Argentinië en de volgende wereldcrisis

Op 12 augustus 2019 crashte de financiële markt in Argentinië. De beurs kromp 38% in slechts één dag. De valuta, de Peso, daalde 20% na een daling van 30% en herstelde zich pas tot 20% toen de centrale bank van Argentinië haar rente verhoogde met 75%. Let vervolgens op de obligatiekoersen, zowel die van de overheid als die van de bedrijven, en vooral die obligaties die in dollars worden verhandeld die de afgelopen jaren in Argentinië een enorme omvang hebben aangenomen, die nu ook in een vrije val terecht zijn gekomen.

Wat is er aan de hand in Argentinië?⁽¹⁾In Argentinië is Macri sedert 2015 bezig de neoliberale schoktherapie van het IMF uit te voeren, leidend tot de ineenstorting van de Argentijn­se economie, zie J. Ghosh, Wat gaat er waarschijnlijk gebeuren? En wat hebben de ge­beur­tenissen in Argentinië te maken met de dalende prijzen van financiële activa – dat wil zeggen aandelen, valu­ta’s, derivaten, grondstoffen futures, onroerend goed prijzen, et cetera – die nu ook wereldwijd aan de gang zijn?

De oorzaak van de crash op 12-08 in Argentijnse aandelen, peso, obligatierentes, enz. waren de belangrijkste resultaten van de voorverkiezingen voor het presidentschap op 11 augustus. Deze verkie­zing was een vooruitblik op de algemene verkiezingen die in oktober zullen plaatsvinden. Ma­cri, de huidige president, een zakenman wiens verkiezingen in 2015 werd bijgestaan ​​door Amerikaanse belangen, verloor zwaar aan zijn uitdager, Alberto Fernandez. Fernandez kreeg 48% van de stemmen; Macri slechts 32%. Een kloof die waarschijnlijk onoverkomelijk is voor Macri.

Het is nu bijna zeker dat Macri in oktober zal verliezen. Dat vooruitzicht heeft mondiale bankiers en beleggers behoorlijk on­gerust gemaakt. Want Fernandez is verbonden aan de Kirchner-regering die voorafgaand aan Macri van 2002 tot 2015, aantrad en die regering weigerde Amerikaanse hedgefondsen en andere beleg­gers, de exorbitante rentevoeten voor Argentijnse obligaties te betalen die ze sinds de laatste crisis in 2001-02, eisten.

De Amerikaanse media en zakelijke pers hebben 12-08 diepe verwarring geuit over de politieke re­sultaten van het weekend. Ze kunnen in de eerste plaats gewoon niet begrijpen hoe Macri het zo slecht had kunnen doen. Zoals de ‘pratende koppen’ zeggen: ‘Macri heeft de economie op orde ge­bracht’ ⁽²⁾Het eerste dat Macri deed was de kapitaalcontroles onder Kirchner afschaffen. Dit maakte de omvangrijke ka­pitaalvlucht in dollars mogelijk die de Argentijnse finan­ciële markten op dit moment doet instorten, waarom verloor hij zo zwaar aan Fernandez?

Maar de perplexe ‘pratende hoofden’ in de Amerikaanse media hoefden alleen maar naar de feiten te kijken: de inflatie bedraagt ​​56% per jaar, een van de hoogste ter wereld. De experts zeggen dat Macri het goed heeft gedaan, waardoor de inflatie in 2018 is gedaald van 70% naar 56%. Maar de jaarlijkse inflatie of dit nu 56% of 70% is, heeft het reële inkomen van werknemers en kleine bedrijven ver­woest.⁽³⁾Er is sprake van een ernstige voedselcrisis en een noodprogramma is opgestart, de verpaupering is zo groot dat 14, 3 miljoen Argentijnen onder de armoedegrens leven, zie bron. De peso is nu ook al 2 jaar ineengestort en is gedaald van een wisselkoers van ongeveer 16 peso’s voor één VS-dollar in 2017 naar 52 pesos voor 1 dollar, nadat gisteren een dieptepunt was be­reikt van 60 peso’s voor 1 dollar. Die val zal de komende weken vrijwel zeker doorgaan. En met de in­eenstorting van de peso met 20% afgelopen weekend, zal de inflatie nu nog sneller toenemen.

