Een revolutionaire ervaring: Chili 1970-1973

Indien ons land het ons vraagt
Zullen wij het zijn
Die Chili groot moeten maken
Schouder aan schouder

Het komt er nu op aan
Al onze zorgen te laten varen
Zodat wij allemaal, mannen en vrouwen
Voortaan eensgezind kunnen zijn

Want deze keer gaat het niet
Om de verkiezing van één of andere president
Het volk zélf zal nu
Een heel nieuw Chili opbouwen ⁽¹⁾Inti Illimani, Canción del Poder Popular, (Lied van de macht van het volk) 1970 (tekst: Julio Rojas, muziek: Luis Advis). Nederlandse vertaling: Hei pasoep.

Chili, die langgerekte strook land ingeklemd tussen de Stille Oceaan en de Andes, een wereld waar de wereld eindigt, in de beschrijving van schrijver Luis Sepúlveda, illustreert met zijn recente geschiedenis de turbulenties van de korte twintigste eeuw. Na een poging tot democratische overgang naar het socialisme (1970-1973) kreeg het land te maken met de gewelddadige vestiging van een civiel-militaire dictatuur (1973-1989) die vooruitliep op de komst van een nieuwe logica voor de wereld: die van het neoliberalisme. Vanaf 1990 kwam er een langzame en gedeeltelijke democratisering, die niet naliet talrijke autoritaire erfenissen en een gewelddadig ongelijk sociaaleconomisch systeem in stand te houden.

Vijftig jaar zijn verstreken sinds de staatsgreep van 11 september 1973. De beelden van het brandende presidentiële paleis La Moneda, de verschrikte blikken van de gevangenen in het Nationale Stadion in Santiago en de sinistere donkere bril van generaal Pinochet staan nog steeds op ons netvlies en in ons collectieve geheugen gegrift. Het Chileense volk, hun strijd en hun verzet hebben centraal gestaan in de mobilisaties van veel solidariteitsorganisaties over de hele wereld. Vandaag de dag blijven deze herinneringen aan onderdrukking, ballingschap en strijd voor de verdediging van de mensenrechten onze beelden van dit zuidelijke kegelvormige land bepalen. Maar Chili was niet alleen een land van tragedies: het begin van de jaren ’70 was vooral het begin van een buitengewoon volks- en (pre)revolutionair proces dat de gevestigde orde aan het wankelen bracht.

De strijd zit in het geheugen

De Chileense weg naar het socialisme duurde nauwelijks duizend dagen (van november 1970 tot september 1973), maar transformeerde het land, zijn sociale verhoudingen, zijn politieke voorstellingen en zijn toekomstvisie ingrijpend. De legalistische en revolutionaire gok van Chileens links straalde door heel Latijns-Amerika en bracht ideeën zoals de verdeling van rijkdom en de noodzakelijke nationalisatie van natuurlijke gemeenschappelijke goederen weer centraal in het debat, verkondigde de herovering van nationale soevereiniteit voor een Derde Wereld natie tegenover het Yankee imperialisme, bevestigde het recht op ontwikkeling en democratie vanuit een perspectief van breuk met de dominante orde en stelde (opnieuw) de vraag naar de plaats van de burgerlijke staat in de overgang naar het socialisme.

Vanaf 1969 stippelden de partijen die de coalitie vormden die bekend kwam te staan als Unidad Popular een strategische weg uit die, hoewel door buitenparlementair links als reformistisch beschouwd, origineel bedoeld was: electoraal, institutioneel, ongewapend, maar ook antikapitalistisch, anti-imperialistisch en socialistisch. Naast de intense debatten van die tijd en de alomtegenwoordige figuur van president Salvador Allende, ligt de kracht van het Chileense proces in de mannen en vrouwen van onderop, de stemlozen die essentiële protagonisten werden van deze ontluikende revolutie, waarvan de creatieve energie, zeker vol tegenstrijdigheden, werd onthoofd op 11 september 1973. Teruggaan in de voetsporen van de Unidad Popular is de geschiedenis volgen van een continuüm van meervoudige sociale-, arbeiders-, boeren-, studenten- en volks strijd die plotseling losbarstte op een toneel dat tot dan toe werd gemonopoliseerd door een oligarchie die gewend was Chili te regeren.

