Wat na de Franse colère?

Parijs buit alle toegestane diplomatieke geplogenheden uit om zijn woede te uiten, het voelt zich door goede bongenoten verraden en vernederd. Die woede is te begrijpen: Joe Biden (VS), Scott Morrrison (Australië) en Boris Johnson (Verenigd Koninkrijk) hebben voor de neus van de Fransen, met president Emmanuel Macron in de buurt, de nieuwe Angelsaksische alliantie Aukus voor de Indo-Pacific bedisseld.

Dat gebeurde op de G7 bijeenkomst van juni in Cornwall. Terwijl Macron zijn VS-collega Biden vriendschappelijk op de rug wreef, stak die Macron een dolk in de rug. Men zou voor minder in een Franse colère schieten, temeer als daardoor een belangrijk contract – de duikboten aan Australië – lek wordt geschoten.

Intrigant Boris

Parijs heeft twee ambassadeurs, die in Washington en Canberra, voor overleg teruggeroepen. Macron deed zoiets eerder al twee keer: de ambassadeur werd uit Rome teruggeroepen toen de Italiaanse vice-premier Luigi Di Maio (Vijfsterren) begin 2019 Parijs provoceerde met een bezoek aan de gilets jaunes. En in oktober 2020 uit Ankara toen de Turkse president Erdogan zei te twijfelen aan de geestelijke vermogens van Macron.

De ambassadeur uit Londen is (nog) niet teruggeroepen, maar een bijeenkomst van de Britse en Franse ministers van Defensie is afgelast. Johnson doet wel alsof hij de onschuld in persoon is die er eerder toevallig bij betrokken raakte, maar intussen blijkt dat hij een actieve rol speelde in het tot stand komen van de Angelsaksische Aukus. En wel omdat hij onder meer zo kan bewijzen dat zijn concept van Global Britain na de Brexit effectief kan werken.

Hij leverde zijn achterban meteen het bewijs dat de “speciale relatie” van Londen met Washington geen ijdele woorden zijn. Dat was wel nodig geworden na een debat bin het Lagerhuis waarin talrijke Conservatieve parlementsleden zeer hard uithaalden naar Washington en Biden omdat ze de bondgenoten, ook de Britten, voor schut hadden gezet bij de chaotische ontruiming uit Afghanistan. Nu kan Johnson die vernedering van Kaboel makkelijker doen vergeten.

Sinofobie

Frankrijk wordt dus op vele manieren beledigd en vernederd. In de eerste plaats door de Australische regering die zomaar, zonder boe of ba, een belangrijk contract over de levering van duikboten scheurt. Vernederd door Washington dat daarop heeft aangestuurd. En vernederd door Londen dat eveneens de hand in het spel heeft en een diplomatieke overwinning boekt ten koste van Parijs. Wat de vernedering nog erger maakt, is dat de Franse inlichtingendiensten dan niet hebben zien aankomen, dat Aukus een complete verrassing was. Ook daar zal binnenskamers in Parijs nog zwaar worden over nagekaart.

Aukus is dus een exclusief Angelsaksisch gezelschap gericht tegen China. Zowel Canberra als Washington zijn de jongste tijd geobsedeerd door de groeiende macht van China. In Australië floreert de sinofobie volop sinds Peking maatregelen nam om de Australische uitvoer naar China tegen te werken. Chinezen worden er beschuldigd van zware inmenging in Australische aangelegenheden, van pogingen om met geld en contracten invloed te werven. Daar Washington die fobie deelt, lag het voor de hand dat VS en Australië elkaar zouden vinden.

Maar waarom het Verenigd Koninkrijk erbij halen? Toch niet omwille van de toenemende greep van Peking om de vroegere kroonkolonie Hongkong? Johnson’s nood aan een succes is Biden echter niet ontgaan, het Verenigd Koninkrijk wordt aan boord genomen om het front tegen Peking te versterken. De Fransen hebben nochtans ook posities in de regio, met de wateren rond Tahiti en Nieuw-Caledonië “heersen” ze over 9 miljoen km² (In Nieuw-Caledonië staat wel een nieuw referendum op stapel over onafhankelijkheid). Ze zijn er dus wel erg lijfelijk aanwezig.

