Sinds de federale verkiezingen van 9 juni 2024 zijn er pakweg 21 weken verstreken. Al die tijd werd er onderhandeld tussen vijf partijen. Aan Franstalige kant gaat het om de liberale MR en christendemocratische Les Engagés. Aan Nederlandstalige kant om de neoconservatieve vlaamsnationalistische N-VA, het christendemocratische CD&V en het sociaaldemocratische Vooruit. Begin deze week trok Vooruit-voorzitter Conner Rousseau de stekker uit de hele constructie.

Een ‘hervormingsregering’?

Formateur Bart De Wever (N-VA) zette naar eigen zeggen in op de vorming van een ‘hervormingsregering’. Om welke ‘hervormingen’ het gaat, werd al snel duidelijk uit de verschillende ‘supernota’s’ die de formateur opstelde: 95% van de lasten worden gehaald bij de pensioenen, sociale zekerheid, index en openbare diensten; slechts 5% is gericht op grote vermogens. Dit alles ondanks een recent rapport van de Hoge Raad van Financiën waaruit opnieuw bleek hoe scheef de belastingdruk is verdeeld tussen arbeid en kapitaal, in het voordeel van dat laatste. Ondanks dure eden over het rechtvaardig verdelen van de lasten over alle schouders (en dus ook met een bijdrage van de ‘sterkste schouders’), kwam daarvan weinig in huis: de grote vermogens zouden slechts in zeer beperkte mate – en zelfs dan nog enkel voorwaardelijk – een bijdrage moeten leveren.

Vooruit?

Als gevolg daarvan oordeelde Vooruit dat het hele ‘hervormingspakket’ eigenlijk “onevenwichtig” is. De andere partijen vinden dat Vooruit hen de hele tijd aan het lijntje heeft gehouden, vermits de inhoud van dit ‘hervormingspakket’ eigenlijk al van meet af aan vastlag. Daar is inderdaad iets van aan. Waarom verandert Vooruit dan opeens het geweer van schouder?

Vakbondsplannen

Het is zo dat er begin november 2024 een vergadering doorging van het federale bureau van de socialistische vakbond ABVV. Die vergadering onderschreef een afspraak met de christelijke vakbond ACV om in de nabije toekomst een eerste actiedag te organiseren, gericht tegen de plannen voor de komende federale regering. Ongetwijfeld hebben de leden van het federaal ABVV-bureau ook de top van Vooruit hiervan op de hoogte gebracht. Dat is dan ook de werkelijk reden voor de plotselinge obstructie die Vooruit nu opeens uitspreekt – na meer dan vijf maanden onderhandelen!

Klassenstrijd

De grote meerderheid van de Vlaamse journalisten rolt sindsdien over elkaar heen om de zwarte piet voor deze vooralsnog mislukte regeringsvorming toe te spelen naar Vooruit-voorzitter Conner Rousseau. Gepokt en gemazeld als deze journalisten zijn in de parlementaire ‘politique politicienne’ kunnen zij maar niet begrijpen dat de werkelijke politiek door heel andere krachten wordt bepaald: deze van de klassenstrijd tussen Arbeid en Kapitaal. De aangekondigde actiedag van de twee grote vakbonden plaatst het verzet van de arbeidersbeweging in deze klassenstrijd terug op de agenda.

Gentse afwijzing

Dit verzet staat overigens niet op zichzelf. Het volgt direct op de afwijzing van een lokaal bestuursakkoord met N-VA in Gent door een meerderheid van de leden van Vooruit en dit na dagenlange en in deelname groeiende protestbetogingen. De Gentse afwijzing en de komende actiedag van de vakbonden zijn redenen genoeg voor de ‘draai’ van Vooruit in de federale regeringsvorming. Vooruit-voorzitter Rousseau beseft blijkbaar dat hij de cohesie van zijn eigen troepen niet langer met zekerheid in de hand heeft.

Drie scenario’s

Politieke waarnemers – journalisten en politicologen – vragen zich ondertussen af hoe het nu verder kan met de federale regeringsvorming. Veel opties lijken er niet te zijn. Ofwel wordt Vooruit ingeruild voor de electoraal gehavende Vlaamse liberalen van OpenVLD. Dan wordt de op te tuigen meerderheid wel erg smal (met slechts één zetel op overschot). In dat geval kan elke ontevreden volksvertegenwoordiger de meerderheid op eender welk moment doen vallen. Bovendien heeft dergelijke coalitie niet eens een meerderheid langs Vlaamse kant (iets waarover De Wever in het verleden altijd zeer moeilijk heeft gedaan – om het zacht uit te drukken). Ofwel wordt de Franstalige PS verzocht de te vormen meerderheid te vervoegen. Daar staat die PS wel niet voor te springen. Ofwel… komen er nieuwe verkiezingen. Dat betekent dan wel opnieuw veel tijdsverlies. De vraag is of de financiële markten én de Europese Commissie zulk tijdverlies zonder meer zullen accepteren. De kans dat dit laatste scenario het haalt, is dan ook bijzonder klein.

Volmachten?

Vooralsnog zul je de politieke waarnemers, noch de tenoren van de verschillende partijen er over horen spreken, maar er is nog een vierde mogelijkheid: het optuigen van een regering met een flinterdunne meerderheid (dus: met OpenVLD), maar die meteen ook voorziet in de toekenning van ‘bijzondere machten’, zoals ook gebeurde met de regering Martens-Gol-Verhofstadt in het begin van de jaren 1980. Volmachten dus, om ‘te hervormen’. Daarmee kan de problematische parlementaire instabiliteit alsnog worden bezworen.

Een horrorscenario

Voor de leiders van ABVV en ACV moet dat een waar horrorscenario zijn. Zij riskeren dan niet alleen een hele reeks asociale maatregelen te moeten slikken, maar bovenal een aanval op de vakbondsvrijheid zelf, onder meer door het opleggen van rechtspersoonlijkheid aan hun organisaties, met daaraan gekoppeld de verplichting hun financiële reserves bekend te maken. Beide maatregelen zullen het stakingsrecht de facto ferm aan banden leggen. Het voortbestaan van de syndicale macht – en dus ook de macht van de vakbondsleiders zelf! – komt dan helemaal in het gedrang.

Actieplan en crisisbelasting

De arbeidersbeweging kan en mag zich niet neerleggen bij deze gang van zaken. De toekomstige actiedag dient dan ook te worden uitgebreid tot een omvattend actieplan. Tegelijk is het wenselijk dat de vakbonden zich met dit actieplan niet alleen defensief keren tegen de geplande sociale en democratische afbraakpolitiek. Zij dienen ook – eindelijk! – zelf een alternatief naar voor te schuiven. Een alternatief waarvan de kern bestaat uit een antikapitalistische crisisbelasting, zodat de allerrijksten opdraaien voor de begrotingscrisis die zij zelf veroorzaakt hebben. Een crisisbelasting die het ‘evenwicht’ pas echt zal kunnen herstellen. Een actieplan met zulke inhoud kan het geheel van de werkende bevolking langdurig en succesvol mobiliseren. Zodat de krachtsverhouding tussen Arbeid en Kapitaal eindelijk omgebogen kan worden ten voordele van de meerderheid van de bevolking.

Foto: Belgisch Parlement, beschikbaar op Wikimedia Commons.