De volksrivier die tijdens die duizend dagen overal overstroomde, had de glimlach van de arbeiders van de textielfabriek Yarur die hun fabriek bezetten, had de soundtrack van de liederen van een jubelend volk dat de kameraad-president toejuichte op het Plaza de la Constitución, had de contouren van een volksmacht die de confrontatie aanging met het grootkapitaal en de sabotage van extreemrechts en had het radicalisme van de Mapuche die door de prikkeldraadversperringen braken om het land terug te winnen dat door de kolonisatie van hun volk was afgenomen. Deze experimenten in zelforganisatie, hoewel soms beperkt, zijn de essentie van Chili tussen 1970 en 1973. Ze markeren die historische momenten waarop alles mogelijk lijkt, waarop vernedering, staatsgeweld en uitbuiting omvergeworpen kunnen worden. Ze verklaren de vreugde van een volk dat op de been is en bewonderd kan worden op het glanzende papier van de foto’s van Armindo Cardoso of in de documentaires van Patricio Guzmán.

En, meer dan vijf decennia later, verdienen ze het meer dan om verteld te worden in de vorm van fragmenten van die gebroken tijd van een revolutionaire ervaring die niet tot bloei kwam. Sterker nog, die stuwende kracht dwaalt nog steeds rond in de ondergrondse galerijen van het Chileense geheugen, maakt de heersende klassen bang en kwelt het slechte geweten van linkse mensen die zich aan de tijd hebben aangepast. Het koppige verleden van die paar vurige maanden zal niet verdwijnen.

Deze herinnering, of beter gezegd deze tegenstrijdige herinneringen, hebben diepgaande veranderingen ondergaan, maar ook verschillende uitbarstingen en schokken door de decennia heen, herdenkingen en de culturele, sociale en politieke mobilisaties van de nieuwe generaties. Sinds 2019 is de geest van de opstanden teruggekeerd in Chili, met de grote opstand van oktober-november van dat jaar die de Cordillera opnieuw deed schudden en de hegemonie van het neoliberale kapitalisme rechtstreeks in twijfel trok. Het was ook met Salvador Allende in gedachten dat de jonge centrumlinkse leider Gabriel Boric in 2021 het presidentschap op zich nam (hoewel zijn sociaalliberale regering ver afstaat van het radicalisme van de voormalige president). En Pinochet en ultrarechts winnen opnieuw terrein in alle gebieden van het Andes-land. Dus vijftig jaar na de staatsgreep is terugkijken naar de revolutionaire strijd in Chili geen daad van militante nostalgie of een eenvoudige historiografische oefening.

Afhankelijkheid, ongelijkheid en onderontwikkeling

In 1970 telde de Chileense bevolking nauwelijks negen miljoen mensen, waarvan de overgrote meerderheid leefde in omstandigheden van grote materiële onzekerheid en armoede. Chili, een land van mijnkapitalisme bij uitstek, bezat immense natuurlijke rijkdommen, waaronder de grootste koperreserves ter wereld, die grotendeels in handen waren van Amerikaans kapitaal. Deze enclave-economie betekende ook structurele afhankelijkheid van de wereldmarkt en gewelddadige klasse-, ras- en genderverhoudingen, een situatie die in het voordeel was van een sterk geconcentreerde commerciële, haven- en industriële bourgeoisie en een handvol grootgrondbezitters die erfgenamen waren van de neokoloniale orde. Institutioneel gezien had het thuisland van de dichters Vicente Huidobro, Gabriela Mistral en Pablo Neruda de reputatie een stabiele republiek te hebben opgebouwd, die zogenaamd minder vatbaar was voor staatsgrepen door militaire caudillos dan haar buurlanden. Dat werd bevestigd door het feit dat de grondwet lange tijd ongewijzigd was gebleven.⁽²⁾In de hele 20e eeuw werden slechts twee grondwetten goedgekeurd.

Het land werd door de elites gezien als een voorbeeld in het Zuid-Amerikaanse concert, patriottisch verdedigd door strijdkrachten die verondersteld werden de grondwettelijke orde te respecteren. Het was een sterke, centralistische staat waarrond een witte en raciaal gemengde heersende klasse zich kon verenigen, terwijl het, vanaf de jaren 1930, de gedeeltelijke integratie van politieke vertegenwoordigers van achtergestelde sectoren en enkele sociale vorderingen mogelijk maakte. Dat gebeurde niet zonder talrijke civiele en militaire onderdrukkingen van de volksopstanden die de 20e eeuw kenmerkten.

