De sciencefictionroman The Ministry for the Future blikt vooruit op de gevolgen van klimaatverandering en stelt de vraag hoe de mensheid het tij kan keren. Het is niet vrij van politieke naïviteit, maar weet door uitstekend onderzoek wel aan het denken te zetten.

De roman The Ministry for the Future begint in het heden met een verschrikkelijke natuurramp in India. Een extreme hittegolf, gepaard met een hoge luchtvochtigheidsgraad, kost het leven van 20 miljoen mensen. Van daaruit volgt het boek de gevolgen van klimaatverandering en de daarmee gepaard gaande sociale veranderingen, tot ongeveer 2050.

Kim Stanley Robinson is een geëngageerd SF-schrijver, bekend van boeken als Red Moon, de Mars Trilogy en New York 2140, over het door de stijgende zeespiegel ondergelopen New York. In Red Moon is de maan in handen van China en begint daar een nieuwe Chinese revolutie tegen de heersers op aarde, die ook overslaat naar Peking. In de Mars Trilogy verklaart het gekoloniseerde Mars zich onafhankelijk van de aarde en vestigt een egalitaire samenleving.

The Ministry for the Future draait om een VN-agentschap, opgericht tijdens de Parijs-akkoorden, dat klimaatverandering en de gevolgen daar van moet tegengaan. Hoofdpersoon van de roman is Mary Murphy, de minister van de toekomst zelf en door haar ogen zien we de wereld eerst chaotischer en onveiliger worden. Zoals veel VN-instituties is ook deze vooralsnog tandeloos, maar door de bezielende leiding van Mary en haar collega’s groeit het uit tot een belangrijke progressieve kracht.

Onderzoek

The Ministry for the Future is fictie, maar Robinson doet ongelofelijk veel onderzoek en dat merk je. Hij gebruikt veel voorbeelden van nu om te laten zien dat de zaadjes die we nodig hebben voor een betere wereld er al zijn. Zo stelt hij de samenlevingsvorm in de Indiase deelstaat Kerala voor als alternatief voor kapitalisme. Ook Mondragon, de coöperatieve economie in Baskenland, geeft hij een grote rol.

Omdat India één van de eerste en hardst getroffenen is, neemt het land het voortouw in de transitie naar een betere wereld. De nationalistische BJP wordt snel van de hand gedaan en het land brengt een stof in de lucht waardoor de wereld voor een paar jaar wordt gehuld in een extra laag in de atmosfeer, waardoor het tijdelijk minder opwarmt. Het smelten en schuiven van de ijskap wordt opgelost door het smeltwater onder de ijskap op te pompen en weer te laten bevriezen aan de oppervlakte. Of dit soort sociale en technologische oplossingen nou echt realistisch zijn of niet, ze zijn doordacht en er zit veel onderzoek achter.

Idealisme

Robinson is geen revolutionair. Behalve in de Mars Trilogy, waar een gewelddadige revolutie plaatsvindt om de heersende kliek er uit te gooien (overigens zonder dat het proletariaat er veel mee te maken heeft), zijn de veranderingen in zijn boeken telkens kleine stapjes die leiden naar een soort utopische samenleving. Hij zegt daarover in een interview met Jacobin: ‘ik denk niet dat het mogelijk is om een soort ineenstorting, of een revolutie te hebben die leidt naar een totaal ander systeem. Dus is het beter om een stapsgewijze progressie te bedenken van wat we nu hebben tot een beter systeem.’

Dat idealisme zie je terug in al zijn boeken. In New York 2140 wordt de hoofdpersoon verkozen in het Amerikaanse parlement. Vanuit die basis weet ze haar ex, het hoofd van de Centrale Bank van de VS, te overtuigen met goede argumenten om beleid te maken dat de meerderheid van New York ten goede komt.

In The Ministry zijn er wel degelijk demonstraties en stakingen die een rol spelen. Maar ook terrorisme heeft veel invloed. Niet het soort nietsontziende terrorisme dat we nu kennen, waarbij er zoveel mogelijk mensen worden vermoord, ongeacht of ze medeplichtig zijn aan wat dan ook, maar een terrorisme gericht tegen individuen en instituties die verantwoordelijk zijn voor klimaat- verandering. Na de verschrikkingen van India en de atmosferische rivier in het Los Angeles Basin, waarin door een extreme wolkbreuk miljoenen mensen hun huis verliezen, ontstaan de Kinderen van Kali, een terroristische organisatie die aanslagen pleegt op ceo’s die volgens hen te weinig doen tegen klimaatverandering. Alhoewel nergens expliciet, lijkt ook het ministerie zelf hierbij betrokken.

Optimistische visie

Al deze drukkingsmiddelen – verschillende alternatieve economieën, terrorisme, demonstraties, stakingen, maar ook de realiteit van klimaatverandering en zeker ook technologische vooruitgang – vormen samen een soort multitude. Ze geven Mary uiteindelijk de invloed om de gezamenlijke Centrale Banken van de wereld te overtuigen om het roer om te gooien naar een postkapitalistische samenleving.

Daar kun je als socialist kritiek op hebben en dat is misschien ook wel terecht. Maar dat is niet waar het boek om gaat. The Ministry for the Future is allereerst een ontzettend goed doordacht en creatief boek over klimaatverandering en de sociale gevolgen ervan. Het laat heel veel vragen onbeantwoord, maar vragen beantwoorden is ook niet de functie van fictie.

Wel geeft het boek een optimistische visie op de veranderbaarheid van mensen en ideeën. ‘Onder druk wordt alles vloeibaar’ en The Ministry is daar een hoopgevende illustratie van.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op socialisme.nu.