Amazon groeide de afgelopen jaren uit tot een gigantisch bedrijf. Het is berucht om zijn distributiecentra die symbool staan voor extreme uitbuiting. Maar Amazon gebruikt de megawinsten ook om meer controle te krijgen over retail, logistiek, data en financiële diensten. De technologie is nieuw, de uitbuiting en het monopolisme zijn dat niet.
Amazons gebruik van technologie op de werkvloer is niet zo innovatief als het wordt voorgesteld. Wel kan het distributiewerkers intensiever controleren en disciplineren door het gebruik van data en algoritmen en het gebrek aan verzet. Dit stelt het bedrijf in staat de uitbuitingsgraad extreem te verhogen. Bovendien kan het daarmee arbeid ook preciezer inzetten naargelang de pieken en dalen in activiteit, zowel in de eigen keten als bij schijnzelfstandigen zoals chauffeurs. Dit kan slechts plaatsvinden in een context van deregulering en extreme flexibilisering.
Concurrentie
De rol van data is ook cruciaal voor Amazon bij het beconcurreren en inlijven van andere bedrijven. Bedrijven die hun spullen noodgedwongen via Amazon verkopen, staan hun rechten op de data af. Amazon gebruikt die data vervolgens om diezelfde externe verkopers weg te concurreren.
De logistieke centra zijn tegelijkertijd opslagplaatsen voor talloze bedrijven die Amazon betalen voor de opslag, marketing, verkoop en transport van hun waren. Amazon is zo in staat steeds meer bedrijven in verschillende sectoren volledig van zich afhankelijk te maken.
De opvatting van ‘innovatie’ van Jeff Bezos hangt nauw samen met zijn opvatting over regulering: ‘We willen er zeker van zijn dat [regulering] een prikkel is voor ontwikkeling en innovatie en dat niet tegenwerkt.’ Zo moeten de DC’s dichtbij een grote afzetmarkt zijn, maar ook dichtbij een goedkoop arbeidsreservoir zonder al te veel weerstand. Toen Duitse Amazonarbeiders zich begonnen te verzetten, bouwde Amazon DC’s in Tsjechië en Polen. Het bedrijf speelt dan kleine gemeenten tegen elkaar uit en grijpt feitelijk de macht in samenwerking met projectontwikkelaars en ambtenaren. Werknemers, inwoners en milieu worden door politici geofferd op het altaar van ‘investeringsklimaat’ en ‘banen’.
Monopolie
Amazon groeit voornamelijk op organisatorische herordening van logistiek, transport en verkoop. In dat proces brengt het steeds meer activiteiten binnen zijn eigen bedrijfsvoering of maakt die ervan afhankelijk. Amazon bouwt dus een monopolie. Niet voor niets breidt het zijn activiteiten uit naar clouddiensten en financiële dienstverlening. Amazons marktaandeel in de cloudinfrastructuur is 32 procent, meer dan dat van de twee grootste concurrenten Microsoft en Google samen. Deze infrastructuur is van wezenlijk belang voor alle andere economische sectoren en zal Amazon wellicht in staat stellen om ook delen van bijvoorbeeld het bankwezen aan het bedrijf te onderwerpen of erin te integreren.
Het is belangrijk om deze concentratie en accumulatie van kapitaal niet te zien als een uitwas van het kapitalisme. Het idee van een ‘goed kapitalisme’ van kleine ondernemingen en ‘echte’ vrijhandel is een utopie. Monopolievorming is inherent aan de systeemdynamiek. De concentratie van grote groepen arbeiders in steeds sterker verbonden ketens wereldwijd geeft hen de mogelijkheid deze over te nemen, de kapitalisten te onteigenen en de productie en distributie te democratiseren.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op socialisme.nu.
