Op zondag 30 juli vond voor de Franse ambassade in Niamey, de hoofdstad van Niger, een demonstratie plaats ter ondersteuning van de militaire staatsgreep die op woensdag 26 juli president Mohamed Bazoum ten val had gebracht. De demonstratie werd onder andere georganiseerd door de burgerbeweging M62, een beweging tegen de aanwezigheid van Franse troepen en tegen de mishandelingen door het Nigerese leger. Deze beweging werd in augustus 2022 opgericht. De demonstranten scandeerden leuzen en eisten het vertrek van de Franse troepen uit Niger.
Diezelfde zondag, als reactie op de staatsgreep die een bevriende president ten val had gebracht, belegde Emmanuel Macron een plechtige vergadering van de Defensieraad. Macron waarschuwde dat Frankrijk ‘onmiddellijk en compromisloos zou reageren’ in geval van een aanval en voegde eraan toe: ‘De president van de Republiek zal geen enkele aanval tegen Frankrijk en zijn belangen tolereren.’
Van hun kant reageerden de leiders van de Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten (ECOWAS) door een economische blokkade van Niger af te kondigen (zoals altijd op kosten van de bevolking!) en door de junta een ultimatum van een week te stellen om de grondwettelijke orde te herstellen, waarbij ze ‘gebruik van geweld’ niet uitsloten. De Europese Unie heeft ook sancties aangekondigd.
De bluf van Macron kan niet verhullen dat de staatsgreep en deze demonstratie de zoveelste klap voor het Franse imperialisme in de Sahel en in Afrika zijn. Na de staatsgrepen in Mali en Burkina Faso moest het Franse leger zich terugtrekken naar Niger en Tsjaad. Ongeveer 1.500 Franse troepen zijn aanwezig in Niger, uitgerust met geavanceerde Reaper gevechtsdrones en Mirage vliegtuigen. Na de mislukking in Mali werd een nieuwe militaire doctrine ingevoerd: de Franse troepen waren ‘in partnerschap’ met het Nigerese leger en stonden theoretisch onder het bevel van Niger.
Niger is ook een van ’s werelds grootste producenten van uranium en na Kazachstan de tweede leverancier aan Frankrijk. Na de uitputting van de Arlit mijn is de in Frankrijk gebaseerde multinational Orano (voorheen Areva) nu gericht op het Imouraren project. Frankrijk is ook sterk betrokken bij Niger via het Franse Ontwikkelingsagentschap (AFD), dat in 2022 ongeveer 100 miljoen euro investeerde in bouwprojecten.
De Franse burgerlijke pers richtte zich op de aanwezigheid van Russische vlaggen bij de demonstratie voor de Franse ambassade in Niamey. Maar, zoals veel waarnemers hebben opgemerkt, dat hoeft niet per se het werk van Moskou te zijn. Rusland is namelijk een van de landen die, samen met de Europese Unie en de VN, de militaire machtsovername hebben veroordeeld. In werkelijkheid lijkt deze putsch in de eerste plaatste te gaan om het eigenbelang van het leger. De president van de republiek, Mohamed Bazoum, probeerde al maanden de generale staf te hervormen. Toen hij de stafchef van de presidentiële garde wilde vervangen, werd hij door de militairen ten val gebracht.
Bovenal illustreert de demonstratie buiten de Franse ambassade in Niamey de groeiende afwijzing van het Franse imperialisme in Afrika. Macron en de leiders van Europa en ECOWAS, die beweren kampioenen van de democratie te zijn, hebben de Tsjadische dictator Idriss Déby gestuurd om te bemiddelen met de coupplegers. Déby, zelf het hoofd van een militaire junta, nam na de dood van zijn vader de macht over met de zegen van Macron. Sinds 2013 en het begin van de operaties Serval, Épervier en Barkhane, operaties die als doel zouden hebben om jihadistische groeperingen te bestrijden, heeft de Franse militaire aanwezigheid alleen maar gediend om autoritaire regimes te versterken en de regio te militariseren. Meer dan ooit moeten we de terugtrekking van de Franse troepen uit de Sahel en de rest van de wereld eisen.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op NPA. Nederlandse vertaling: redactie Grenzeloos.
