New Left Review sprak met Ilya Budraitskis, actief in de Russiche Socialistische Beweging, onze zusterorganisatie in Rusland, over de politieke context van de Russische invasie in Oekraïne, Poetins militaire en politieke doelen op de korte en lange termijn en de reactie van de Russische burgerij tot nu toe. Waarom waren zo veel mensen ter linkerzijde verrast door de omvang van de militaire actie, en tenslotte, hoe kunnen we nu onze solidariteit betuigen?

Wat is de situatie op dit moment? Hoe groot is de schade?

Het is heel moeilijk te beoordelen, aangezien de berichten van beide zijden heel tegenstrijdig zijn. Maar we kunnen nu al met zekerheid zeggen dat het gaat om tientallen dode Oekraïense burgers en Oekraïense en Russische militairen. Russische troepen rukken in verschillende richtingen op (ook vanaf het grondgebied van Wit-Rusland) en hun doel is de grootste steden van het land, Kiev en C, in te nemen. Er zijn ook berichten over explosies in de Russische grensstad Belgorod. De komende dagen zullen beslissend zijn, omdat Rusland duidelijk verwacht zijn militaire doelstellingen snel te kunnen bereiken en de Oekraïense leiding tot volledige capitulatie te kunnen dwingen. Tegelijkertijd geeft het leger van Oekraïne, ondanks de weigering van het Westen om Oekraïne militair te steunen, blijk van gevechtsefficiëntie en zou de door Poetin aangekondigde ‘speciale operatie’ wel eens kunnen escaleren in een volwaardige, langdurige oorlog. Er zijn al berichten dat dienstplichtige soldaten van het Russische leger – dat wil zeggen soldaten tussen 18 en 20 jaar – aan de oorlog deelnemen. Hoewel de militaire leiding dat tot dusver probeert te verbergen (ook voor de families van deze soldaten), zal dat, als deze ontwikkeling doorzet, niet langer mogelijk zijn.

Veel westerse mainstream media benadrukten consequent de waarschijnlijkheid van een op handen zijnde invasie, terwijl veel mensen ter linkerzijde een veel grotere mate van scepticisme aan de dag legden. Was u verrast door de omvang van de aanval?

Net als de meeste commentatoren in Rusland geloofde ik tot het laatste moment niet dat een grootschalige aanval op Oekraïne mogelijk was. Niettemin waren de agressieve oriëntatie van het buitenlands beleid van Rusland en de hybride betrokkenheid van het Russische leger bij de oorlog in Donbass voor mij duidelijk. De linkse westerlingen die Rusland tot op het laatste moment als slachtoffer betitelden en het Oekraïense regime eindeloos voor ‘nazi’ uitmaakten, dragen nu echter hun deel van de verantwoordelijkheid voor de oorlog. En als ze eerlijk willen zijn tegenover zichzelf en hun achterban, moeten ze hun fout openlijk toegeven.

Wat zijn Poetins doelen, zowel militair als politiek, op korte en middellange termijn? Wat zijn Poetins bedoelingen in Oekraïne en wat hoopt hij met de invasie te bereiken in termen van binnenlands beleid in Rusland?

Poetins doelstellingen werden gisteren in zijn toespraak tot de natie duidelijk gemaakt: de militaire infrastructuur van Oekraïne vernietigen, Oekraïne dwingen zich over te geven en het leiderschap van Oekraïne vervangen door een regime dat loyaal is aan Rusland. Hij legde ook uit dat deze ‘speciale operatie’ een dwangoperatie is (dat wil zeggen dat Rusland zich alleen verdedigt met een aanval) en bedoeld is om een einde te maken aan de ‘genocide’ in Donbass. Oekraïne zelf is volgens hem een kunstmatige staat en is eigenlijk historisch Russisch grondgebied. Deze interpretatie druist duidelijk in tegen de eerdere officiële propaganda, die de mogelijkheid van een invasie alleen al, als belachelijk afdeed.

Hoe belangrijk was, gezien de historische context in de aanloop naar de invasie, Poetins strategie sinds begin 2021 om de macht verder te consolideren en de georganiseerde oppositie te verpletteren?

Zeker, de politieke repressie van het afgelopen jaar heeft het mogelijk gemaakt de georganiseerde oppositie in het land, die het centrum van de anti-oorlogsbeweging had kunnen zijn, uit te schakelen. Bovendien was het doel van de repressie een sfeer van angst in de samenleving te creëren en de belangstelling voor politiek te onderdrukken. Desondanks kunnen we zelfs nu nog constateren dat de samenleving heel verdeeld is in haar houding ten opzichte van de oorlog die is begonnen en dat er geen sprake is van een ‘rally around the flag’.