Sinds de oprichting van de verzetsbewegingen aan het einde van de 19e eeuw is de arbeidersbeweging een belangrijke speler op het Chileense toneel. Politiek gezien was ze georganiseerd rond twee grote partijen: de Communistische Partij (CP), opgericht in 1922 en een van de belangrijkste in Latijns-Amerika en de Socialistische Partij (PS), opgericht in 1933 als een partij-beweging met verschillende invloeden, waaronder reformistische, trotskistische en guevaristische. De ervaring van het Volksfront (1938-1947), onder leiding van de Radicale Partij (verbonden met de bourgeoisie), integreerde communisten en socialisten in de regeringspraktijk. Tijdens de 20e eeuw toonden deze partijgebonden krachten hun bereidheid om arbeidersstrijd te combineren met de institutionele sferen. Een van deze figuren, Luis Emilio Recabarren (oprichter van de Partido Obrero Socialista, POS), verdedigde dit beleid zijn hele leven lang en beschouwde verkiezingen ook als een forum dat kon dienen om de klasse op te voeden. Vanaf de jaren 1950 kreeg het plan om de macht te veroveren via de stembus op een communistisch/socialistische as vorm.

Deze tactiek werd ook weerspiegeld in de vakbeweging: in 1953 werd de machtige Central Unica de Trabajadores (CUT) opgericht, waar de PS en PC de meerderheid vormden, naast een snelgroeiende christendemocratie (DC). Deze brede allianties waren echter onderhevig aan voortdurende turbulentie, versterkt door verschillende perioden van repressie en zelfs politieke illegaliteit (zoals het geval was met de CP tussen 1948 en 1958, die ondergronds moest gaan). Ondanks het sterk oligarchische karakter is het duidelijk dat de Chileense Republiek en haar compromisstaat ⁽³⁾Een begrip dat verwijst naar de uitbreiding van bepaalde vormen van staatsregulering van de markt en het openbare sociale beleid (onderwijs, gezondheidszorg, huisvesting), terwijl geprobeerd wordt de eisen van de arbeidersbeweging te integreren en te kanaliseren onder de hegemonie van de heersende klassen., afgeleid van de grondwet van 1925, institutionele manoeuvreerruimte liet die kon worden uitgebuit. De aantrekkingskracht van socialistisch en communistisch links, de aanwezigheid van een conservatieve rechtervleugel rond de Nationale Partij (vanaf 1966) en de ontwikkeling van een christendemocratisch centrum (opgericht in 1957), structureerden het partijstelsel rond drie blokken van tamelijk vergelijkbaar electoraal gewicht.

Aan de linkerkant deelden de revolutionairen het perspectief van het institutionele en parlementaire spel niet. Terwijl de anarchistische en libertaire bewegingen vanaf de jaren 1920 terrein verloren, daagden verschillende kleine stromingen, waaronder de christelijke revolutionairen, de trotskisten en, in de jaren 1960, de maoïsten en guevaristen, de reformistische en electoralistische oriëntatie van de grote partijen uit. De oprichting van de Revolutionaire Linkse Beweging (MIR) in 1965, vanaf het begin gekenmerkt door een hybride strategische optie van permanente revolutie ⁽⁴⁾Een opvatting geïnspireerd door het trotskisme; zie: Jean Batou, Découvrir Trotsky, Parijs, Éditions sociales, 2023. en langdurige en onregelmatige volksoorlog ⁽⁵⁾Deze strategische optie dringt aan op de noodzaak van een militaire verovering van de macht onder leiding van een politiek-militaire voorhoede, ondersteund door een volksopstand., dicht bij het guevarisme, weerspiegelde de radicalisering van vakbondsleden, arbeiders, intellectuelen en studenten die geloofden dat er niet alleen gebroken moest worden met het imperialisme, maar ook met de bourgeoisie en haar staatsapparaat, in navolging van de Latijns-Amerikaanse revolutionaire processen.

Aan het einde van de jaren 1960, midden in de Koude Oorlog, mislukten de hervormingen van het project Revolutie in Vrijheid ⁽⁶⁾De naam van het politieke programma van de regering van Eduardo Frei Montalva, ontworpen om te reageren op de sociale noodsituatie en tegelijkertijd te proberen de verspreiding van de communistische dreiging te voorkomen. van de christendemocratische regering (1964-1970), actief gesteund door de regering Kennedy. De beloofde industriële groei bleef uit en de repressie stak weer de kop op. De georganiseerde arbeidersklasse, de kleine boeren, de jeugd en de stedelijke armen (de pobladores) eisten meer substantiële veranderingen. Het uiteenvallen van de populistische christendemocratische (DC) regering opende de weg voor links: in 1969 werd officieel de Unidad Popular (UP) opgericht. Deze coalitie werd gesteund door de CP en de PS, maar ook door belangrijke sectoren van christelijk links. De leider, die al drie keer presidentskandidaat was geweest (1952, 1958, 1964), was de socialistische arts en vrijmetselaar Salvador Allende.

