Corona, griep en luchtvervuiling: een onderbelicht verband

Luchtvervuiling blijft een reëel en onderschat probleem

In Europa sterven jaarlijks meer van 400.000 mensen vroegtijdig als gevolg van luchtvervuiling. ⁽¹⁾Zie Knack 9 december 2020. De WHO schat dat luchtvervuiling jaarlijks wereldwijd 4,2 miljoen vroegtijdige sterfgevallen veroorzaakt anno oktober 2020. Vandaag zitten de coronacijfers in de EU bijna aan 400.000 doden sinds het begin van de pandemie.

Luchtvervuiling onder de vorm van wat in het Engels smog (= smoke + fog) wordt genoemd, bestaat uit vochtdruppels en stofdeeltjes. In 1952 werd in Londen tijdens een zware smog episode een oversterfte van ongeveer 4000 doden genoteerd. Maar ook België heeft een vergelijkbare zware dodelijke smog periode gekend in december 1930 in de Maasvallei nabij Luik. Die giftige mist was ook al waargenomen in 1897, 1902 en 1911. De ramp van 1930 kostte 67 mensen het leven. In 1931 kwam men tot de conclusie dat de ramp veroorzaakt was door een massale uitstoot van fijn stof door de verbranding van sterk zwavelhoudend steenkool in de plaatselijke industrie.

Vandaag woont elke Vlaming woont in gebied met te hoge PM2,5 concentraties (deeltjes van het fijnste stof) volgens de normen van de Wereld Gezondheidsorganisatie. Deze fijne stofdeeltjes dringen diep in de longen door. Ze kunnen ontstekingsverschijnselen veroorzaken in de longblaasjes en het ziekteverloop van corona verergeren.

Verband tussen corona en slechte luchtkwaliteit?

Een artikel in Earth Systems and Environment ⁽²⁾Zie Rohrer, M., Flahault, A. & Stoffel, M. Peaks of Fine Particulate Matter May Modulate the Spreading and Virulence of COVID-19. Earth Systems Environment (2020). https://doi.org/10.1007/s41748-020-00184-4 onderzoekt een mogelijk verband tussen de ernst van de ziekteverschijnselen bij coronabesmetting en luchtvervuiling door twee specifieke weersomstandigheden.

Er is eerst en vooral luchtinversie die een piek van PM2.5 fijnstofdeeltjes kan veroorzaken (uit het verkeer en de verbranding van fossiele brandstoffen). Bij inversie wordt warme lucht door een hoger gelegen koude luchtlaag tegengehouden. Fijnstof, schimmelsporen en andere ziekteverwekkers zoals virussen kunnen dan gemakkelijk ingeademd worden.

Daarnaast komt er in Zuid- en West-Europa regelmatig stof uit de Sahara overwaaien. Dit stof bevat ziekteverwekkers zoals schimmels, bacteriën en virussen. Wanneer dit fijnstof opgevangen wordt in regendruppels, krijgen we aerosolen die de verspreiding van ziektekiemen bevorderen. Het aantal micro-organismen aangetroffen in aerosolen en tijdens luchtinversie kan twee tot drie keer hoger zijn dan bij helder weer.

In het begin van de jaren 60 kon een duidelijk verband gelegd worden tussen een hoge piek aan griepgevallen en de zware smog die heerste in Londen in februari 1959. In China toonde men aan dat er een sterke positieve relatie is tussen de ernst van griepverschijnselen in het griepseizoen en een piek aan fijnstofdeeltjes.

De vraag is nu of we niet moeten kijken naar een relatie tussen de eerste Covid-19 golf in maart 2020 en de weersomstandigheden vlak voor het uitbreken van die eerste golf.

Covid-19 uitbraak en luchtvervuiling

Vier voorbeelden worden besproken waarbij een ernstige uitbraak van Covid-19 werd voorafgegaan door hoge concentraties fijnstofdeeltjes in de lucht: in een hotel op Tenerife, in het kanton Ticino in Zwitserland, in groot-Londen en een de regio Parijs. In het geval van Tenerife wordt er bovendien een verband gelegd met een stofstorm uit de Sahara op 23 februari 2020.

In elk van de besproken situaties ziet men een duidelijke piek van luchtvervuiling enkele dagen voordat een ernstige Covid-19-uitbraak plaats heeft.

De onderzoekers besluiten hieruit dat de hogere – door de mens veroorzaakte – concentraties aan fijnstof het ziekteverloop en de sterfte door Covid-19 negatief hebben beïnvloed.  Om de kans op ernstige uitbraken van corona correct in te schatten moet er dus ook met de weersomstandigheden rekening worden gehouden.

Verkeersbeleid en gezondheid

De maatregelen die in meerdere steden al zijn genomen om het autoverkeer te beperken, zijn niet zomaar een zoveelste beperking van de vrijheid van de automobilist. Het autovrij maken van straten rond scholen heeft al direct een positief effect op de leerlingen.

Openbaar vervoer (gratis en van goede kwaliteit), veilige fiets- en wandelpaden zijn de meest logische en gezonde oplossing voor deze sluipende moord op duizenden mensen.