De huidige Israëlische militaire escalatie tegen Libanon maakt deel uit van een Israëlische oorlogsmachine die doorgaat met het plegen van genocide in Gaza en het bombarderen van Syrië, Jemen en Iran. Hierdoor dreigt een bredere regionale oorlog. Dit is niet de eerste oorlog die de staat Israël tegen Libanon voert, altijd gerechtvaardigd als ‘gericht’ tegen organisaties die Tel Aviv als terroristisch beschouwt. In het verleden waren het de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) en de linkse Libanese Nationale Beweging. Tegenwoordig is het Hezbollah. Voor Libanon maakt de huidige Israëlische oorlog ook deel uit van een reeks crises. Die begon met de volksopstand van 2019 en de daaropvolgende onderdrukking, en werd voortgezet met de covid-pandemie, de havenexplosie, een machtsvacuüm en een economische ineenstorting waarvan Libanon zich net begon te herstellen.

Libanon: een land in het hart van het Arabisch-Israëlische conflict

Libanon werd in 1943 onafhankelijk na het Franse Mandaat dat het land in 1920 was opgelegd. De politieke vertegenwoordiging in Libanon is georganiseerd langs confessionele lijnen. Het Libanese confessionele systeem is (net als confessionalisme in het algemeen) een van de belangrijkste instrumenten die de heersende klassen gebruiken om hun controle over de volksklasse te versterken door hen ondergeschikt te maken aan hun confessionele leiders.

Een confessioneel politiek systeem

Tegelijkertijd ontstond het Libanese confessionele systeem parallel aan de ontwikkeling van het Libanese kapitalisme en in wisselwerking met de Franse koloniale overheersing. Sinds de onafhankelijkheid van Libanon in 1943 heeft het confessionele karakter van de Libanese staat de politieke en economische elites van de heersende confessionele groepen gediend. Die vertrouwden op de vrijemarktoriëntatie van het land om hun macht te consolideren. Na het einde van de burgeroorlog in 1989 is die macht alleen maar toegenomen.

Opeenvolgende Libanese regeringen hebben een neoliberaal beleid gevoerd. Dat heeft geleid tot een verdieping van de historisch bepaalde kenmerken van de Libanese economie: een ontwikkelingsmodel gericht op financiën en diensten met zeer uitgesproken sociale ongelijkheden en regionale verschillen.

De gevolgen van de Nakba in Libanon

Libanon werd vanaf het begin getroffen door het ontstaan van de staat Israël of Nakba (‘catastrofe’ in het Arabisch) in 1948. Naast de misdaden tegen de Palestijnen beging het pas opgerichte Israëlische bezettingsleger in die periode ook misdaden in Libanon, met name in het dorp Hula eind oktober 1948. Daar slachtte het in twee dagen tijd alle burgers af die daar waren gebleven. Libanon nam ook meer dan 100.000 Palestijnse vluchtelingen op. De Verenigde Naties richtten 16 officiële Palestijnse vluchtelingenkampen op in Libanon. Op het hoogtepunt bedroeg het aantal Palestijnse vluchtelingen waarschijnlijk meer dan een half miljoen, of meer dan 10 procent van de totale Libanese bevolking, hoewel de UNRWA het aantal nu op ongeveer 250.000 schat.

Het ontstaan van de burgeroorlog van 1982 tot 2000

Daarna kreeg Libanon te maken met talrijke aanvallen van het Israëlische bezettingsleger en verschillende invasies en oorlogen. In 1978 viel het Israëlische bezettingsleger een deel van Zuid-Libanon binnen om het Palestijnse verzet te bestrijden. Vier jaar na die invasie begon de Israëlische staat aan een nieuwe invasie, dit keer tot aan de hoofdstad Beiroet.

Het doel van de invasie, die in 1982 ‘Vrede voor Galilea’ werd genoemd, was om het Palestijnse verzet, de politieke aanwezigheid van de PLO en de progressieve Libanese krachten uit te schakelen en een bevriend regime in Beiroet te installeren. In die context werd de hoofdstad dodelijk belegerd en op grote schaal gebombardeerd, wat uiteindelijk leidde tot de verdrijving van de PLO-strijdkrachten van Beiroet naar Tunis in 1982. Na dat gedwongen vertrek van de PLO werden in september 1982 onder verantwoordelijkheid van de Israëlische bezetting de verschrikkelijke bloedbaden van Sabra en Shatila aangericht.

De rol van Hezbollah na 2000

De oprichting en ontwikkeling van Hezbollah was historisch verbonden met verschillende elementen van de invasie van Libanon door het Israëlische bezettingsleger in 1982 en de bezetting van het land tot 2000, evenals met de politieke dynamiek en regionale projecten van de Islamitische Republiek Iran (IRI). De bezetting van Zuid-Libanon eindigde in 2000 met de terugtrekking van de Israëlische troepen, met uitzondering van de Shebaa-boerderijen, een betwist gebied tussen Libanon en Syrië.