Geboren in 1908, medeoprichter van de Socialistische Partij (PS), expert in parlementaire politiek (hij was voorzitter van de Senaat tussen 1964 en 1969) en voormalig minister van Volksgezondheid van het Volksfront, verklaarde Allende zichzelf een marxist. Als bewonderaar van Fidel Castro verdedigde hij niettemin met klem de mogelijkheid om een revolutie op te bouwen op een legale en geweldloze manier, rekening houdend met de politieke traditie van Chili. Gebruikmakend van het concept van Joan Garcés, zijn naaste adviseur, pleitte Allende voor een politieke en institutionele overgang naar het socialisme, zonder onderbrekingen en met respect voor de grondwet van 1925. De gok was dat de staat voldoende flexibel zou zijn en, ervan uitgaande, dat de strijdkrachten de resultaten van het algemeen kiesrecht zouden respecteren.

De hoop en strijd van een volk

De geboorte van de nieuwe linkse eenheid verliep niet zonder problemen. Ze trad in de voetsporen van het Front voor Volksactie (FRAP), dat in de jaren 1950 probeerde om diegenen samen te brengen ‘die bereid waren om te strijden voor een anti-imperialistisch, anti-oligarchisch en anti-feodaal programma’. Gestimuleerd door de continentale impact van de Cubaanse revolutie, vonden sommige linksen, vooral socialisten, dat zo’n programma onvoldoende was en dat het te veel nadruk legde op het concept van een revolutie in fasen, dat de communisten dierbaar was: eerst anti-oligarchisch, in alliantie met bepaalde sectoren van de nationale bourgeoisie en in een latere fase socialistisch.

Aan de andere kant was het strategische debat over de te volgen wegen om het socialisme te smeden en te breken met de voogdij van Washington nog lang niet beslecht: gewapend of legaal? Politiek-militaire confrontatie met het staatsapparaat of verkiezingsoverwinning op basis van de volksbeweging? Santiago was Havana niet en Chili had in 1970 niet de ervaring met de dictatuur van Batista in Cuba: de ongewapende weg leek een mogelijk vooruitzicht. Dat was het standpunt dat werd verdedigd door de communisten, en met hen de USSR, die het zag als een gevolg van haar beleid van wereldwijde vreedzame coëxistentie (bestaande uit een verdeling van de wereld tussen het kapitalisme en het socialistische kamp). Aan de andere kant overtuigde het feit dat Allende op het punt stond de verkiezingen van 1958 te winnen van de conservatieve Jorge Alessandri een groot deel van zijn partijkader.

In september 1970, na een zeer dynamische campagne, won Salvador Allende de presidentsverkiezingen met 36,6 procent van de stemmen tegen de christendemocratische kandidaat Rodomiro Tomic, met 28 procent en de conservatieve rechtse kandidaat Jorge Alessandri, met 35,2 procent. Aangezien de grondwet slechts één stemronde voorzag, was het aan het Congres om te beslissen tussen de twee leidende kandidaten bij gebrek aan een absolute meerderheid. De linkse uitslag wekte hoge verwachtingen, maar toonde ook de moeilijkheden die in het verschiet lagen met een UP in een minderheid in het parlement.⁽⁷⁾In maart 1969 gaven de parlementsverkiezingen 37 afgevaardigden (van de 150) en 7 senatoren (van de 30) aan links (PC en PS), plus 24 afgevaardigden en 5 senatoren van de Radicale Partij. De christendemocraten controleren 56 afgevaardigden en 12 senatoren, wat hun centrale rol in het parlementaire spel bevestigt.