Voeg daaraan toe dat de Argentijnse reële economie zich in een depressie bevindt en de afgelopen 4 kwartalen gemiddeld met meer dan -5% is gekrompen, waarbij de werkloosheid officieel op dubbele cijfers ligt en waarschijnlijk veel hoger. De productie is de afgelopen 12 maanden met bijna -10% gedaald, en de industriële productie met het dubbele, ongeveer -20%.

Met andere woorden, de levensstandaard is sterk gedaald als gevolg van zowel de zich versnellende inflatie als het chronische dubbelcijfers verlies van banen voor de overgrote meerderheid van de werk­­­nemers en kleine bedrijven sinds Macri in 2015 aantrad en zijn bezuinigingshervormingen uit­voer­de die door het IMF vereist waren. Die bezuinigingen omvatten onder meer het verlagen van de pensioenen, het schrappen van banen bij de overheid, het verhogen van de kosten van het huis­houd­en (transport, energie, water) en het elimineren van subsidies uit het verleden. Een derde van alle huishoudens in Argentinië leeft nu officieel in armoede.

Is het dan een wonder dat Argentijnen hun ontevredenheid in de voorverkiezingen het afgelopen weekend hebben uitgesproken? Amerikaanse zakelijke media en experts kiezen er natuurlijk niet voor om te kijken naar deze menselijke kosten van het neoliberale beleid van de VS en de consequenties van de soberheid van Argentinië. Voor hen gaat het erom of Argentinië zijn schulden aan internationale bankiers blijft aflossen en of de aande­len­markt in Argentinië, de Merval, vermogenswinsten blijft genereren voor beleggers.

Maar wacht. Heeft Argentinië recent geen recordlening van $ 56 miljard ontvangen van het IMF? Stimuleert dat de economie niet? Nee, dat is het niet. Omdat de $ 56 miljard niet de reële economie ingaat. Dus waar gaat de IMF-lening van $ 56 miljard naartoe? Het gaat direct de schuld betalen die Argen­tinië verschuldigd is aan wereldwijde bankiers en investeerders, inclusief de ‘aasgierkapitalistische’ hedge­fondsen die Macri in 2015 verwelkomde na zijn aantreden.

Het IMF geeft een land nooit geld om zijn reële economie te stimuleren. Precies het tegenovergestel­de. Het verstrekt leningen met de voorwaarde dat het land bezuinigingsmaatregelen introduceert die de overheidsuitgaven verminderen of belastingen verhogen. Die tot gevolg hebben dat de reële eco­nomie vertraagt en krimpt. De verbetering van de reële economie is niet het doel van het IMF.

Het IMF zegt officieel dat het geld leent om de valuta van een land te helpen stabiliseren. Vertaald betekent dit echter lenen met dien verstande dat het land eerst buitenlandse investeerders betaalt aan wie het geld verschuldigd is. IMF-leningen worden zelfs nooit rechtstreeks naar het land geleid. De IMF-lening gaat rechtstreeks naar het betalen van hoofdsom en rente aan de investeringsbanken, hedgefondsen en miljardair ‘aasgierkapitalisten’ die het land in de eerste plaats verschuldigd was.

Het IMF betaalt hen in feite en stuurt vervolgens de ‘rekening’ naar het land waarvan ze de uitstaan­de internationale schulden hebben betaald, voor terugbetaling – d.w.z. betaling van de hoofdsom en rente over de schuld die het nu aan het IMF verschuldigd is in plaats van de particuliere investeer­ders. En de schuldbetalingen door Argentinië worden gedaan met het geld dat wordt geëxtraheerd uit bezuinigingsprogramma’s die worden geheven op werknemers en de reële economie. Het IMF is dus de verzamelaar van grote financiële middelen en draagt de verschuldigde schulden van de ba­lansen van de particuliere investeerders en bankiers over naar haar eigen IMF-balans.

