Polina Godz, die uit Charkiv komt, beschrijft de impact van Poetins invasie op haar thuisstad – en legt uit waarom Oekraïne een internationale anti-oorlogsbeweging nodig heeft die strijdt voor de-escalatie.

De afgelopen dagen heb ik met ongeloof het nieuws uit Oekraïne gevolgd. Ik heb gezien hoe ziekenhuizen, woningen en zelfs kleuterscholen in mijn thuisstad Charkiv werden gebombardeerd. Ik heb het centrale plein in puin zien liggen. Het voelt niet echt en toch is het zo.

Ik ben bang voor het nieuws, maar ik kan niet stoppen met kijken. Omdat ik in New York een tijdsverschil van zeven uur heb met Oekraïne, begint het ergste ’s middags en vroeg in de avond, voordat ik zelfs maar probeer te slapen. Het houdt me meestal wakker tot in de vroege uurtjes.

‘s Ochtends neem ik contact op met familie en vrienden, die soms de nachten doorbrengen in ondergrondse parkeergarages en metrostations. De korte berichten die me verzekeren dat de mensen van wie ik hou veilig en in leven zijn, zijn het enige dat mijn dag opfleurt.

Mijn ouders slaagden erin Charkiv te verlaten voordat de wegen te gevaarlijk werden om te reizen. Toen ze de eerste explosies aan de rand van de stad hoorden, zijn ze naar een dorp in de regio Poltava gereden, waar mijn vader is opgegroeid en waar mijn oma nog steeds woont. Ze hebben daar geen goede verbinding, dus lopen ze elke dag naar de top van de nabijgelegen heuvel om contact te krijgen.

Er valt niet veel te zeggen, of in ieder geval niet veel dat we hardop willen zeggen, maar het ontbreken van sirenes of explosies op de achtergrond is een opluchting. Ontelbare levens worden ontworteld, elke minuut van elke dag van wat aanvoelt als de langste week in mijn herinnering.

Steun voor vluchtelingen

Mijn steun voor de soevereiniteit, de democratie en het bestaansrecht van Oekraïne is onwrikbaar. Door tegen de wil van de bevolking een buurland binnen te vallen, heeft de regering-Poetin niet alleen het internationaal recht geschonden, maar ook blijk gegeven van een totale minachting voor de visie van een gedeelde wereld van dialoog en onderhandeling waarop die wetten waren gebaseerd. Het is een daad van chauvinisme en een misdaad waarvoor hij terecht in de herinnering zal voortleven.

Maar de realiteit is dat er de afgelopen acht jaar oorlog is geweest in het oosten en het zuiden van Oekraïne. Dat conflict was in cultureel en historisch opzicht gecompliceerd, met vele duizenden doden en we moeten bereid zijn dat te erkennen. Dat betekent niet dat je een agent van Poetin bent, maar alleen dat je serieus op zoek bent naar een uitweg uit deze tragedie.

Het is ook mogelijk om deze realiteit te erkennen zonder onwaarheden te verkondigen over etnische zuivering van Russischtalige Oekraïners in die regio’s. Die beweringen zijn afleidingsmanoeuvres van de regering Poetin om het onverdedigbare te rechtvaardigen. De wereldwijde anti-oorlogsbeweging, die een rol heeft te spelen bij het beperken van het aantal doden in de komende dagen (en ik kan alleen maar hopen dat dit geen maanden of jaren zullen zijn), mag niet in de val trappen van het herhalen van onwaarheden.

Het is gemakkelijk om je machteloos te voelen wanneer je een oorlog in je eigen stad gadeslaat, het is normaal om niet alle antwoorden te hebben. Maar er is veel duidelijkheid als het gaat om de onmiddellijke en universele behoeften van degenen in de oorlogsgebieden. Regeringen moeten hun grenzen openstellen voor vluchtelingen en de visumplicht afschaffen. Het is een schandaal dat velen, waaronder Groot-Brittannië en de VS, dat niet hebben gedaan. Gezinnen in heel Oekraïne staan vandaag voor onmogelijke keuzes en ze hebben het recht te weten dat ze veiligheid kunnen vinden.

Dit beginsel geldt niet alleen voor Oekraïners of Europeanen. Steun aan de Oekraïners is dringend nodig omdat ze nu een oorlog meemaken, maar de bevolking van Jemen maakt al vele jaren een oorlog mee. We kunnen en moeten overal ter wereld mensen steunen die geweld willen ontvluchten. We kunnen en moeten iedereen asiel verlenen.

Onze regeringen moeten ook actie ondernemen om humanitaire hulp te verlenen aan Oekraïne. Degenen die zich schuilhouden in schuilkelders in onze steden mogen niet ook nog eens verstoken blijven van voedsel, water en de eerste levensbehoeften.

Internationale solidariteit

Dit najaar was ik in de gelegenheid naar huis te gaan voor een langverwacht bezoek. Wat een geluk dat ik daar tijd kon doorbrengen, de mensen vol leven kon zien, veerkrachtig als altijd, zelfs te midden van een aanhoudende pandemie die de Oekraïense bevolking en economie zwaar heeft getroffen. Het is hartverscheurend te bedenken dat ik misschien lange tijd niet meer zal kunnen terugkeren.