Wat is de betekenis van de twee afgescheiden ‘republieken’ Donetsk en Luhansk in het bredere conflict?

De erkenning van de onafhankelijkheid van de ‘republieken’ in Donetsk en Luhansk was het voornaamste voorwendsel om een militaire operatie te beginnen. Daartoe werd onder de plaatselijke bevolking kunstmatig een sfeer van paniek gecreëerd (onder meer door aangekondigde evacuaties). Een belangrijk punt was dat de grenzen van de gebieden waar deze erkenning plaatsvond, niet duidelijk waren afgebakend en een directe route openden om tot diep in Oekraïne op te rukken.

Hoe zal het conflict de politieke economie van de regio en daarbuiten beïnvloeden? Wat zouden de gevolgen kunnen zijn van een langer aanslepend conflict?

De logica van het Russische leiderschap bij het rechtvaardigen van de oorlog met Oekraïne opent gemakkelijk de mogelijkheid van een verdere herziening van alle post-Sovjetgrenzen (want ook die zijn volgens Poetin kunstmatig tot stand gekomen). Dit wordt goed begrepen door de leiders van alle post-Sovjetrepublieken, die geen van allen hun steun aan Rusland hebben betuigd. Zelfs Loekasjenko, die het grondgebied van Wit-Rusland ter beschikking van de Russische troepen heeft gesteld, heeft zich publiekelijk van de oorlog gedistantieerd en getracht zich als neutrale partij in het conflict op te werpen. Poetins berekening is dat het bezit van kernwapens hem een garantie biedt tegen militaire interventie door het Westen op wat hij beschouwt als ‘historisch’ Russisch grondgebied. Het is dus heel moeilijk te zeggen op welk punt hij tevreden zal zijn. Als zijn plan om politieke en militaire controle over Oekraïne te vestigen wordt gerealiseerd, zou dat voor Rusland wel eens de weg kunnen openen om zich verder in de post-Sovjetruimte te begeven.

We zien nu grote protesten in Rusland, waarbij veel mensen worden gearresteerd. Hoe beoordeelt u de gevoelens van het Russische volk ten aanzien van de invasie?

Anders dan in 2014 is er nu geen patriottisch enthousiasme in Rusland. Een deel van de samenleving is duidelijk ronduit gekant tegen de oorlog met Oekraïne, terwijl de meerderheid gewoon gelooft dat die snel voorbij zal zijn en dat Rusland de vrede zal herstellen. Er zijn maar weinig echte revanchisten die de oorlog toejuichen en bereid zijn om elk offer te brengen voor de geopolitieke triomf van Rusland. Anderzijds heeft de overgrote meerderheid van de Russen tijdens de lange jaren van Poetins bewind de houding aangenomen dat ze nergens invloed op kunnen uitoefenen en dat alles toch wel zonder hun inbreng zal worden beslist. Deze achtergrond van depolitisering en demoralisering kan gedurende enige tijd voor passieve steun aan de oorlog zorgen. Als de oorlog echter aanhoudt en de economische en sociale gevolgen ervan door de meerderheid van de Russen worden gevoeld, kan hun stemming drastisch veranderen. Ook mag niet worden vergeten dat voor Rusland de perceptie van de Oekraïners als het volk dat cultureel en historisch gezien het dichtst bij hen staat, zeer belangrijk is. Ook hebben veel Russen Oekraïense wortels of familieleden die in Oekraïne wonen. Dat alles vormt een uiterst wankele basis voor een voortdurende goedkeuring van de oorlog van onderaf.

Wat zou de reactie van links buiten Rusland moeten inhouden? Hoe moeten we druk uitoefenen op onze eigen regeringen en welke eisen moeten we stellen?

In de eerste plaats moeten we eisen dat er een einde komt aan de oorlog in Oekraïne en dat er rechtstreekse gesprekken komen tussen Poetin en Zelensky. We moeten eisen dat de wapens in de Donbass worden teruggetrokken en dat de VN toezicht houdt. We moeten duidelijk zeggen wie deze oorlog is begonnen en er geen excuses voor zoeken. Dit alles betekent niet dat de regeringen in kwestie moeten worden gesteund, laat staan het NAVO-blok. Het is duidelijk dat Poetin veel heeft gedaan om het bestaan van de NAVO en de versterking ervan in Europa te rechtvaardigen. Tegelijkertijd moet men begrijpen dat sancties die tegen de gehele Russische bevolking zijn gericht en het internationale isolement van het land verdiepen – niet alleen van de regering, maar ook van de Russische samenleving – een averechts effect kunnen hebben en tot een versterking van het regime kunnen leiden.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Verso Blogs. Nederlandse vertaling: redactie Grenzeloos.