Maar blijkbaar zijn niet onvoldoende betrouwbaar als partners tegen China en vallen ze buiten de boot. La France, quantité négligeable? Wel als het om China gaat dus, dan speelt Parijs in Amerikaanse ogen niet mee. Trouwens, niet alleen Parijs staat dan aan de zijlijn, dat geldt ook voor de Navo. Dat was zo in Kaboel, dat is zo in de Indo-Pacific.

Quad top

Wat wordt nu de band tussen die Aukus en het bestaande Quad waarvan Australië en de VS, naast Japan en India, deel van uitmaken. Die Quad was lang slapend, maar krijgt nu een flinke revitalisatie: op vrijdag 24 september is Biden in Washington gastheer voor een top van deze Quadrilateral Security Dialogue.

Officieel zal die top vooral gaan over vaccins tegen covid 19 en over de klimaatproblemen. Maar ze hebben het ook over veiligheid, stabiliteit en vrije scheepvaart in de Indo-Pacific, met andere woorden over militaire samenwerking. De Quad is een nieuwe militaire alliantie in wording.

De Aukus, zijnde twee Quad-leden plus de Britten, kan men daar dan aanhangen. Een soort Navo voor de Indo-Pacific, met twee leden die ook bij de Navo zitten. De Quad hield in maart al een “Quad Plus”, met Nieuw-Zeeland, Zuid-Korea en Vietnam erbij.

Voor Peking is dat een spookbeeld, een militaire alliantie waarin rivaal India onomwonden in het Amerikaanse kamp gaat zitten. De zege van de Taliban in Kaboel, die ook een overwinning is voor India’s grote vijand Pakistan, heeft New Delhi nog meer in de richting van de VS gestuwd.  Biden springt op die frustratie. Zoals Parijs, vindt ook Peking dat er geen verschil is tussen Biden en diens voorganger Trump. Biden is een bendeleider, aldus de ‘Global Times’, de nationalistische spreekbuis van Peking.

EU

“Frankrijk is op een onaanvaardbare maner behandeld”, aldus Ursula von der Leyen, voorzitster van de EU-Commissie. De ministers van Buitenlandse Zaken v an de 27 lidstaten hebben in de margge v an  de Algemene Vergadering van  de VN  de VS beschuldigd van gebrek aan loyauteit. ‘President’ Charles Michel viel dat bij. Daarmee heeft Parijs dan toch na dagen stilte een blijk van  medeleven gekregen.

Want bij sommige partners van  de EU bleef het dagen stil.  Het lange stilzwijgen van Berlijn was zelfs opvallend. Duitsland wil zich liefst buiten de ‘koude oorlog’ met China houden, de commerciële belangen zijn te groot om zich daar aan te verbranden. Anderzijds heeft het er ook geen enkel belang bij om Washington te schofferen, zeker niet nu president Biden kanselier Angela Merkel een mooi afscheidscadeau heeft gedaan: zijn fiat voor de afwerking van de gaspijpleiding NordStream 2. Berlijn heeft dus, op Kaboel na, niet te klagen over Washington.

De EU is trouwens erg verdeeld over een houding tegenover de confrontatie tussen China en de VS. Enkele lidstaten bakken zoete broodjes met Peking om investeringen aan te lokken, andere zitten meer op de lijn van Washington. Hoe dan ook, de EU heeft geen duidelijke houding, elke lidstaat kijkt vooral naar de eigen belangen. En dus kan de EU als dusdanig weinig wegen op wat er in de verre Indo-Pacific regio gebeurt.

Troost

Macron kan zich intussen troosten bij de vaststelling dat zijn uitspraak van twee jaar geleden, “de Navo is hersendood”, steeds meer wordt gedeeld. Er was Kaboel waar de VS alleen aan zichzelf dachten. Maar ook Turkije dat daar op de loer ligt zoals het ook in Libië, Syrië, Azerbeidzjan, West-Afrika … doet.

Washington focust zich nu eenmaal meer en meer op de Indo-Pacific, op China. En daar is het net zoals onder Trump en andere voorgangers: America First. En de Fransen? Biden gaat ervan uit dat die woede mettertijd wel zal koelen.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Uitpers.