De afsluiting van de 27e VN conferentie over klimaatverandering (COP27) werd vrijdag uitgesteld, omdat de delegaties maar niet tot een gezamenlijke verklaring konden komen. Of er nu uiteindelijk wel of niet een slotverklaring komt, zal voor de klimaatcrisis weinig uitmaken. De noodzakelijke maatregelen om een catastrofale opwarming te voorkomen zullen er niet worden genomen. In een beschouwing voorafgaand aan de COP belichtte Joseph Daher de rol van gastland Egypte.

Eerdere COP-toppen werden bekritiseerd omdat ze geen ruimte boden voor potentiële samenwerking tussen het ‘mondiale zuiden’ en het ‘mondiale noorden’ om een energietransitie voor te bereiden en een progressief ecologisch alternatief te bevorderen.

De agenda van deze conferenties wordt altijd bepaald door grote wereldmachten en multinationale ondernemingen die gekant zijn tegen duurzame en radicale veranderingen. De belangrijkste sponsor van COP 27 is bijvoorbeeld Coca-Cola, volgens Greenpeace ’s werelds grootste plasticvervuiler. Caïro heeft ook een overeenkomst gesloten met het Amerikaanse PR-bedrijf Hill+Knowlton Strategies, om de Egyptische staat te helpen bij het beheer van de communicatie voor COP 27. Dat bedrijf is eerder al beschuldigd van greenwashing van bekende oliemultinationals als ExxonMobil, Shell en Saudi Aramco.

Daarbij moeten we niet vergeten dat het Egyptische regime de fossiele brandstoffenindustrie is blijven ontwikkelen. Egypte is verantwoordelijk voor meer dan een derde van het totale gasverbruik in Afrika. Het is de tweede grootste gasproducent van het continent en niets wijst erop dat dit zal afnemen. De afgelopen zeven jaar heeft de Egyptische regering de exploitatie van nieuw ontdekte fossiele brandstoffen versneld. Europese bedrijven hebben miljarden dollars geïnvesteerd in de Egyptische energie-industrie. Naast de wens om winst te accumuleren voor Europese bedrijven, wordt deze productie van vitaal belang voor het Europese kapitaal op zoek naar alternatieven voor Russisch gas.

In het laatste rapport van het Milieuprogramma van de Verenigde Naties wordt duidelijk gewezen op de passiviteit van regeringen ten aanzien van de mondiale klimaatcrisis en wordt daaraan toegevoegd dat ‘de meeste financiële actoren beperkte actie hebben ondernomen om de klimaatverandering te beperken vanwege kortetermijnbelangen en tegenstrijdige doelstellingen en omdat de klimaatrisico’s onvoldoende worden onderkend’. Met andere woorden, de stabilisatie van het wereldklimaat en het welzijn van miljarden mensen worden geofferd op het altaar van de kapitalistische winst.

Politiestaat en vervuiler

De organisatie van COP 27 in Egypte wordt ook alom bekritiseerd als een vorm van greenwashing door het autoritaire en despotische regime onder leiding van Abdel Fattah al-Sissi. Zoals Naomi Klein in oktober 2022 schreef, gaat de Egyptische top ‘veel verder dan de greenwashing van een vervuilende staat; het is de greenwashing van een politiestaat’.

Klimaatactiviste Greta Thunberg hekelde het houden van COP 27 in ‘een toeristisch paradijs, in een land dat fundamentele mensenrechten schendt’ en voegde eraan toe dat het evenement een gelegenheid was voor ‘de machthebbers… om te greenwashen, liegen en bedriegen’.

1400 organisaties, parlementsleden en personen uit meer dan 80 landen hebben de petitie van de COP 27 mensenrechtencoalitie ondertekend waarin de vrijlating wordt geëist van alle personen die in Egypte willekeurig worden vastgehouden.