Het IMF heeft Argentinië onlangs het grootste bedrag geleend dat het ooit aan een land heeft ge­leend, 56 miljard dollar.⁽⁴⁾De achtergronden van deze IMF-lening (schuldenaflossing, geen monetaire reserves) en haar gevolgen (eco­no­mische en sociale crisis) die het multinationals mogelijk maakt de Argentijnse plantages, mijnen en olievel­d­en toe te eigenen, worden door Eric Tous­saint geschetst in een recent interview. Maar het was niet de eerste keer dat het dit deed. In 2001, gevangen in een recessie die zijn oorsprong had in de VS, kon Argentinië geen rente terugbetalen op de schuld van 100 miljard dollar die het aan het einde van de jaren 90 bij particuliere investeerders had opgelopen. Het IMF stapte in en deed zijn plicht. Het leende Argentinië geld om de particuliere investeerders te redden. Maar sommigen van hen – geleid door hedgefonds-Amerikaanse miljardair Paul Singer – von­den dat de IMF-lening hen niet genoeg betaalde. Singer en zijn consortium van aasgierkapitalistische hedgefondsen bleven eisen dat Argentinië meer zou betalen. Het geschil duurde tot 2015, toen de pre-Macri-regering werd vervangen door Macri een verkiezing die werd opgezet met de financiële en andere hulp van de Obama-regering namens Singer en zijn vrienden.

Het eerste wat Macri deed toen hij aantrad was om Singer en vrienden het volledige bedrag te beta­len dat ze sinds 2001 eisten. Waar kreeg hij daarvoor het geld? Van het IMF natuurlijk dat Argentinië de 56 miljard dollar leende. De uitbetaling opende ook de deur voor Macri en zijn zakenvrienden om meer particuliere leningen van Amerikaanse investeerders te krijgen. Ze draafden onmiddellijk naar New York, ontmoetten de Amerikaanse bankiers en kwamen terug met een zak vol particuliere le­ning­en. Met andere woorden, ze hebben meer schulden van particuliere beleggers op zich genomen na het ‘le­nen’ van het IMF om de oude particuliere hedgefondsenschulden af ​​te lossen.

Dus hoe komt het dat Macri – met grote leningen van niet alleen het IMF maar ook van New Yorkse bankiers – de Argentijnse reële economie de afgelopen vier jaar niet op de been kon krijgen? Het IMF-geld ging rechtstreeks naar de hedgefondsen en aasgieren.

Maar waar is het nieuwe privégeld gebleven? Het ging zeker niet op in de reële economie, d.w.z. investeringen, banen, huishoud­in­ko­men voor consumptie, en dus het bbp. Waarschijnlijk is het gedeeltelijk afgeroomd door Macri en zijn vrienden. De rest ging naar de financiële markten in Argentinië, de VS of Europa.

Ondanks de bijna 100 miljard dollar aan kapitaal verstrekt door het IMF en de New Yorkse inves­teer­ders, heeft de Argentijnse economie slecht gepresteerd sinds Macri aantrad. In 2016 kromp de Ar­gen­­tijnse economie. Het herstelde kort en licht van de recessie in 2017. Maar in 2018-19 is het op­nieuw in een recessie terechtgekomen, dit keer dieper toen de valuta is ingestort, van 16 peso’s voor 1 dollar tot meer dan 50 peso’s voor 1 dollar met meer valuta-instortingen eraan komend. De le­ning­­en die het sinds 2015 heeft afgesloten bij investeerders in New York, zijn bovendien voor het groot­ste gedeelte afgesloten in Amerikaanse dollars. Argentinië heeft hiermede een van de slechtste afge­slo­ten private obligatieschulden ter wereld. D.w.z. dat als de dollar in waarde stijgt, de kosten voor het betalen van die schuld ook stijgen (tegen een peso die als maar in waarde daalt t.o.v. diezelfde dollar).

Niet alleen het vooruitzicht op wanbetaling van de IMF 56 miljard schuld in de nabije toekomst is nu aan het toenemen, maar de parallelle wanbetaling van de bedrijfsschulden stijgt ook. De waarde van een in dollars uitgegeven obligatie daalde sinds vorige week van 77 cent naar 58 cent ten opzichte van de dol­lar. Met andere woorden: faillissementen liggen aan de horizon, zowel bij de overheid als bij particulieren.

