stem verhieven en besloten verder te gaan dan het mogelijke en denkbare en ons platform van internationale eisen naar voren brachten. Onlangs heb ik nog eens gekeken welke eisen we toen hadden en ze zijn nog steeds relevant. Zeker nu we geconfronteerd worden met een wereldwijde humanitaire crisis door de pandemie, de klimaatverandering en de economische- en financiële crisis.
Als Wereldvrouwenmars hebben we documenten, eisen, waarden, voorstellen en actievormen opgesteld. We hebben ook instrumenten voor feministische actie en theorie geproduceerd, gebaseerd op toekomstperspectieven. Na 20 jaar kunnen we nog steeds onze eisen op mondiaal niveau naar voren brengen. We zijn erin geslaagd veel vrouwen samen te brengen rond deze kwesties. In die tijd was het de eerste keer dat we getuige waren van, en ervaring hadden met, een wereldwijde actie georganiseerd door alle vrouwen samen. Het democratische leven [van de beweging] en het besluitvormingsproces zijn vanaf het begin tot nu toe zeer collectief.
We voelen ons altijd deel van de beslissingen. We zijn altijd betrokken bij beslissingen die collectief worden genomen met afgevaardigden van over de hele wereld. Hetzelfde aantal afgevaardigden voor elk land om de democratie te waarborgen. Ik herinner me dat we begonnen als een netwerk en dat we toen samen besloten, na een decennium van ervaring als internationaal netwerk, om een beweging te worden. Een antikapitalistische, anti-imperialistische, feministische beweging. Dit besluit was een van de belangrijke mijlpalen in onze geschiedenis.
Bijna tien jaar na dit besluit om een feministische beweging op internationaal niveau te zijn, bouwen we samen met verwante bewegingen aan een Internationale School voor Feministische Organisers. Dit is een voortdurend proces en een zaak van voortdurende opbouw, maar ik denk dat het een nieuwe mijlpaal in onze geschiedenis is. We moeten onze herinnering aan de ervaring en het opbouwproces bewaren. Het is van cruciaal belang om onze geschiedenis op te schrijven en om onze rijke ervaring op internationaal niveau vast te leggen. Dat is een van de belangrijke taken die ons de komende jaren te wachten staan.
Rond welke punten en hoe is het feminisme in Turkije georganiseerd? En wat zijn de uitdagingen en bijdragen van de Wereldvrouwenmars daar?
We mobiliseren om patriarchaal onrecht, vrouwenmoorden en seksueel geweld aan de kaak te stellen en we doen ons best om onze verworvenheden en het secularisme, dat door onze autoritaire regering wordt bedreigd, te verdedigen. Vanuit onze historische ervaringen is secularisme de kwestie die steeds belangrijker wordt in onze regio, in islamitische gebieden vandaag de dag. We delen dit met andere zusters uit het Midden-Oosten, Pakistan en andere landen en we zijn het er allemaal over eens dat het secularisme een heel belangrijk onderwerp is in onze gebieden. De vrouwen- en feministische bewegingen in Turkije zijn echter heel versplinterd. Deze fragmentatie weerspiegelt de etnische, religieuze en politieke verdeeldheid en polarisaties in het land.
De WMW heeft in haar internationale acties verschillende sectoren van de samenleving rond het feminisme verenigd. Deze acties hebben ons in staat gesteld onze allianties met sociale bewegingen te verbreden. De beweging vertegenwoordigt en bouwt nu dus aan het basisfeminisme op ons grondgebied. We spelen een soort voortrekkersrol bij het bespreken van onderwerpen en het opbouwen van basisfeminisme hier.
Ik denk dat het voor een internationale beweging belangrijk is om in Turkije sterk geworteld te zijn, omdat het een kruispunt van drie continenten is. Het verbindt Europa en Azië, van de Balkan tot de Kaukasus en landen in het Midden-Oosten en het Middellandse-Zeegebied. Het is een zeer strategische locatie voor het internationale opbouwproces en dat is een van de redenen waarom wij de uitdaging zijn aangegaan om het Internationaal Secretariaat hier onder te brengen. Dat zal een internationale ervaring zijn van de feministische beweging in het land. Onze gastorganisatie is Flying Broom, een bekende plaatselijke feministische groep. Het zal een kans zijn om vanuit een internationaal perspectief naar de problemen te kijken, wat ook de feministische beweging in Turkije ten goede zal komen.
Solidariteit en internationalisme maken al sinds het begin deel uit van de strategie van de Wereldvrouwenmars. Hoe beschouw je de ontwikkelingen en uitdagingen van feministische en internationalistische solidariteit in de huidige context van een nieuw type oorlogen, criminalisering, staatsgrepen en autoritarisme?
Internationalisme is een van de beginselen waar we in de toekomst meer over moeten nadenken. We moeten het uitwerken vanuit een anti-kolonialistisch feministisch perspectief. Soms lopen we, in naam van het internationalisme, onbedoeld in de val van het herscheppen van koloniale verhoudingen binnen de beweging. Vandaag de dag is mondiale samenwerking meer dan ooit noodzakelijk om onze problemen op te lossen, zoals de pandemie en de klimaatverandering en in onze strijd tegen dit door de markt opgelegde autoritarisme waar we overal ter wereld mee te maken hebben. Als principe verdient mondiale samenwerking, gebaseerd op internationalisme, bijzondere aandacht. Vanaf het allereerste begin heeft de Wereldvrouwenmars erop gehamerd dat internationale bewegingen niet beperkt kunnen blijven tot het uiten van solidariteit en heeft ze de betekenis van internationalisme in haar wereldwijde acties verdiept.