Allende moest onmiddellijk met de DC onderhandelen over een aantal democratische garanties en institutionele stabiliteit beloven in ruil voor zijn kandidatuur. Deze zoektocht naar akkoorden met het politieke centrum was een constante tijdens de duizend dagen en woog op de hervormingsgezinde capaciteit van de uitvoerende macht. Het programma van de UP en zijn beloften van 40 onmiddellijke maatregelen waren gericht op een duurzame economische ontwikkeling, een gedurfd beleid van herverdeling van rijkdom en loonsverhogingen, de verdieping van de landbouwhervorming en de controle over de belangrijkste nationale rijkdommen. De onteigening van koper van buitenlands kapitaal, de nationalisatie van enkele tientallen grote monopolistische bedrijven en de belangrijkste banken zouden de oprichting van een Zone van Sociaal Eigendom (ZPS) mogelijk moeten maken, hoewel de privésector in de meerderheid zou blijven.

In een origineel systeem werden loontrekkenden uitgenodigd om de bedrijven in de publieke sector mee te besturen. Het land beleefde een echt revolutionair klimaat op verschillende sociale gebieden: stakingen en bezettingen van land en fabrieken namen toe. De explosie van collectieve participatie was in het voordeel van links. De Unidad Popular won bijna 50 procent van de stemmen in de gemeenteraadsverkiezingen van april 1971. Allende en de leden van het Politiek Comité van de UP vroegen zich af of het niet het juiste moment was om het Congres te ontbinden, nieuwe parlementsverkiezingen uit te schrijven en een referendum te lanceren over een nieuwe grondwet met daarin de socialisatie van een deel van de productiemiddelen en de oprichting van één enkele Kamer. Maar de CP was terughoudend en de president aarzelde. De kans was verkeken.

Het beleid van de uitvoerende macht raakte direct de belangen van de grote bourgeoisie, de opmars van de landbouwhervorming vernietigde de macht van de grootgrondbezitters en de nationalisatie van koper (1971) werd fel bestreden door de Verenigde Staten. Allende liet zich ook gelden als internationaal leider van de niet-gebonden landen, verdedigde het recht van gekoloniseerde landen op emancipatie met alle middelen en hekelde het imperialisme en het mondiale financiële systeem. Na de Cubaanse revolutie vreesden de Verenigde Staten een besmettingseffect in hun eigen achtertuin. Vanaf 1969 spanden de CIA en de Amerikaanse ambassade actief samen om de politieke opkomst van Allende te stoppen, zelfs met geweld.

Vervolgens stelde de rechtervleugel, met de klinkende en woedende steun van Washington, zich ten doel het politieke en sociale blok dat de regering steunde te ontmantelen en zocht contact met de reactionaire sectoren van de strijdkrachten. De extreemrechtse aanvallen van het Nationalistische Front Patria y Libertad namen ernstig toe en er werd constant druk uitgeoefend op de Christen-Democratische Partij totdat die (in 1972) in frontale oppositie ging, terwijl het grootkapitaal een tactiek van economische boycot begon die verwoestingen aanrichtte. De conservatieve media, essentiële radertjes in dat systeem, waarschuwden voortdurend voor wat zij een marxistische dictatuur noemden. Die meedogenloze spiraal sloot links geleidelijk in, terwijl de explosieve inflatie, de internationale boycot en de ontwikkeling van de zwarte markt de stedelijke middenklasse vervreemdde van de arbeidersbeweging. Opgesloten in een staatskeurslijf dat geen adem meer toestond, raakte de Unidad Popular steeds meer in het defensief en verloor het initiatief.

Volksmacht en de tragische uitkomst van de slag om Chili

In deze context splitste de linkse coalitie zich al snel tussen een gematigde pool (door historici omschreven als gradualistisch) geleid door de communisten en Allende, en een afgescheiden pool geleid door een deel van de Socialistische Partij, de christelijke revolutionairen (MAPU), die opriepen om zonder compromissen verder te gaan, en met de kritische steun van de MIR (geleid door Miguel Enríquez). Laatstgenoemden hekelden de aanstaande staatsgreep en de doodlopende wegen van het legalisme en riepen dringend op tot een moedige grondwetgevende vergadering en de versnelling van de onteigening van de productie- en distributiemiddelen om die in dienst te stellen van het volk.

Dat was de eis van de Volksvergadering van Concepción die in juli 1972 verschillende linkse sociale en politieke organisaties bijeenbracht om het contrarevolutionaire karakter van het parlement aan te klagen. Allende en de CP stelden onmiddellijk de illusies en het avonturisme van deze resolutie aan de kaak en de politieke polarisatie kwam al snel op straat. De regering leek overweldigd door de omvang van het klassenconflict. De mars met lege potten en pannen georganiseerd door conservatieve vrouwen, gevolgd door de grote staking over de mijnwerkerslonen in El Teniente, vakkundig geleid door de DC tegen de uitvoerende macht, toonde aan dat de marxisten geen monopolie hadden op de massabeweging.