De steile ineenstorting van de peso heeft ook verdere secundaire, negatieve effecten die de crisis in het land nu intensiveren. Dit is hoe: Als valuta’s dalen ten opzichte van de dollar dalen, vindt er een kapitaalvlucht vanuit het land plaats. Dat vermindert de investeringen in het land, wat op zijn beurt de recessie en ontslagen nog verergert. Om de kapitaalvlucht vanuit het land te vertragen, verhoogt de centrale bank de rente doorgaans dramatisch.

De referentierentevoet van de centrale bank van Argentinië is nu verbluffend 75%. Stijgende binnenlandse rentetarieven vertragen de reële economie verder. Op zijn beurt leidt de vertragende reële economie ertoe dat de binnenlandse aandelen- en obligatiemarkten verder instorten – de in depressie verkerende reële economie heeft haar weerslag op de financiële sector die nog onstabieler wordt en de deflatie van de financiële activa nog meer wordt gestimuleerd.

Wat er ontstaat, met andere woorden, is een negatief feedback-effect tussen alle financiële markten
in het land, een effect dat de beschikbaarheid van krediet in zijn algemeenheid opdroogt waardoor meer ontslagen en een diepere depressie ontstaat. Dat is wat er nu gebeurt in Argentinië.

Maar Argentinië is slechts de voorhoede van een soortgelijk algemeen proces van wereldwijde defla­tie van financiële activaprijzen. Argentinië is slechts een intens voorbeeld van de wereldwijde daling van de markten voor financiële activa. En in die zin kan de huidige financiële en economische ineenstorting van Argentinië de voorbode zijn van dingen die binnenkort komen.

De aandelenmarkten in de VS en andere ‘opkomende markten’ zijn sinds begin augustus sterk gerompen. De daling van de Amerikaanse aandelenmarkten met 20% -30% afgelopen november-december 2018 is hervat. We zien de gebeurtenissen van november tot december 2018 overal weer op duiken. De krimp van de aandelenmarkt in 2018 werd tijdelijk gestopt door de Amerikaanse centrale bank, de Fed, eind december capitulerend voor Trump en de financiële belangen die de bank eisten te stoppen met het verhogen van de rentetarieven. De Fed stopte met het verhogen van de rente­tarieven in januari 2019 en zowel de financiële markten van de VS als van opkomende markten her- wonnen hun verliezen in het eerste kwartaal van 2019. Het op handende zijnde akkoord tussen de VS-China en het hervatten van de onderhandelingen tussen februari en mei 2019 hielpen om de verliezen op de aandelenmarkt van 2018 te herstellen.

Maar er gebeurden twee gebeurtenissen eind juli-begin augustus 2019 die ertoe hebben geleid dat aandelen- en andere financiële markten hun terugvaltraject van afgelopen november-de­cember 2018 hebben hervat: de Amerikaanse Federal Reserve verlaagde de rente op 28 juli met slechts een klein percentage van 0,25% op het moment dat de financiële markten meer agressieve actie van de Fed verwachten; en Trump verzette een dag later het vooruitzicht op een handelsovereenkomst met China door meer importtarieven te heffen op 300 miljard dollar aan invoer uit China.

Voeg aan deze twee gebeurtenissen de opkomst van Boris Johnson als de nieuwe Britse premier en de bijna nu ze­kere ‘har­de Brexit’ na oktober 2019, toe; Een voortdurende bewijsstroom dat de Duitse en Italiaan­se banken steeds meer in moeilijkheden verkeren; en centrale banken over de hele wereld in een ‘race to the bottom’ om hun binnenlandse rentetarieven te verlagen om daarmee hun valutawisselkoer­sen te verlagen om de export te stimuleren op het moment dat de wereldhandel stagneert – die nu met slechts 0,5% groeit per jaar en die op het punt staat om voor de eerste keer te krimpen sinds de jaren 1930.

Samen hebben al deze actuele gebeurtenissen zich erin vertaald dat beleggers over de hele wereld hun aandelen en andere financiële activa verkopen en het geld naar ‘veilige havens’ leiden, zoals Ameri­kaanse schatkistpapieren, de Japanse Yen en goud. Het economische wanbeheer van Argentinië door Macri is opgetreden in de context van een wereldwijde deflatie van financiële activa die de crisis in Argentinië alleen maar verergert – en maakt het steeds moeilijker voor Argentinië er mee om te gaan, ondanks de record IMF-lening van 56 miljard dollar.

