De zon zakt achter de bomen en tekent het silhouet van een activiste die zich vastklampt aan een tak. Op de grond wordt druk gewerkt: tenten worden opgezet en er worden praktische zaken besproken. Wie neemt de eerste wacht? Wanneer moeten we boodschappen doen? Wat zeggen we tegen de journalisten? Alles gebeurt terwijl we in een kring zitten, rondom de heerlijke couscous die door een buurvrouw is meegebracht. De Zone À Défendre (ZAD) op de Donderberg is op vrijdag 11 oktober officieel van start gegaan, met actieve steun van de buurtbewoners.

Deze actie maakt deel uit van een lange strijd om deze plaats te verdedigen, een van de laatste plekken in de stad waar nooit iets gebouwd is. Voor de bewoners, veelal afkomstig uit de arbeidersklasse, biedt dit braakliggende terrein schone lucht en een groene oase temidden van het grijze beton van Laken. In 1993 stuitte een groot bouwproject op een sterke lokale tegenstand, wat de oprichting van het buurtcomité Donderberg tot gevolg had. Het project werd snel opgegeven, maar het comité is nog steeds actief. Sinds 2011 heeft de PS-meerderheid, tegenwoordig onder leiding van Philippe Close, vijf nieuwe bouwprojecten voorgesteld. Daarbij hebben ze steeds heen en weer gelaveerd tussen juridische procedures en nietigverklaringen door de Raad van State, in een wanhopige poging om dit terrein vol te bouwen. Het laatste plan omvat de bouw van een sporthal, een buurtcentrum, een gebouw met acht woningen, een ruimte voor vrije beroepen, een ondergrondse parkeergarage met 17 plaatsen en een kleuter- en basisschool voor 672 leerlingen.

Maar er staat al een school, aan de overkant van de straat, die echter eigendom is van de Vlaamse Gemeenschap en verlaten is. Dit illustreert perfect de absurditeit van de zogenoemde spanningen tussen de bescherming van groene ruimtes en de behoefte aan infrastructuur en woningen. In 2014 telde een onderzoek van The Guardian 11 miljoen leegstaande woningen in Europa, terwijl er 4,1 miljoen daklozen zijn. De nodige gebouwen zijn er dus al — het is alleen een kwestie van die te benutten en de belangen van particulieren en instellingen die deze gebouwen bezitten, terzijde te schuiven.

De buurtbewoners hebben nu alle wettelijke middelen uitgeput om dit gemeenschappelijk goed te beschermen. Daarom was het nodig om directere acties te ondernemen: tenten opzetten, hutten bouwen en het terrein bezetten. In Notre-Dame-des-Landes in Frankrijk, waar de term ZAD werd bedacht, heeft deze vorm van strijd geleid tot de afschaffing van een luchthavenproject. Het bracht daarnaast een collectieve herovering van het land teweeg, waarbij de lokale bevolking zich vermengde met activisten, en er nieuwe manieren werden bedacht om samen te leven. Ook op de Donderberg is deze creativiteit al zichtbaar: iedereen maakt zijn eigen spandoek, en hutten worden gebouwd met touwen en katrollen om de bomen niet te beschadigen. Activisten bespreken zowel politiek als recepten met de buurtbewoners, terwijl hun kinderen door de struiken rennen en het recht herontdekken om zich te verwonderen over de natuur — een voorrecht dat kinderen in arbeiderswijken zo vaak wordt ontzegd.

De ZAD heeft steun nodig. Gelegen in de gemeente van Philippe Close, berucht om zijn harde hand met knuppels en traangas, kan de ZAD zich alleen verdedigen door het aantal mensen dat zich erbij aansluit. Activisten van SAP-Antikapitalisten waren er vanaf het eerste moment bij en zullen proberen zo vaak mogelijk aanwezig te zijn. We roepen jullie op om massaal te komen, of het nu voor een uur is, voor een nacht, of totdat de stad Brussel toegeeft.

Vertaald uit het Frans door Elena Fernandez.