Meer dan een miljoen mensen gingen de afgelopen weken in Duitsland de straat op tegen extreemrechts. Ondertussen vordert in Nederland de formatie van Wilders I gestaag. De invloed van de PVV wordt zelfs alleen maar groter. Eenmaal aan de macht zal het lastig zijn haar ‘sociale’ imago in stand te houden.

De PVV won eind november de verkiezingen met een straatlengte voorsprong. Uit peilingen blijkt dat deze steun sinds de verkiezingsoverwinning verder toenam. De PVV is daarin dubbel zo groot als de nummer twee, GroenLinks-PvdA. Door een beroep te doen op de achterban van de andere formerende partijen weet de PVV te groeien en haar eigen onderhandelingspositie te versterken.

Nadat VVD-leider Dilan Yesilgöz afgelopen zomer de deur voor een regering met de PVV openzette, probeerde ze na de verkiezingen opeens afstand te bewaren door te stellen dat de partij een kabinet-Wilders hoogstens wil gedogen. Geert Wilders maakte gehakt van deze weifelende opstelling. Tijdens een VVD-bijeenkomst hierna sprak een meerderheid van de leden zich uit voor een regering met de PVV.

Al op de verkiezingsavond nam Wilders het NSC (Nieuw Sociaal Contract, de partij van ex-christendemocraat Omtzigt) de wind uit de zeilen door te praten over regeren ‘volgens de wetten en de grondwet’. Begin januari trok Wilders drie racistische initiatiefwetsvoorstellen terug. De voorstellen hadden geen enkele kans van slagen, maar door ze in te trekken, kon Wilders zich weer als ‘milder’ positioneren.

Dit proces versterkt de uiterst rechtse flank binnen de VVD en NSC, die graag in zee wil met de rechtsextremist. Eenmaal in de regering zal de onenigheid hierover binnen deze partijen groeien. Op deze manier hoopt Wilders tijdens zijn regeerperiode te groeien ten koste van zijn coalitiepartners.

Spreidingswet

De aanname van de spreidingswet voor asielzoekers door de Eerste Kamer, met steun van de VVD-fractie, strooit op korte termijn zand in de raderen van de formatie. Het is een nederlaag voor rechts en extreemrechts. De door kabinetten-Rutte gecreëerde noodsituatie in Ter Apel was voor hen juist een belangrijk wapen om te kunnen wijzen op een ‘onhoudbare situatie’.

Een groot gedeelte van de gevestigde politiek is eensgezind in hun haat tegen vluchtelingen. Ook andere formerende partijen vinden dat de PVV hier ‘een punt’ heeft. Hierdoor heeft ook een steeds groter deel van de bevolking dit racisme overgenomen. Opvallend genoeg neemt steun voor de vluchtelingen juist toe op plekken waar vluchtelingen worden gehuisvest, zoals de afgelopen maanden in Kijkduin.

Zo ver wil extreemrechts het niet laten komen. Wilders sprak zijn steun uit voor de gemeenteraad van het Westland die aangaf niet te zullen meewerken aan de spreidingswet. Lokaal zal extreemrechts proberen de spreidingswet aan te grijpen om verzet te organiseren, terwijl Wilders I kan besluiten de wet niet te handhaven.

Sociale façade

Nieuwe mobilisaties tegen opvangcentra zijn een welkome afleiding voor de PVV. In het Kamerdebat eind januari bleek namelijk dat de partij niet van plan lijkt haar verkiezingsbelofte om het eigen risico af te schaffen in te lossen. Fleur Agema weigerde de motie van linkse partijen hierover te steunen en kwam niet verder dan andere partijen van ‘theater’ te beschuldigen. Toen de PVV in 2010 de kans had om Rutte I mogelijk te maken, liet de partij ook direct haar verzet tegen de verhoging van de AOW-leeftijd (de pensioenleeftijd, n.v.d.r) varen.

Sommige journalisten maakten de afgelopen maanden veel van het zogenaamd sociale gezicht van Wilders. Zo stelde NOS-commentator Arjan Noorlander tijdens de uitslagenavond dat Wilders ‘een hele linkse sociaaleconomische agenda [heeft]. Hij wil echt opkomen voor die onderkant van de samenleving.’

Maar op basis van het stemgedrag van de PVV concludeerde de NRC dat dat wel meeviel: ‘De PVV wil wel geld uitgeven aan de armen, maar haalt het nooit op bij de rijken.’ Om aan te kunnen sluiten bij delen van de arbeidersklasse moet extreemrechts doen alsof het haar zorgen serieus neemt. Maar extreemrechts is er juist om de belangen van het kapitaal te dienen en zal daarom nooit het geld halen waar het zit: bij de rijken, het bedrijfsleven of de fossiele subsidies.

Duitsland

De groei van extreemrechts is geen kapitalistische natuurwet. Dat laten de gigantische protesten tegen de neofascistische AfD in Duitsland zien. De protestgolf kwam tot stand nadat er gesprekken uitlekten tussen leden van de partij, neonazi’s en ondernemers. Hieruit bleek dat zij een plan uitwerkten voor de deportatie van miljoenen Duitsers met een migratieachtergrond of van linkse signatuur. Verspreid door het land gingen meer dan een miljoen mensen hiertegen de straat op.

In Nederland heeft extreemrechts soortgelijke fantasieën. Zo zei Wilders in een interview met de Deense tv in 2009 miljoenen moslims te willen deporteren uit Europa. En in 2017 organiseerde De Balie een bijeenkomst waarin rechtsextremisten voorstelden de mensenrechten van moslims af te pakken en het aantal moslims in Nederland tot 1 of 2 procent terug te brengen. De Duitse protesten zijn een voorbeeld voor wat we in Nederland nodig hebben.

Links kan het zich niet veroorloven om een afwachtende houding aan te nemen tegenover een extreemrechts kabinet. Het initiatief van het Platform Stop Racisme & Fascisme om op 4 februari een actiefestival te organiseren in Paradiso met de titel ‘Geef Haat Geen Macht’ is daarom erg welkom. Naast onderlinge discussie, moeten we elke actie aangrijpen om coalities op te bouwen, van de volgende A12-blokkade tot protesten tegen Pegida. Alleen gezamenlijk kan links een vuist maken tegen extreemrechts.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op socialisme.nu.