Nu het door de markt opgelegde autoritarisme overal toeneemt, staan we voor de uitdaging om de internationale solidariteit met vrouwen overal ter wereld te versterken, niet alleen met vrouwen uit bepaalde gebieden. Het opbouwen van internationale solidariteit zelf is het opbouwen van ons internationale basisfeminisme. Internationalisme kan niet worden beoefend door het te reduceren tot het manifesteren van internationale solidariteit en internationale solidariteit kan niet worden gereduceerd tot solidariteit met vrouwen uit bepaalde gebieden, vooral uit het Zuiden van de wereld. Anders wordt de koloniale kloof binnen de beweging opnieuw gecreëerd.
Solidair zijn met dezelfde vrouwen uit bepaalde gebieden en landen gedurende meer dan twee decennia creëert een permanente status waarin sommige vrouwen in de beweging altijd behoefte hebben aan solidariteit terwijl anderen het voorrecht hebben solidariteit te bieden. Omdat ze deel uitmaken van de beweging, moeten ze deel uitmaken van onze collectieve processen. Deze situatie doet binnen de internationale feministische beweging de hiërarchie en de ongelijkheden die reeds tussen de volkeren bestaan, opnieuw ontstaan.
Zusterschap en solidariteit zijn belangrijke waarden van het feminisme. In onze praktijk hebben we echter ervaren dat solidariteit over het algemeen wel wordt geboden aan het oosten en zuiden van de wereldbol, maar niet aan het noorden of westen. Daarom moeten we het solidariteitsvraagstuk op een andere manier benaderen. Wat kunnen we bijvoorbeeld doen voor vrouwen die lijden onder de criminalisering van autoritaire regeringen of een militaire coup? Wat kunnen we doen in naam van het internationalisme? We kunnen ons internationalisme niet beperken tot solidariteit. We moeten binnen onze beweging de vrouwen die met deze schendingen te maken hebben, een stem geven en hen steunen in hun opbouwprocessen in hun eigen land om hun aanwezigheid in onze beweging te garanderen als gelijken, als onafhankelijke politieke subjecten, en niet alleen als afhankelijk van de solidariteit van anderen.
Feminisme staat momenteel op de agenda van verschillende sectoren van de samenleving, waaronder de mainstream media en multinationale ondernemingen die het bedrijfsleven in hun greep hebben, maar we zien ook een uitbreiding van het feminisme in gemengde basisbewegingen. Tegelijkertijd bestaan er binnen het feminisme internationaal gezien zeer uiteenlopende opvattingen. Hoe beoordeel je de conjunctuur van het feminisme vandaag de dag en hoe kan het basisfeminisme daarop invloed uitoefenen?
Het coöptatieproces is nu een van de grootste uitdagingen voor het feminisme overal ter wereld, omdat het kapitalistische patriarchaat een heel sterk coöptatievermogen heeft. We zijn ons bewust van dit coöptatieproces en de mechanismen ervan. Er zijn formele en informele mechanismen: ‘Paars wassen’ of ‘paarse make-up’, zoals wij het noemen, is een informele manier van coöptatie. Hiermee proberen bedrijven ons hun eigen agenda op te leggen en een feministisch discours te gebruiken voor de belangen van het kapitaal. Het marktactivisme neemt toe met zijn individualistische en gefragmenteerde manier van doen die aanzet tot concurrentie in plaats van solidariteit en eenheid.
Op dit moment lijkt het heel moeilijk, misschien zelfs niet realistisch, om eenheid te bouwen binnen het feminisme en tussen feminismen. Het is nu veel belangrijker om onze eenheid als internationale basisbeweging te consolideren en ons opbouwproces op elk niveau – internationaal, regionaal en lokaal – voort te zetten. Onze instrumenten in dit opbouwproces zijn feministische actie, feministische training en communicatie. Daarom heeft capiremov.org zelf een zeer constructieve rol in het overbruggen van actie naar training en het verbinden van debatten in verschillende talen.
Het is weer tijd om de straat op te gaan. Volgend jaar is er de NAVO-top in juni, een belangrijke internationale gelegenheid waar over onze gezamenlijke toekomst zal worden beslist. Het is een heel belangrijk moment voor ons om een sterke alliantie op te bouwen en te protesteren tegen de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie, militarisering en oorlog.
Je bent tijdens de laatste bijeenkomst van de Wereldvrouwenmars, in oktober 2021, gekozen tot internationaal coördinatrice van de beweging. Wat is de rol van de Wereldvrouwenmars vandaag de dag, als je denkt aan het traject dat de beweging sinds het begin heeft afgelegd? Wat zijn de strubbelingen van de beweging en wat zijn de opbouwinspanningen voor dit jaar?
Onze opbouw is een voortdurend proces dat verschillende niveaus en vormen van activiteiten omvat. We hebben een opbouwproces van de School voor Feministische Organisers doorgemaakt, een unieke ervaring. We zoeken nu naar manieren om deze ervaring en deze verworvenheden naar het regionale en lokale niveau te brengen. Ik voel de druk van recente ontwikkelingen die ons aansporen om feministische economie zowel in theorie als praktijk als ons alternatief te ontwikkelen. Om het leven en de planeet te kunnen verdedigen, zijn we verplicht om de discussie en de praktijk van de feministische economie vooruit te helpen.
We moeten ook een blik werpen op de geschiedenis van onze beweging. We hebben twee decennia achter ons met veel ervaring, dus is het nu tijd om alle ervaringen die we hebben opgedaan samen te brengen. Dat is een taak voor het nieuwe Internationale Secretariaat en het Internationale Comité, om onze ervaringen door te geven aan een nieuwe generatie feministische activisten. We zijn het aan de jonge feministen en aan onze Awa en Sashi zusters verplicht om hun geschiedenis en onze geschiedenis op te schrijven.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Capire. Nederlandse vertaling: redactie Grenzeloos.