Kijk om je heen. De wereldeconomie staat op het punt van een potentiële deflatie van de marktwaar­de van financiële activa die sinds 2008 niet meer is waargenomen. Het is er nog niet helemaal. Maar het momentum is nu duidelijk in die richting.

Niet alleen zijn de aandelenkoersen wereldwijd in slechts enkele weken fors gekrompen, maar ook andere financiële marktprijzen:

• De rente op staatsobligaties daalt overal in de geavanceerde economieën snel. Wereldwijd leveren nu meer dan 15 biljoen dollar aan obligaties negatieve rentes op. Triljoenen euro-obligaties bevinden zich nu in negatief vaarwater, alleen al het laatste jaar is dit met meer dan een triljoen dollar geste­gen, inclusief in Duitsland, en blijven verder dalen. Valuta’s krimpen ook overal (waardoor de waarde van de Amerikaanse dollar stijgt). De prijzen van onroerend goed beginnen te dalen. Wereldwijde olie ­futures, een financieel activa, zijn opnieuw met 20% gedaald, van 75 dollar per vat tot de lage 50 dollar per vat en kunnen binnenkort onder de 50 dollar dalen. Hetzelfde geldt voor veel andere gron­stoffen.
• De prijzen van financiële activa lopen over de hele linie leeg en beleggers dumpen ze en converteren naar contant geld, d.w.z. een zeker teken van een aankomende wereldwijde recessie.
• Wat in prijs stijgt, zijn de ‘veilige havens’ waar het geld in stroomt: goud, de Yen, Amerikaanse schatkistpapieren, luxewoningen in geselecteerde markten in de geavanceerde economieën, kunstwerken en zelfs cryp­tovaluta’s. De kosten voor het verzekeren van obligaties met kredietverzuimderivaten (CDS) zijn ook sterk gestegen. In Argentinië zijn de CDS-kosten versneld naar 38 dollar voor elke 100 dollar aan Argentijnse schuld en dat komt bovenop de reguliere hoofdsom en rentebetalingen.

Maar Argentinië is slechts het ‘worst case’-scenario van deze wereldwijde deflatie van financiële ac­tiva. De prijzen voor financiële activa lopen momenteel sneller en dieper leeg dan andere. Het is ge­woon het slechtste geval van een meer algemeen scenario dat wereldwijd opduikt. Wereldwijde handelsvolumes zijn al ingestort en een recessie in de wereldeconomie zal noodzakelijkerwijs volgen. Wereldwijde productie bevindt zich al in een recessie. En een wereldwijde recessie morgen zal de huidige recessie van Argentinië vandaag alleen maar verergeren.

Argentinië is vandaag waarschijnlijk een voorbode van de dingen die komen gaan, d.w.z. de kanarie in de kolenmijn van de wereldeconomie en het slachtoffer van een wereldwijde depressie van ‘made in the USA’ veroorzaakt door Trump’s handels- en het Amerikaanse monetaire beleid.

Natuurlijk kan de economische crisis van Argentinië niet uitsluitend worden verklaard door het beleid van de Ameri­kaan­se overheid. Macri’s bezuinigingen en het opnieuw aangaan van leningen van buitenlandse be- leggers en de IMF-leningen sinds 2015 zijn ook verantwoordelijk. En het recente bezuinigingsbeleid van Macri om die schuld af te betalen door meer pensioenen, sociale subsidies te verlagen en hogere energiekosten en belastingen op huishoudens te heffen, heeft aanzienlijk bijgedragen aan de huidige crisis in Argentinië. Maar ook die schuld en bezuinigingen zijn te herleiden tot Amerikaanse aas­gier­kapitalisten en hun vrienden in het IMF en onder bankiers in New York.

Dr. Jack Rasmus is auteur van het aanstaande boek The Scourge of Neoliberalism: US Economic Policy from Reagan to Trump, Clarity Press, 1 oktober 2019.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op zijn website. Nederlandse vertaling: H. van Maasakker voor Globalinfo.