COP28: Ahmed al-Jaber schrijft zijn naam in de geschiedenis van kapitalistische rook en luchtspiegelingen

Witte rook bij COP28: de twee weken durende klimaatonderhandelingen hebben geleid tot een unaniem akkoord. Glimlachend bij het applaus omschreef de voorzitter van de top, de Emirati, de onder zijn leiding opgestelde tekst als ‘historisch’. Veel grote media brachten die boodschap, met de steun van bepaalde wetenschappers die nauw betrokken zijn bij het werk van het IPCC.⁽¹⁾In de Franstalige wereld zijn dat Jean-Pascal van Ypersele en François Gemenne, respectievelijk voormalig vicevoorzitter en hoofdauteur van het 6e Assessment Report van het IPCC. Zie hun verklaringen in ‘Déclic’ RTBF, 12/12/2023 In feite is dat enthousiasme echter niet of nauwelijks gerechtvaardigd.

‘Historisch’

Wat ‘historisch’ is, is dat een klimaattop van de Verenigde Naties in handen is gekomen van de algemeen directeur van de nationale oliemaatschappij van het zevende grootste olieproducerende land. Wat ook ‘historisch’ is, is dat meer dan dertig jaar onderhandelen over het indammen van de klimaatverandering heeft kunnen plaatsvinden zonder ook maar één keer te spreken over de overweldigende en overduidelijke verantwoordelijkheid van fossiele brandstoffen voor de opwarming van de aarde.

Het is daarom ‘historisch’ dat de twee woordjes ‘fossiele brandstoffen’ voor het eerst voorkomen in het document dat door COP28 is aangenomen. Maar het is ook ‘historisch’ dat ze juist verschijnen op deze 28e Conferentie van de Partijen, georganiseerd door een meedogenloze kapitalistische en patriarchale dictatuur, in een stad die bekend staat als het Mekka voor het witwassen van alle soorten smokkel. Des te meer ‘historisch’ omdat de bijeenkomst, meer dan ooit gekoppeld aan een handelsbeurs, alle records brak wat betreft infiltratie door de grootste vervuilers van de planeet ‒ aangevoerd door vertegenwoordigers van de fossiele brandstof- en agro-industrie…

In zijn beroemde rapport dat in 2006 werd gepubliceerd, beschreef de voormalige hoofdeconoom van de Wereldbank, de zeer neoliberale Nicholas Stern, klimaatverandering niettemin als ‘het ernstigste falen van de markteconomie’. De top in Dubai laat zien hoe ver we ideologisch zijn gekomen. Elke zweem van zelfkritiek of scrupules is verdwenen. Dat is de ‘historische’ boodschap die de COP28 impliciet heeft afgegeven: er is geen hoop buiten de markt; het kapitalisme, zijn groei, zijn fossiele brandstoffen en zijn technologieën zijn de oplossing, ongeacht het politieke regime. Dus vergeet de politiek! Laten we het overlaten aan de zakenmensen en de regeringen die hen dienen. Laten we de secundaire kwesties van sociale rechten, democratische rechten, vrouwenrechten… opzijzetten.

Goocheltruc

Sultan Ahmed al-Jaber heeft alle reden om trots op zichzelf te zijn. Als prins van de rook en de luchtspiegelingen heeft hij zijn doel bereikt: toestaan dat fossiele brandstoffen worden genoemd in de centrale tekst die is aangenomen tijdens de COP, terwijl niet de minste aandacht wordt besteed aan het idee dat we moeten stoppen met het winnen en verbranden van kolen, olie en gas.

Het was een hachelijke onderneming. Het lukte dankzij een goochelformule: de partijen worden ‘opgeroepen om bij te dragen aan wereldwijde inspanningen’, met name door ‘op een eerlijke, ordelijke en rechtvaardige manier af te stappen van fossiele brandstoffen in energiesystemen, waarbij de actie in dit kritieke decennium wordt versneld, zodat we in 2050 een netto nulniveau (Netto nulniveau betekent dat de CO₂ die uitgestoten wordt door fossiele brandstoffen afgevangen en opgeslagen wordt. Dat betekent dat er nog steeds fossiele brandstoffen verbrand worden.) bereiken in overeenstemming met de wetenschap’. Een mooi voorbeeld van Newspeak.

In de oorspronkelijke Engelse tekst wordt de uitdrukking ’transitioning away from fossil fuels’ gebruikt. Het is zo moeilijk te interpreteren en te vertalen dat sommige mensen het hebben opgevat als ‘geleidelijk afstappen van fossiele brandstoffen’. Deze mensen houden zichzelf voor de gek. Er is absoluut geen sprake van het uitfaseren van fossiele brandstoffen. Het gaat om, zoals de tekst zegt, ‘het versnellen van de actie naar netto nul in 2050’.

Versnellen?

Actie versnellen? Welke actie? In dertig jaar zogenaamde ‘energietransitie’ is het aandeel van fossiele brandstoffen in de wereldwijde energiemix nauwelijks gedaald (van 83 procent naar ongeveer 80 procent). De Verklaring van Dubai stelt geen ‘doelen’ op dat gebied, maar roept alleen op tot ‘wereldwijde inspanningen’. Het versnellen van deze inspanningen zal niet al te moeilijk zijn… Je hoeft je veiligheidsgordels niet vast te maken. Bovendien zal elke staat ‘versnelling’ op zijn eigen manier opvatten, als een kwestie van nationale soevereiniteit.

