“Stalingrado non è caduta” schreef de Italiaanse krant La Repubblica op maandag 27 januari nadat in Emilia Romagna alle stemmen van de regionale verkiezingen de zondag ervoor waren geteld. Een zucht van opluchting in Rome waar het lot van de regering aan een zijden draadje hangt. Maar het gevaar is niet geweken: rechts behaalde een triomf in Calabrië en de grootste regeringspartij, M5S (Vijfsterrenbeweging), ligt in de touwen.

Rood

Stalingrad, dat is Emilia Romagna, al 75 jaar een ogenschijnlijk onwankelbare rode burcht. Stalingrad ook in de betekenis dat dit een keerpunt kan zijn, een halt aan het herlevend fascisme.

Het was indertijd een bolwerk van de communistische PCI die er al van bij haar ontstaan in 1921 opbloeide. Vanaf 1945 overheerste de PCI hier van oost tot west, en de PD die in 2007 ontstond als een ‘osmose’ tussen de opvolgers van de PCI en van de christen-democratische DC, nam die rol over.

Matteo Salvini van de uiterst-rechtse Lega heeft de voorbije maanden alles op alles gezet om Emilia Romagna te veroveren. Indien zijn coalitie (Lega, de neofascistische Fratelli d’Italia en Forza Italia – EVP- van Berlusconi) hier had gewonnen, kon de regering Conte 2 van Vijfsterren en PD het wel vergeten. Die regering kwam in de plaats van Conte 1, een samengaan van Vijfsterren en Lega.

Rome

Emilia Romagna aan uiterst-rechts verliezen, ware na de klap van oktober in Umbrië, fataal geweest. Salvini haalde deze kleine rode burcht toen met vlag en wimpel binnen. Nu wint Stefano Bonaccini, de kandidaat van PD en co, met 51.4 %, tegen 43.7 % voor Lucia Borgonzoni van het Lega-kartel. Bij een opkomst van 67 %, 30 % meer dan vorige keer. Simone Benini van M5S haalt amper 3.5 %, in een regio waar de Vijfsterren het twee jaar geleden zo goed deden.

Maar daarmee is ‘Rome’ niet uit de zorgen . Als we de stemmen per lijst bekijken – dat is apart van de keuze voor “gouverneur” – halen de ‘centrumlinkse’ partijen 48 %, het kartel van Salvini 45.4 %. Het gros voor de Lega, 32 %, terwijl Forza Italia het stelt met 2.6 %; Even aan herinneren dat het de partij van Silvio Berlusconi (EVP) is, die de Lega op sleeptouw nam en er sinds 2018 verrassend door gemarginaliseerd wordt. Het resultaat van uiterst-rechts is hoe dan ook een verontrustend gegeven in een zo traditioneel linkse regio.

De uitslag in Calabrië doet dan weer denken aan Umbrië. In Calabrië wint Jole Santalliè van Forza Italia met 55%, dat is 25 % meer dan de kandidaat van PD en co, Pippo Callipo. Francesco Aiello van de Vijfsterren strandt op 7.4 %, terwijl de lijst geen gekozenen haalt in de regionale raad. Een zware opdoffer.

Chaos in de Sterren

Die povere resultaten van de Vijfsterren zijn erg bedreigend voor de regering in Rome. Nicola Zingaretti, leider van de PD, heeft de Vijfsterren al gewaarschuwd dat het zwaartepunt in de coalitie anders komt te liggen. De M5S zit nog altijd met een enorm pak parlementsleden, resultaat van de 33 % die ze in maart 2018 haalde – toen de PD het met 18 % stelde.

Vijfsterren heeft al talrijke dissidenten verloren, maar de PD kreeg ook af te rekenen met de afscheuring van ex-premier Matteo Renzi die een nieuwe partij, Italia viva, oprichtte. De regering Conte zit daardoor met een broze meerderheid, afhankelijk van de “goede wil” van vrijbuiters.

Het ergste is wel de zware crisis binnen de Vijfsterren, lang gedefinieerd als anti-systeempartij en nu deel van datzelfde systeem. Luigi di Maio, minister van Buitenlandse Zaken, is afgetreden als partijleider, maar daarmee is de kous niet af. De leiding is verdeeld, de achterban zwaar ontmoedigd en misnoegd. In maart komt er crisisberaad.

Die chaos bij M5S is de grootste bedreiging voor de regering. De zwarte cijfers in de twee regio’s betekenen dat M5S platgedrukt wordt bij de polarisatie tussen Lega en PD. Een geluk nog voor de Vijfsterren dat Bonaccini van de PD gewonnen heeft, stel u voor dat hij met klein verschil de duimen had moeten leggen, dan had M5S daar de schuld voor gekregen. Nu, de sterkste troef van premier Conte is gewoon de schrik van de M5S gekozenen voor  vervroegde verkiezingen, ze riskeren immers massaal hun zetel te verliezen.

Sardines

Zingaretti van de PD was er snel bij om ‘le sardine’, de Sardines, te bedanken voor het resultaat in Bologna. Het feit dat de opkomst nu 30 % hoger lag dan vorige keer, is zeker voor een groot deel te danken aan de mobilisaties van deze kersverse beweging, een initiatief van vier dertigers uit Bologna tegen het haatdiscours van Salvini en co.

De ploeg van de Sardines wil niet stoppen bij deze gewonnen slag. Half maart gaan de Sardines naar Scamia , de “maffiawijk” van Napels, om daar in groep te kijken hoe het verder kan. Geen partij, hebben de initiatiefnemers al verzekerd. De burgemeester van Napels, de onafhankelijk linkse Luigi De Magistris, zoekt al langer een grotere rol; hij speelt o.m. met het idee van een beweging van progressieve burgemeesters, ook op Europees vlak.

EVP

We zouden er kunnen van uitgaan dat ze bij de EU in Brussel ook tevreden zijn dat Salvini nog niet direct premier van Italië wordt. Salvini draagt de EU niet in het hart.

Maar anderzijds kan de EVP van Commissievoorzitster Ursula von der Leyen toch niet gelukkig zijn met het beschamende resultaat van haar lid Forza Italia in Emilia Romagna, 2.6 %? Is ze daar nu wel of niet blij mee? In hoeverre staat de EVP achter Berlusconi voor wie ze al een kwarteeuw de rode loper uitrolt?

Hij heeft de Lega aan de borst gekoesterd. Hij verzekerde de bezorgde EVP twee jaar geleden dat zijn Forza sterker zou zijn dan de Lega, maar het werd toen 14 % voor Forza, 17 % voor de Lega. Forza Italia is een aanhangsel geworden van Salvini, maar wel een dat uiterst-rechts net genoeg stemmen kan bezorgen voor een meerderheid.

Vandaar graag duidelijkheid van de EVP: steunt ze wel dan niet haar partij Forza Italia in haar innige omhelzing met de Lega en de neofascistische Fratelli d’Italia? Waarom zou Berlusconi minder erg zijn dan Viktor Orban?

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Uitpers.