Ik werd onaangenaam getroffen door een uitspraak van Johan Bonny, bisschop van Antwerpen, in het interview dat verscheen in De Standaard van 20 februari jl. Aanleiding van het gesprek was de rel rond de eindtermen in het onderwijs waartegen het vrij katholiek onderwijsnet zich verzet. Johan Bonny is tevens voorzitter van het bestuur van Katholiek Onderwijs Vlaanderen.
Wat mij de wenkbrauwen deed fronsen stond helemaal aan het eind. Op de vraag “In tegenstelling tot bijvoorbeeld orthodoxe joden heeft de kerk zich steeds aan strenge regels gehouden. Was dat een bewuste keuze?”. Het antwoord van de bisschop luidt als volgt: “Het was een bewuste keuze om ons loyaal op te stellen. We zijn ingebed in deze samenleving. Dit is ons land. We zijn hier niet te gast. We hebben dit land mee gemaakt en willen het blijven maken. Daarom voelen we een diepe solidariteit met de politici. Ik zou niet graag in de schoenen staan van Frank Vandenbroucke of Bart De Wever. Veel van onze mensen staan in de zorgsector. Ook hen moeten we steunen. In crisistijd moet je schouder aan schouder staan.”
Blijkbaar heeft de Rooms-Katholieke Kerk, althans in de gedaante van de Vlaamse kerkprins, nog steeds problemen met de aanwezigheid van Joden. Het zijn “gasten” in ons land, ze zijn niet “ingebed in deze (mijn cursivering) samenleving”. Logischerwijze moet dit ook gelden voor protestanten, moslims en elke andere niet aan het Vaticaan gelieerde religie, om agnosten en atheïsten buiten beschouwing te laten
Laten we dieper ingaan op de uitspraak van Johan Bonny. Het is inderdaad zo dat de Kerk meegewerkt heeft aan het maken van België. Dat kon ze dank zij de grondwet waarin zij van de toenmalige liberale gedaan kreeg dat zij haar eigen “zuil” in vrijheid mocht opbouwen. Centraal daarin was haar quasi monopolie op het onderwijs, een uiterst belangrijke instelling om de katholieke ideologie in leven te houden in een staat die, tegen de opvattingen van het Vaticaan in, seculier was en het vandaag nog veel meer is. In ruil daarvoor toonde de Belgische Kerk zich loyaal tegenover de staat waarin ze geen directe politieke rol kon spelen.
Interpreteer ik hinein als ik de indruk heb dat Johan Bonny ons land België of veeleer Vlaanderen opvat als een in wezen katholiek land, waarin sinds de verschijning van de Heilige Lutgardis van Tongeren (1182-1246), schutspatrones van de Vlaamse Beweging en, o ironie, van de blinden, het roomse geloof de kern vormt van de Vlaamse geaardheid. Dat was en is, etnisch-cultureel opgevat, de opvatting van de Vlaamse Beweging en haar politieke uitgroeisels. Vandaar Bonny’s diepe solidariteit met de politici.
In zijn verdediging van het gediversifieerde vrije katholieke onderwijs, wiens bestaansrecht ik trouwens aanvaard, merkt hij op dat het officieel onderwijs er gekomen is door (liberale) staatsinterventie, en niet door het “middenveld” waartoe hij de kerkelijke instellingen rekent. Dat “middenveld” is, alweer, het cultureel katholieke Vlaanderen. De bisschop vindt dat de Kerk, die opkomt op lokaal niveau, dat niet alleen doet in haar belang. Maar gaat het in werkelijkheid niet om culturele macht en om centen? Hypocrisie is nooit ver weg als een bisschop de passie preekt.
Tenslotte. De bisschop wijst op het belang van de kwestie van identiteit en eigenheid. Zeker in een diocees waar meer dan de helft de kinderen “allochtone wortels” heeft en een andere godsdienst. De zwakke Kerk moet zich in deze situatie herbezinnen over haar christelijk wortels anders sterft ze uit. Ze moet de figuur van Christus naar voren brengen, in het belang van “onze samenleving”. Thema’s als identiteit en eigenheid staan centraal staan in de ideologie van uiterst-rechts. Een Vlaams Belanger is zopas terug uit Parijs waar hij zich schaarde achter de protesterende fascistische Génération Identitaire.
Ik zou wel dom zijn als ik Johan Bonny situeer aan de uiterst rechterzijde van het politieke spectrum. Hij zal eerder een christendemocratisch gezind zijn. Maar het is, samen met andere conservatieve christendemocraten, gevaarlijk varen in de wateren van identiteit en eigenheid.
