Je kan hieronder de gezamenlijke verklaring lezen van de Russische Socialistische Beweging (RSD), de Russische afdeling van de 4e Internationale, en de Oekraïense socialistische organisatie Sociale Beweging (Sotsialnyi Rukh).
Hoewel de meerderheid van links de Russische invasie in Oekraïne heeft veroordeeld, ontbreekt het nog steeds aan eenheid in het linkse kamp. We willen ons richten tot diegenen ter linkerzijde die nog steeds vasthouden aan het ‘neutrale’ standpunt dat de oorlog ziet als een inter-imperialistische oorlog.
Het is hoog tijd dat links wakker wordt en een ‘concrete analyse van de concrete situatie’ maakt in plaats van versleten schema’s uit de Koude Oorlog te reproduceren. Het Russische imperialisme over het hoofd zien is een verschrikkelijke fout voor links. Het is Poetin, niet de NAVO, die oorlog voert tegen Oekraïne. Daarom is het van essentieel belang onze aandacht te verleggen van het westerse imperialisme naar het agressieve imperialisme van Poetin, dat naast een economische ook een ideologische en politieke basis heeft.
Het Russische imperialisme bestaat uit twee elementen. Ten eerste gaat het om revisionistisch Russisch nationalisme. Na 2012 zijn Poetin en zijn establishment overgestapt van een burgerlijk concept van de natie (als rossiyski, ‘verwant met Rusland’) naar een exclusief, etnisch gebaseerd concept van Russische identiteit (als russkiy, ‘etnisch/cultureel Russisch’). Zijn agressie in 2014 en in 2022 werd gelegitimeerd door de teruggave van ‘oorspronkelijk’ Russisch land. Bovendien doet dit concept van (etnisch) ‘Russianisme’ het negentiende-eeuwse imperiale concept van de Russische natie herleven, dat de Oekraïense en Wit-Russische identiteit reduceert tot regionale identiteiten. Volgens deze opvatting vormen Russen, Wit-Russen en Oekraïners één volk. Het gebruik van dit concept in de officiële retoriek impliceert de ontkenning van de onafhankelijkheid van de Oekraïense staat. Daarom kunnen we niet met enige mate van zekerheid zeggen dat Poetin alleen de erkenning van de Russische soevereiniteit over de Krim en de Donbas wil. Het is mogelijk dat Poetin heel Oekraïne wil annexeren of onderwerpen, dreigementen die naar voren komen in zijn artikel ‘Over de historische eenheid van Russen en Oekraïners’ en in zijn toespraak op 21 februari 2022. Tenslotte zien de vooruitzichten voor vredesbesprekingen tussen Oekraïne en Rusland er nogal somber uit, aangezien het onderhandelingsteam van Rusland onder leiding staat van de voormalige minister van Cultuur Vladimir Medinski, een van de meest toegewijde aanhangers van de ideologie van russkiy mir (de etnisch Russische wereld) – een wereld waarin, volgens ons, niemand gelukkig zal zijn.
Op de tweede plaats is de agressie van Poetin weliswaar moeilijk rationeel te verklaren, maar de huidige gebeurtenissen hebben aangetoond dat het niettemin verstandig kan zijn de Russische imperialistische retoriek op de koop toe te nemen. Het Russische imperialisme wordt gevoed door de wens om de zogenaamde ‘wereldorde’ te veranderen. Poetins eis dat de NAVO zich uit Oost-Europa terugtrekt, kan dus een teken zijn dat Rusland misschien niet stopt bij Oekraïne en dat Polen, Estland, Letland en Litouwen het volgende doelwit van Poetins agressie kunnen worden. Het is erg naïef om te eisen dat Oost-Europa wordt gedemilitariseerd, omdat dat in het licht van de huidige omstandigheden alleen maar Poetin zal sussen en de Oost-Europese landen kwetsbaar zal maken voor Poetins agressie. Het discours over de uitbreiding van de NAVO verdoezelt Poetins wens om de invloedssferen in Europa te verdelen tussen de VS en Rusland. In de Russische invloedssfeer liggen betekent dat een land politiek ondergeschikt is aan Rusland en onderworpen aan de expansie van het Russische kapitaal. De gevallen Georgië en Oekraïne tonen aan dat Poetin bereid is geweld te gebruiken om invloed uit te oefenen op de politieke aangelegenheden van landen die volgens hem de Russische invloedssfeer wensen te verlaten. Het is belangrijk te begrijpen dat Poetin’s begrip van de belangrijkste actoren in de wereldorde in wezen beperkt is tot de VS en China. Hij erkent de soevereiniteit van andere landen niet en beschouwt ze als satellieten van een van deze agenten van de internationale orde.
Poetin en zijn establishment zijn heel cynisch. Ze gebruiken de NAVO-bombardementen op Joegoslavië, de Amerikaanse interventie in Afghanistan en de invasie van Irak als schild voor de bombardementen op Oekraïne. In deze context moet links consequent zijn en nee zeggen tegen alle imperialistische agressie in de wereld. Nu is de imperialistische agressor Rusland, niet de NAVO, en als Rusland niet wordt tegengehouden in Oekraïne, zal het zijn agressie zeker voortzetten.