De Egyptische staat onder leiding van al-Sissi heeft sinds de zomer van 2013 een reeks bloedbaden aangericht tegen vreedzame demonstranten. Activisten, mensenrechtenactivisten, journalisten, kunstenaars en leden van de LHBTIQ-gemeenschappen zijn het doelwit geweest van herhaalde repressieve campagnes van de Egyptische staat. Veel mensen zijn ten onrechte vervolgd en op een ’terroristenlijst’ geplaatst, terwijl de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van vergadering ernstig zijn beperkt.

Naar schatting zitten er nu tussen de 60.000 en 65.000 politieke gevangenen achter de tralies in Egypte. Caïro bevordert een zogenaamde hervorming van de gevangenisfaciliteiten van het land in het kielzog van een nieuwe ‘nationale strategie voor de mensenrechten’ die in september 2021 werd gelanceerd. Gevangenen zijn overgebracht naar zogenaamd nieuwe en meer geschikte ‘rehabilitatiecentra’.

Maar de wrede en onmenselijke omstandigheden in de gevangenis blijven bestaan, evenals de schendingen van de mensenrechten. Amnesty International meldde dat de omstandigheden in de Badr gevangenis ‒ 70 kilometer ten noordoosten van Caïro, waarnaar gevangenen vanaf medio 2022 werden overgebracht ‒ ‘afschuwelijk waren en vergelijkbaar met, zo niet erger dan, de omstandigheden die regelmatig worden gedocumenteerd in het beruchte Tora gevangeniscomplex’. Er is ten minste één dode in hechtenis gevallen sinds de opening van de gevangenis medio 2022.

Intensivering van autoritaire maatregelen

De verschrikkelijke menselijke tol van het Egyptische regime heeft Caïro er niet van weerhouden hartelijke betrekkingen te onderhouden met westerse staten, waarmee belangrijke wapencontracten zijn gesloten.

Het regime werkt nauw samen met westerse staten in kwesties als de zogenaamde ‘oorlog tegen het terrorisme’ en maatregelen ter bestrijding van ‘illegale immigratie’. Zoals altijd tellen lucratieve handelsovereenkomsten en de belofte om Afrikaanse migranten van de Europese kusten weg te houden veel zwaarder dan mensenrechten.

De autoritaire en repressieve maatregelen en praktijken zijn in de aanloop naar de top geïntensiveerd. De Egyptische politie en veiligheidsdiensten hebben hun onderdrukking van activisten en individuen die oproepen tot demonstraties tijdens de conferentie opgevoerd. Het aantal preventieve ondervragingen, dreigtelefoontjes en het sluiten van cafés is in het hele land toegenomen.

Op 30 oktober hebben de Egyptische autoriteiten de Indiase klimaatactivist Ajit Rajagopal gearresteerd, die besloten had om van de Egyptische hoofdstad naar Sharm al-Sheikh te lopen in het kader van de wereldwijde campagne March For Our Planet om de aandacht te vestigen op de klimaatcrisis. Hij werd de volgende dag vrijgelaten.

Volgens een plaatselijke mensenrechtengroep zijn sinds eind oktober ten minste 67 mensen in Caïro en andere steden gearresteerd om iedere poging tot protest de kop in te drukken.

De stad Sharm el-Sheikh bestaat bijna volledig uit hotels en resorts die vooral gericht zijn op de rijke elite van het land, de hogere middenklasse en toeristen. De afgelopen weken zijn de intimidatie van burgers op de twee wegen die naar de stad leiden en de uitzetting van bewoners zonder identiteitsbewijs toegenomen.

Ecologie zonder klassenstrijd is tuinieren

De Braziliaanse vakbondsleider Chico Mendes, die in 1988 werd vermoord vanwege zijn strijd voor de rechten van de seringueiros (de arbeiders die latex oogsten in de rubberplantages van het Amazonegebied en het regenwoud), had een beroemde uitspraak: ‘Ecologie zonder klassenstrijd is tuinieren’. In de context van COP 27 in Egypte is het nog erger. Daarbij komt nog het witwassen van een autoritair en bloeddorstig regime dat geallieerd is met westerse staten.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Solidarités. Nederlandse vertaling: redactie Grenzeloos.