Hetzelfde geldt voor de olie- en gasbedrijven. Volgens het IEA wordt verwacht dat ze tegen 2021-22 een jaarlijkse winst van 4.000 miljard dollar zullen maken. Ze zijn allemaal van plan om hun productie van fossiele brandstoffen op korte en middellange termijn te verhogen… ze beloven ‘netto nul’ tegen 2050 (ze verbinden zich tot niets voor 2030). Vorig jaar investeerden ze slechts 2,5 procent van hun winst in hernieuwbare energiebronnen.⁽²⁾Financial Times, 22/11/2023. Ook hier zal ‘versnelling’ nauwelijks een probleem zijn… En elk bedrijf zal het op zijn eigen manier vormgeven, zoals het vrije ondernemerschap voorschrijft.

In sommige kringen zijn mensen opgetogen over de ‘oproepen aan de partijen’ om ‘bij te dragen aan wereldwijde inspanningen’ om ‘de capaciteit voor hernieuwbare energie wereldwijd te verdrievoudigen en de gemiddelde jaarlijkse toename van energie-efficiëntie te verhogen tegen 2030’. Hoewel ‘inspanningen’ in deze richting zeker prijzenswaardig zijn, zijn ze geen vervanging voor bindende doelstellingen. Bovendien is de afgelopen dertig jaar bewezen dat het gebruik van hernieuwbare energiebronnen kan toenemen, of zelfs exploderen, zonder dat het gebruik van fossiele brandstoffen noemenswaardig afneemt.

Het zal niemand verbazen dat de tekst de verwarring tussen ‘hernieuwbare energieën’, ‘koolstofvrije energieën’ (kernenergie) en ‘koolstofarme energieën’ (CO₂-afvang, onder het tapijt geveegd) nog groter maakt.

De dramatische manoeuvre van de OPEC

Het dictaat van het grootkapitaal is nageleefd: geen tijdschema, geen beperkingen, geen kwantificering, geen verklaring, zelfs niet in principe, ten gunste van de geleidelijke afschaffing van fossiele brandstoffen. Zelfs niet voor de meest vervuilende van allemaal, steenkool: de tekst die in Dubai werd aangenomen, beveelt alleen ‘versnelde inspanningen om het gebruik van steenkool zonder reductie [zonder afvang en opslag, nvdr] te verminderen’ ⁽³⁾Over het concept van reductie, zie mijn artikel Fossiele overname van COP’s. aan.

Er is al veel gezegd over de brief van de OPEC aan haar leden tijdens de COP, waarin ze erop aandrong geen enkele formulering te accepteren die ‘gericht is op’ fossiele brandstoffen.⁽⁴⁾Toeval? Die brief kwam uit kort na het wervelende bezoek van Poetin aan de Emiraten en Saudi-Arabië… Dat leidde tot boosheid en verontwaardigde reacties van aanhangers van het ‘groene kapitalisme’. Het is waarschijnlijk dat dit een dramatische manoeuvre was, bedoeld om het werk van al-Jaber te vergemakkelijken en consensus te bereiken over zijn ‘historische’ conclusies. Woorden, woorden, woorden.

De financiële wortel

Afgezien van het al dan niet noemen van fossiele brandstoffen, was de andere belangrijke kwestie tijdens deze COP de financiering. Het doel was met name om druk uit te oefenen op de ontwikkelde landen om hun belofte na te komen om 100 miljard dollar per jaar bij te dragen aan het Groene Klimaatfonds en om concreet vorm te geven aan het principeakkoord dat op COP27 werd bereikt over de oprichting van een speciaal fonds voor ‘verlies en schade’ die wordt toegebracht aan de landen die het meest zijn blootgesteld aan rampen (die er ook het minst verantwoordelijk voor zijn).

Op die punten is geen noemenswaardige vooruitgang geboekt. De 100 miljard per jaar ligt nog steeds niet op tafel. Het akkoord over het ‘schadefonds’, dat met veel tamtam werd aangekondigd aan het begin van de top in Dubai, regelt niets… afgezien van de genoegdoening voor de Verenigde Staten: dat fonds zal worden beheerd door de Wereldbank. Er is een paar honderd miljoen toegezegd, terwijl de geschatte behoefte rond de 1.000 miljard ligt… Beste vrienden uit landen die bedreigd worden door de stijgende zeespiegel, kom terug naar COP29.

Toezeggingen voor financiering zijn de wortel die de ezel aan de gang houdt. Aangezien het grootste deel van de financiering in de vorm van leningen is of zal zijn, zal de wortel snel in een stok veranderen, in de vorm van een hogere schuld.

We gaan niet naar Bakoe

We verwelkomen het feit dat het multilaterale proces dat werd gelanceerd door het Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake Klimaatverandering (Rio 1992) wordt voortgezet. Het gaat inderdaad door… als het vuur dat aangestoken wordt onder de pan waarin de kikker drijft, niet in staat om zijn op handen zijnde ondergang te zien. Nog een paar ‘historische’ COP’s zoals deze, en het zal definitief onmogelijk zijn om onder de 1,5°C te blijven, of zelfs onder de 2°C opwarming… zodat het wereldwijde kapitalisme eindelijk verlost zal zijn van de ‘beperkingen’ van het Akkoord van Parijs… (zwarte humor)!

Op COP29 zal het werk van de VAE (Verenigde Arabische Emiraten) worden uitgebreid met Azerbeidzjan. Een andere oliestaat, een andere dictatuur zal de rook en luchtspiegelingen overnemen. De inspiratie zal eerder van de KGB komen dan van de CIA, maar voor de mensen maakt dat geen verschil. Ook niet voor het klimaat… De catastrofe zal niet worden gestopt door deze COP’s, maar door strijd, de samenbrengen van strijd en hun internationale coördinatie.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Gauche Anticapitaliste. Nederlandse vertaling: redactie Grenzeloos.