Verder moeten we ons geen illusies maken over het regime van Poetin. Het biedt geen alternatief voor het westerse kapitalisme. Het is een autoritair, oligarchisch kapitalisme. Het niveau van ongelijkheid in Rusland is in de 20 jaar van zijn leiderschap aanzienlijk gestegen. Poetin is niet alleen een vijand van de arbeidersklasse, maar ook een vijand van alle vormen van democratie. Deelname van het volk aan de politiek en aan vrijwilligersorganisaties wordt in Rusland met argusogen bekeken. Poetin is in wezen een anticommunist en een vijand van alles waar links in de twintigste eeuw voor heeft gestreden en in de eenentwintigste eeuw voor strijdt. In zijn wereldbeeld hebben de sterken het recht de zwakken te slaan, hebben de rijken het recht de armen uit te buiten, en hebben machthebbers het recht beslissingen te nemen namens hun machteloze bevolking. Dat wereldbeeld moet in Oekraïne een zware slag worden toegebracht. Om in Rusland politieke veranderingen tot stand te brengen, moet het Russische leger in Oekraïne worden verslagen.
We willen een heel omstreden eis aan de orde stellen, namelijk die van militaire hulp aan Oekraïne. We begrijpen de gevolgen van militarisering voor de progressieve linkse beweging wereldwijd en het verzet van links tegen uitbreiding van de NAVO of westerse interventie. Er is echter meer context nodig om een vollediger beeld te schetsen. Allereerst hebben NAVO-landen ondanks het embargo van 2014 wapens aan Rusland geleverd (Frankrijk, Duitsland, Italië, Oostenrijk, Bulgarije, Tsjechië, Kroatië, Slowakije en Spanje). De discussie over de vraag of wapens die naar de regio worden gestuurd in de goede of verkeerde handen terechtkomen, klinkt dus wat laat. Ze zijn al in verkeerde handen en de EU-landen zouden alleen hun eerdere fouten rechtzetten door wapens aan Oekraïne te leveren. Bovendien vereisen de alternatieve veiligheidsgaranties die de Oekraïense regering heeft voorgesteld de betrokkenheid van een aantal landen en ze kunnen waarschijnlijk ook alleen met hun medewerking worden bereikt. Ten tweede is het Azov-regiment een probleem, zoals in tal van artikelen is benadrukt. Maar anders dan in 2014 speelt extreemrechts geen prominente rol in de huidige oorlog, die een volksoorlog is geworden – en onze kameraden van anti-autoritair links in Oekraïne, Rusland en Wit-Rusland vechten samen tegen het imperialisme. Zoals de afgelopen dagen duidelijk is geworden, probeert Rusland zijn falen op de grond te compenseren met luchtaanvallen. Luchtverdediging zal Azov geen extra kracht geven, maar het zal Oekraïne helpen controle over zijn grondgebied te houden en het aantal burgerdoden te verminderen, zelfs als onderhandelingen mislukken.
Naar onze mening, zou links moeten eisen:
– de onmiddellijke terugtrekking van alle Russische strijdkrachten uit Oekraïne;
– nieuwe gerichte, persoonlijke sancties tegen Poetin en zijn multimiljonairs. (Het is belangrijk te begrijpen dat Poetin en zijn establishment zich alleen bekommeren om hun eigen privé-vermogen; ze zijn zich niet bewust van de toestand van de Russische economie als geheel. Links kan deze eis ook gebruiken om de hypocrisie bloot te leggen van degenen die het regime en het leger van Poetin hebben gesponsord en zelfs nu nog wapens aan Rusland blijven verkopen);
– het sanctioneren van olie en gas uit Rusland;
– meer militaire steun voor Oekraïne, met name de levering van luchtverdedigingssystemen;
– de inzet van VN-vredeshandhavers uit niet-NAVO-landen ter bescherming van de burgerbevolking, met inbegrip van de bescherming van groene corridors en de bescherming van kerncentrales (het veto van Rusland in de VN-Veiligheidsraad kan in de Algemene Vergadering worden doorbroken);
Links moet ook de linkse Oekraïners steunen die zich verzetten, door hen zichtbaarheid te geven, hun stem te laten horen en hen financieel te steunen. We erkennen dat het de miljoenen Oekraïense essentiële arbeiders en vrijwilligers voor humanitaire hulp zijn die verder verzet mogelijk maken.
Een aantal andere eisen – steun voor alle vluchtelingen in Europa, ongeacht hun nationaliteit, kwijtschelding van de buitenlandse schuld van Oekraïne, sancties tegen Russische oligarchen, enzovoort – worden door links breed gedragen en daarom bespreken we ze hier niet.
De Russische invasie in Oekraïne schept een vreselijk precedent voor het oplossen van conflicten die het risico van een kernoorlog inhouden. Daarom moet links met een eigen visie komen op de internationale betrekkingen en de architectuur van de internationale veiligheid, die multilaterale nucleaire ontwapening kan inhouden (die bindend zal zijn voor alle kernmogendheden) en de institutionalisering van internationale economische antwoorden op elke imperialistische agressie in de wereld. De militaire nederlaag van Rusland zou de eerste stap moeten zijn naar de democratisering van de wereldorde en de vorming van een internationaal veiligheidssysteem en internationaal links moet hiertoe een bijdrage leveren.
Dit artikel stond op Left East. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.