Veel van degenen die vandaag besluiten te vluchten, kunnen zich niet voorstellen dat ze niet kunnen terugkeren naar de plaatsen die ze hun thuis noemen. Maar als ik naar het nieuws kijk, lijkt het er steeds meer op dat dat het geval zal zijn. De Oekraïense bevolking blijft blijk geven van ongelooflijke veerkracht en moed, maar het zal jaren duren om weer op te bouwen wat verloren is gegaan. Zowel voor vandaag als voor de toekomst moeten we druk uitoefenen op regeringen over de hele wereld die de menselijke opoffering in deze oorlog prijzen, om de buitenlandse schuld van Oekraïne kwijt te schelden.

Ik zou wanhopig willen dat er meer werkbare en eenvoudige oplossingen waren voor de oorlog zelf. Maar er zijn geen gemakkelijke uitwegen uit deze crisis. Leiders in de hele kapitalistische wereld kennen op dit soort momenten maar één reactie: escaleren en oorlogszones met wapens overspoelen. Ze spreken in geopolitieke termen over ‘kosten opleggen’, waarmee ze de realiteit blootleggen dat ze alleen denken aan het bevorderen van rivaliserende belangen op het wereldtoneel.

Het is ontstellend om de verwoesting in Charkiv, Kyiv en daarbuiten te zien. Maar het is ook gemakkelijk voor te stellen hoe een rechtstreekse confrontatie tussen Rusland en de NAVO in Oekraïne zou kunnen aflopen. In deze nieuwe realiteit voelt het afwegen van verschillende gruwelijke scenario’s tegen elkaar als een onmogelijke maar onvermijdelijke taak. Het doel om het conflict zo snel mogelijk en met zo weinig mogelijk bloedvergieten te beëindigen, moet voorop blijven staan. Er moet een consequente anti-oorlogsbeweging komen die op deze momenten pleit voor de-escalatie.

In Rusland komt deze beweging tegen alle verwachtingen in tot uiting. Anti-oorlogsdemonstranten komen in groten getale de straat op om de acties van de regering Poetin te veroordelen, met groot gevaar voor eigen leven. Ze riskeren nu draconische gevangenisstraffen omdat ze dit doen. Het herinnert ons er allemaal aan dat dit geen conflict is tussen Russen en Oekraïners, maar een conflict dat wordt aangestuurd door een criminele elite die ook de arbeidersklasse van haar eigen land onderdrukt.

Als gevolg van Poetins oorlog zullen de gewone Russen het zwaar te verduren krijgen. Dat zal nog toenemen door veel van de sancties van het Westen. 18 miljoen mensen leefden voor deze crisis in Rusland al in armoede, miljoenen meer in armoede drijven kan niet de oplossing zijn. De grootste hoop om deze oorlog tot een einde te brengen is het Russische volk zelf. Werkende mensen in heel Rusland hebben geen belang bij een verwoesting van Oekraïne. Ze hebben diepe historische banden met ons land, veel van hen hebben familie in Oekraïne. Ze willen niet dat hun zonen daar sterven.

Maar we kunnen niet hopen het verzet tegen deze oorlog, die de regering Poetin probeert te onderdrukken, te mobiliseren als we zelf ook dreigementen uiten om de Russen in de ellende te storten of erger. Daarom is het idee van internationale solidariteit niet alleen maar een links praatje. Het kan een echte kracht in de wereld zijn en het moet de basis zijn voor de anti-oorlogsbeweging. Dat betekent dat we ons moeten verzetten tegen nationalistische verhalen die alle Russen willen demoniseren voor Poetins wreedheid.

Internationale anti-oorlogsbeweging

De moed van de Oekraïense verdedigers moet worden geprezen, maar zij zijn niet de enigen die onze lof verdienen. De hulpverleners en gezondheidswerkers die de vele gewonden verzorgen, de winkelbedienden die waar ze kunnen voedsel beschikbaar houden, de solidariteitsactivisten die vluchtelingen onderdak bieden en in veiligheid brengen; er zijn zo veel mensen uit de arbeidersklasse op wie we rekenen in tijden van rampspoed.

Als ik naar duidelijkheid zoek in deze verrotte werkelijkheid, moet ik mezelf eraan herinneren dat er meer van ons zijn dan er autocraten of oligarchen of oorlogsstokers zijn in deze wereld. In werkelijkheid is er geen hoop – in Oekraïne of elders – voor een wereld waarin onze enige bescherming tegen de ene groep misdadigers de oorlogsmachine van een andere is.

Onze enige hoop ligt in een wereldwijde beweging tegen militarisme. Dat is het moeilijkst te verdedigen op momenten als deze, als elk gevoel in je lichaam wil dat Poetin militair wordt verslagen, maar het is ook nu het belangrijkst. Om tot een wereld van vrede te komen, moeten we allemaal onze invloed aanwenden tegen oorlog waar die bestaat, in onze eigen landen.

Toen ik me afgelopen weekend bij de demonstratie in de straten van New York aansloot, zongen de mensen om me heen op een gegeven moment een lied dat ik me herinner uit mijn jeugd, een van de vele roerige perioden in de Oekraïense geschiedenis. Разом нас багато i нас не подолати dat betekent losjes vertaald ‘We zijn met velen en we zullen niet verslagen worden.’

Die eenheid moet nu internationaal zijn. Dat is de enige manier om de oorlog een halt toe te roepen – want wat mijn familie de afgelopen dagen is overkomen, zal nog vele anderen over de hele wereld overkomen in de komende weken, maanden en jaren.

Polina Godz is de art director van Tribune. Ze komt uit Charkiv, Oekraïne.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Tribune, Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.