Het sneeuwt. Wat me de moed ontneemt om mijn wandelschoenen aan te trekken. En daardoor sneeuwt het nu ook een beetje in mijn hoofd.
’t Wordt tijd dat ik de blik weer eens naar de Universiteit van Boston wend en meer bepaald naar het Howard Gotlieb Archival Research Center, waar ze de volledige collectie bijhouden van het Amerikaanse Partisan Review, volgens sommigen het beste culturele tijdschrift dat ooit in de Verenigde Staten gepubliceerd werd.
In dat archief kun je al de nummers inkijken en je hoeft daar niet eens je zetel voor te verlaten. Daardoor komt het dat ik van achter mijn raam al acht door dat tijdschrift geïnspireerde stukjes gepubliceerd heb.
Vandaag valt mijn oog op een bijdrage van Victor Serge (1890-1947). Het staat hier in het januarinummer van 1940. Het betreft de drie eerste hoofdstukken van een roman die in ’t Engels Conquered City heet.Ik ken dat boek. Ik heb er de Nederlandse vertaling van.
Serge schrijft het in 1930-31 in Leningrad (nu weer Sint-Petersburg). De auteur, die in de Sovjet-Unie tot de Linkse Oppositie behoort, kan dan elk moment gearresteerd worden. Het boek wordt in fragmenten uit het land gesmokkeld. In 1932 wordt het voor het eerst in Frankrijk gepubliceerd. De Nederlandse vertaling dateert van 1978: Veroverde stad.
Het verhaal brengt ons in 1919 naar Petrograd dat geen Sint-Petersburg meer heet en nog niet tot Leningrad herdoopt werd: ‘De mensen houden zich schuil in de ijskoude huizen, waar elk bewoonbaar hoekje op een dierehol lijkt: dezelfde geur als van de voorvaderlijke holen nestelt zich in hun pelzen, die ze de hele dag aanhouden, of aantrekken als ze in de kamer ernaast een paar planken uit de vloer gaan breken voor het vuur (…)’
Serge weet waarover hij spreekt, hij heeft het allemaal meegemaakt.
In 1933 wordt hij gearresteerd en naar een stad in de Oeral verbannen. Dat hij aan een nekschot ontsnapt dankt hij alleenlijk aan protesten die vanuit België, Frankrijk en Spanje naar Rusland gestuurd worden. De Franse schrijver Romain Rolland komt tussen bij Stalin zelve en die zet Serge in 1936 het land uit. Hij sterft in 1947 en volgens de Franse Wikipedia gebeurt dat ‘dans des circonstances suspectes, peut-être aux mains d’agents soviétiques.’ Op de Nederlandstalige Wikipedia wordt dat: ‘Geruchten dat zijn dood het gevolg was van een vergiftiging zijn nooit helemaal ontzenuwd.’
Victor Serge is een bijzonder boeiende figuur: zowel bolsjewiek als bohemien. Bovendien is hij een oud – anarchist, wereldburger, romancier, dichter, journalist en beroepsrevolutionair. Samen met Walter Benjamin en George Orwell behoort hij — in mijn hoofd toch — tot de meest intrigerende auteurs die de 20ste eeuw heeft voortgebracht.
En kijk. Buiten sneeuwt het nog altijd, maar in mijn hoofd is ’t alweer opgeklaard.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op De Laatste Vuurtorenwachter.
