De Commissie von der Leyen had zich vanaf haar aantreden in 2019 aangekondigd als ‘geostrategisch’, in de betekenis dat de EU zich ook steeds meer zou opstellen als een grootmacht die tussenkomt in internationale aangelegenheden. De oorlog in Oekraïne is de eerste belangrijke gelegenheid waaruit de omtrekken van die ‘geostrategie’ zich aftekenen.

De belangrijkste vaststelling is ongetwijfeld dat de EU er gisteren toe besloot om wapens te leveren aan oorlogvoerende partijen. Er wordt 450 miljoen euro uitgetrokken voor de levering van ‘lethal weapons’ aan het Oekraïense leger. Het is een feit dat Europese lidstaten in het verleden al vaak wapens leverden in oorlogsgebieden, maar als dat al niet illegaal was, gebeurde het met goedkeuren van een lidstaat. De Europese ministers stemden er gisteren mee in dat de EU als dusdanig zulke omstreden stap zou zetten.

Dat het Verdrag over de Europese Unie verbiedt dat “uitgaven in verband met operaties die gevolgen hebben op militair of defensiegebied” ten laste van de EU-begroting zouden komen is voor de Europese strategen geen enkel probleem, daar zorgden hun juristen wel voor. Want het geld zal niet komen uit het Europees budget, maar uit de fondsen van de ‘Europese vredesfaciliteit’. Dit vehikel (met een ongepaste naam) is immers geen officieel EU-orgaan, maar een door de lidstaten gefinancierd initiatief.

De EU-ministers die er zondag over beslisten zetten gewoon een ander hoedje op dan voor een ‘reguliere’ EU-top en met deze juridische truc blijft de Europese rechtsstaat overeind… Een van de gevolgen van deze handelingswijze is dat er geen wetgevende machten aan te pas komen. Niet het pseudo-wetgevend Europees parlement, en ook geen enkel nationaal parlement werd voor deze stap geraadpleegd.

Een tweede aspect van het Europees beleid tegenover Rusland zijn de sancties, die ‘ in overleg’ met de partner in Washington genomen worden. De sancties moeten de oligarchen en zij die verantwoordelijk zijn voor de oorlog treffen. Maar hoeveel is hierover nagedacht? Luchtverbindingen werden van het ene ogenblik op het andere gesloten, alsof het over de uittocht uit Afghanistan ging. Doema-leden (Russisch parlement) en oligarchen kunnen nu niet meer naar Europa; hoeveel waren dit van plan? Wie men in de eerste plaats treft, zijn Europeanen die momenteel in Rusland verblijven, en Russen die in Europa verblijven en terug willen.

De afsluiting van het internationaal betalingssysteem SWIFT (voor sommige Russische banken) zorgt dan wel voor wachtrijen van gewone Russen aan geldautomaten die beelden uit Athene 2015 oproepen, maar de bedoeling zou zijn om de financiering van de oorlog te boycotten. Werd het Russisch militair apparaat dan tot nog toe door Europese banken gefinancierd?

Als het de bedoeling is de Russische economie ‘kreupel te sanctioneren’ zoals Joe Biden het uitdrukt, zullen de oligarchen de laatsten zijn die hieronder lijden. Een waarschijnlijker effect is het aanwakkeren van het Russisch nationalisme, wat Poetin’s positie eerder kan versterken dan doen wankelen. Wat heeft men in het verleden bereikt met economische sancties, die een soort collectieve straf voor een hele bevolking zijn?

Het valt trouwens nog af te wachten wie de grootste slachtoffers zullen zijn van de boycot van de gastoevoer uit Rusland. De Europese commissie stelde geen plan voor ter bescherming van de Europese consument, die nu al kreunt onder onbetaalbare gasfacturen, maar slechts een paar weken geleden sloot Gazprom een langlopend contract af voor gaslevering aan China… Stoere verklaringen afleggen over het treffen van een regime is gemakkelijk, een degelijk plan uitwerken om de situatie te ontmijnen en te bouwen aan een vredevoller toekomst is heel wat anders.

Tenslotte: hoe verstandig is het als Commissievoorzitter von der Leyen uiting geeft aan de Europese expansiedrang als ze zich richt tot Oekraïne met de passionele boodschap “jullie zijn een van de onzen, en we willen jullie erbij”. De Commissie kan daar niets over beslissen, en von der Leyen’s uitspraak zal waarschijnlijk nieuwe frustraties opwekken in Oekraïne.

Herman Michiel is actief in Ander Europa. Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Ander Europa.