Het Israëlische bezettingsleger lanceerde in 2006 met steun van de Verenigde Staten een nieuwe oorlog tegen Libanon, waarbij meer dan 1.200 mensen omkwamen, onder wie 270 Hezbollah-strijders. Israël verloor meer dan 150 mensen, voornamelijk soldaten. Ondanks de asymmetrie in verliezen en militaire kracht – beide grotendeels in het voordeel van Israël – slaagde Israël er niet in zijn doelstellingen te bereiken door Hezbollah aanzienlijk te verzwakken, zowel politiek als militair, Dat beschouwde Hezbollah als een politiek succes.

Tegelijkertijd, en dat is een belangrijk verschil met de huidige Israëlische oorlog tegen Libanon, werd geen enkele hoge Hezbollah-leider gedood tijdens de 33 dagen durende oorlog, ondanks talrijke pogingen van het Israëlische bezettingsleger, waaronder het laten vallen van 22 ton bommen op een bunker in Beiroet die vermoedelijk werd bezet door hoge Hezbollah-leden, of het falen om belangrijke leiders te ontvoeren.

Na de oorlog van 2006 deden zich aan de Israëlisch-Libanese grens slechts enkele veiligheidsincidenten voor, waarvan de meeste zich voordeden tussen 2013 en 2014, na het uitbreken van de Syrische opstand. Hezbollah vergeldde meerdere Israëlische invallen met militaire middelen.

Libanon na 7 oktober 2023

Na het uitbreken van de genocidale oorlog van Israël tegen de Gazastrook na 7 oktober 2023, kondigde Hezbollah haar ‘eenheid van fronten’-strategie aan, met als doel het Libanese front te verbinden met dat van Gaza. Het oorspronkelijke doel van de partij was om solidariteit te tonen met haar Palestijnse politieke bondgenoten en om geloofwaardig te zijn bij het mobiliseren van de verzetsretoriek, terwijl ze tegelijkertijd haar belangen en allianties met Iran in de regio wilde beschermen.

Berekende militaire operaties van Hezbollah

De eerste doelwitten van de Libanese beweging waren de Shebaa boerderijen in bezet Libanees gebied en niet rechtstreeks Israëlisch gebied. Vervolgens voerden ze aanvallen uit op Israëlische militaire locaties. Toch bleven de militaire operaties van Hezbollah berekend en relatief gematigd in vergelijking met het geweld van de Israëlische aanvallen, met als doel een totale oorlog met Israël te vermijden.

De partij had echter zeker geen idee dat de genocidale oorlog tegen Gaza zo lang zou duren en dat Israël zijn aanvallen op Libanon zou escaleren tot een dergelijk intens niveau, met de volledige steun van de Verenigde Staten en grote Europese mogendheden zoals Frankrijk.

Beleid van eenheid van fronten afgewezen door het Libanese volk

Medio september 2024 versnelde het dodelijke geweld van de bezetting door het Israëlische leger met militaire escalatie en terroristische operaties. Die leidden tot de moord op ongeveer 570 mensen, voor het overgrote deel burgers, waaronder 50 kinderen, en duizenden gewonden. Dat werd gevolgd door massale bombardementen met als doel het vermoorden van Hezbollah’s hoge militaire en politieke figuren, maar ook het doden van ongeveer tweeduizend burgers en de gedwongen ontheemding van meer dan een miljoen mensen.

De eenheid van de fronten is daarom politiek steeds moeilijker te verdedigen onder de Libanese bevolking. De kosten voor Libanon worden steeds hoger en Hezbollah wil niet dat dit conflict wordt uitgebuit door haar binnenlandse politieke vijanden, die haar tot hoofdschuldige van alle ellende van het land zouden maken.

Hezbollah bevindt zich in de gevaarlijkste situatie sinds haar oprichting. En het einde is nog niet in zicht nu Israël haar oorlog tegen Libanon, die ook gericht is tegen de infrastructuur en capaciteiten van de partij, voortzet. Op het nationale toneel zal het politieke en sociale isolement van de partij onder de Libanese bevolking zeer waarschijnlijk toenemen.

Bouwen aan een alternatieve maatschappijvisie

Ondanks de Israëlische oorlog en de sociaaleconomische crisis in het land worden er in het hele land vormen van solidariteit met de ontheemden opgezet, ondanks de politieke spanningen. Er is momenteel geen georganiseerd progressief politiek alternatief met een significante capaciteit voor actie, ondanks pogingen in de afgelopen jaren dat op te bouwen, met name na de volksopstand in 2019. De noodzaak van een echt tegen-hegemoniaal project, geworteld in de volksklassen van het land en in coalitie met onafhankelijke sociale krachten zoals de vakbonden, feministische en antiracistische organisaties, blijft noodzakelijk voor de toekomst van de volksklassen in het land. Maar eerst moet de Israëlische oorlogsmachine worden gestopt.

Dit artikel stond op l’Anticapitaliste. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.

Foto: Beiroet 1984, Wikimedia Commons.