Een deel van de arbeidersbeweging ging ook verder dan het UP-programma. Als reactie op elke rechtse opruiende poging of staking van de bazen, namen de vormen van zelforganisatie, directe bevoorrading en arbeiderscontrole toe, vooral in oktober 1972 en juni 1973. Volksmacht werd een realiteit en nieuwe organisaties verschenen, zoals de industriële cordons in de proletarische gordels van de grote steden. Deze Cordones weigerden om bezette fabrieken terug te geven, bekritiseerden de besluiteloosheid en lauwheid van de regering en creëerden nieuwe territoriale coördinaties zonder te wachten op orders van de CUT, hoewel de meerderheid trouw bleef aan de UP: de kameraad-president bleef hun president. Op het platteland bloeiden de ontembare landbezettingen, aangemoedigd door de MIR. Op cultureel vlak was de revolutie overal: in muziek en zang, in schilderkunst en film, op muren en in bedrijven.

Bij gebrek aan een verenigd leiderschap en overtuigd van het over het algemeen constitutionalistische karakter van het leger, geloofde de regering tot het einde dat ze een burgeroorlog kon vermijden en tegelijkertijd de macht van het volk kon kanaliseren rond legalistische voorstellen. Vanaf november 1972 werden hoge officieren in verschillende ministeries opgenomen. De figuur van generaal Prats, de hoge bevelhebber van de strijdkrachten, bij Binnenlandse Zaken en later bij Defensie, stelde de bevolking gerust. Zijn optreden was doorslaggevend bij het neerslaan van de opstand van een tankregiment in juni 1973.

Het revolutionaire proces leek vast te zitten in een dubbele strategische impasse: die van de institutionele weg naar het socialisme, die totaal onuitvoerbaar was geworden, en die van de MIR, die in de minderheid was en moeite had om zich te ontworstelen aan een hoofdzakelijk politiek-militaire en voorhoedegerichte opvatting. Daartussenin schitteren de embryo’s van de volksmacht en de Cordones industriales (industriële cordons) tot op de dag van vandaag als een onvoltooide revolutie van onderop, tegengehouden door de historische context en de tegenwind.

Op de ochtend van 11 september 1973 kwam een kwart van de officieren in opstand, met de uitdrukkelijke steun van de regering-Nixon. Onder hen was Augusto Pinochet, die een paar weken eerder door Allende tot hoofd van de strijdkrachten was benoemd omdat hij een reputatie had als legalist… Links was niet in staat om verzet te organiseren, net als de Cordones Industriales. In plaats van zich over te geven aan de verraderlijke generaals, pleegde Allende zelfmoord in een presidentieel paleis dat gebombardeerd werd door gevechtsvliegtuigen en omsingeld werd door soldaten.

De strijd om Chili kwam tot een dramatisch einde. Vertrouwend op het nationaal-conservatieve katholicisme, de Nationale Veiligheidsdoctrine en vervolgens Operatie Condor op regionale schaal ⁽⁸⁾Zie: John Dinges, Les Années Condor. Comment Pinochet et ses alliés ont propagé le terrorisme sur trois continents, Parijs, La Découverte, 2005. sloot het militaire regime het parlement, verbood politieke partijen, onderdrukte vakbonden, kondigde de staat van beleg af en oefende censuur uit. Het staatsterrorisme werd ontketend tegen de marxistische kanker die uit de samenleving moest worden verwijderd, in het bijzonder tegen de arbeidersklasse en activisten. Tijdens de 16 jaar durende dictatuur martelden de strijdkrachten en de politieke politie tienduizenden mensen en vermoordden er meer dan 3.200, waarvan er nu nog meer dan duizend verdwenen gevangenen zijn (hun lichamen zijn nooit gevonden). Honderdduizenden mensen werden in ballingschap gedwongen. Vanaf 1975 waren deze tijden van sociale brutalisering ook tijden van shocktherapie: een echte kapitalistische contrarevolutie veranderde Chili in ’s werelds eerste experiment met neoliberalisme.

Deze tekst is de proloog van het boek Découvrir la révolution chilienne 1970-1973, Parijs, Éditions sociales, 2023.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Viento Sur. Nederlandse vertaling:redactie Grenzeloos.