Zowel in Rusland, als in de VS en elders ter wereld
‘Ik denk dat hij een oorlogsmisdadiger is,’ zei president Joe Biden vorige week over de Russische president Vladimir Poetin.
Biden antwoordde op een vraag van een verslaggever na een evenement in het Witte Huis. Eerder had het Internationaal Gerechtshof in Den Haag, naar aanleiding van een klacht van Oekraïne, Rusland opgedragen ‘de militaire operaties die het op 24 februari 2022 op het grondgebied van Oekraïne is begonnen, onmiddellijk op te schorten’. Het Hof stemde met dertien stemmen voor, met Rusland en China tegen. Op dezelfde dag bracht aanklager Karim Khan van het Internationaal Strafhof (ICC) een bezoek aan Polen en Oekraïne in het kader van zijn onderzoek naar mogelijke oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid en genocide in Oekraïne. Zijn onderzoek omzeilde het gebruikelijke maandenlange machtigingsproces in Den Haag, nadat 39 landen die lid zijn van het ICC om een versnelde actie hadden verzocht.
Het Statuut van Rome, het VN-verdrag dat het ICC regelt, is door 123 landen ondertekend, maar noch Rusland noch de Verenigde Staten behoren daartoe, waarmee ze de jurisdictie van het hof afwijzen. Oekraïne is evenmin partij bij het ICC, maar heeft vanaf november 2013 het wel toegestaan om gebeurtenissen op zijn grondgebied te onderzoeken, waaronder de gewelddadige Euromaidan-protesten en het daaropvolgende gewapende conflict in de Donbas-regio.
‘Ik wil een duidelijke boodschap sturen’, zei aanklager Khan van het ICC in een verklaring. ‘Als aanvallen opzettelijk tegen de burgerbevolking zijn gericht, is dat een misdrijf dat mijn Bureau kan onderzoeken en vervolgen. Als aanvallen opzettelijk gericht zijn tegen civiele objecten, waaronder ziekenhuizen, dan is dat [ook] een misdaad.’
De verhalen over de ontstellende wreedheid van de invasie nemen dagelijks toe. In Marioepol werd vorige week een kraam- en kinderziekenhuis gebombardeerd. Deze week werd, eveneens in Marioepol, de Regionale schouwburg van Donetsk getroffen. Honderden burgers, waaronder kinderen, schuilden daar. De Russische bombardementen op de Oekraïense burgerbevolking zijn moedwillig en meedogenloos en omvatten ook het gebruik van clusterbommen. Het totale aantal doden onder de burgerbevolking wordt geschat op vele duizenden. Meer dan 3 miljoen mensen zijn het land ontvlucht, waarbij UNICEF schat dat de oorlog één kind per seconde op de vlucht heeft gejaagd.
Kort nadat Biden Poetin een oorlogsmisdadiger had genoemd, nam zijn regering deze verklaring terug. Woordvoerder Ned Price van het ministerie van Buitenlandse Zaken en perschef Jen Psaki van het Witte Huis zeiden dat Biden ‘uit zijn hart sprak’, terwijl het officiële proces van de Amerikaanse regering om de oorlogsmisdadigheid te beoordelen nog gaande was.
Er is een goede reden voor het gezag in Washington om terughoudend te zijn met beschuldigingen van oorlogsmisdaden. Als een man in het Kremlin kan worden beschuldigd van oorlogsmisdaden omdat hij opdracht heeft gegeven tot een illegale invasie, wat weerhoudt hem er dan van dezelfde aanklacht in te dienen tegen een man in het Witte Huis omdat hij hetzelfde heeft gedaan? Voormalig president George W. Bush deed dat in 2003. Bush zei op 24 februari in een verklaring: ‘Ik sluit me aan bij de internationale gemeenschap in het veroordelen van Vladimir Poetins niet-uitgelokte en ongerechtvaardigde invasie van Oekraïne.’
Historicus Andrew Bacevich weet wel het een en ander over oorlog. Hij was een officier in het Amerikaanse leger in Vietnam. Zijn zoon, ook een legerofficier, sneuvelde in Irak in 2007.
‘Ik wil geen moment de verschrikkingen bagatelliseren die zich nu in Oekraïne afspelen en de doden en gewonden onder niet-strijders,’ zei Bacevich onlangs in het Democracy Now! nieuwsuur. ‘Maar laten we eerlijk zijn, de aantallen zijn minuscuul vergeleken met het aantal mensen dat stierf, ontheemd raakte, gewond raakte als gevolg van de Amerikaanse oorlogen in Irak en Afghanistan… in de buurt van de 900.000 doden als gevolg van onze invasie[s]. Ik begrijp dat de Amerikanen daar niet over willen praten, zich dat niet willen herinneren, het politieke establishment wil dat achter zich laten. Maar er is een morele dimensie aan de oorlog in Oekraïne die ons zou moeten aanzetten tot een beetje nederigheid bij het wijzen met vingers naar andere mensen.’
Biden’s eigen ambassadeur bij de VN, Linda Thomas-Greenfield, moest haar opmerkingen voor de Algemene Vergadering van 2 maart aanpassen. Ze zei: ‘We hebben video’s gezien van Russische troepen die uitzonderlijk dodelijk wapentuig Oekraïne binnenbrengen, dat niet thuishoort op het slagveld. Daaronder vallen clustermunitie en vacuümbommen – die volgens de Conventie van Genève verboden zijn.’
De zinsnede ‘die niet thuishoren op het slagveld’ werd uit de tekst geschrapt, als gevolg van de weigering van de VS om de Conventie over Clustermunitie te ondertekenen. De VS hebben clusterbommen gebruikt in Vietnam, Laos, Cambodja, Irak en recentelijk nog in 2009 in Jemen bij een aanval waarbij 55 mensen omkwamen.
Als het internationaal recht ook maar iets wil betekenen, moet het gelijkworden gehandhaafd. Niemand, in Rusland, de Verenigde Staten of elders, staat boven de wet. De Verenigde Staten moeten zich aansluiten bij de beschaafde wereld en de internationale verdragen inzake het Internationaal Strafhof, clustermunitie en landmijnen ondertekenen.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Democracy Now!. Nederlandse vertaling: redactie Grenzeloos.
