De wereld van de cinema heeft dit jaar gigantische klappen gekregen. De maandenlange lockdown met sluiting van miljoenen zalen heeft miljarden gekost. Maar nu draaien de bioscopen toch weer! Het is maar de vraag voor hoelang. De meeste zalen mogen maar voor de helft of éénderde worden bezet. En dreigt er niet een tweede corona-golf met een nieuwe lockdown? Bovendien is er een verandering van kijkpatroon ingezet: van bioscoopzaal naar huiskamer, van doek naar scherm, van projectie op een groot doek naar online op tv of computer. We bespreken hier drie nieuwe bioscoopfilms.

Avondje uit of thuis op de bank

Enkele maanden lang was het onmogelijk bioscopen te bezoeken. Producenten en exploitanten hebben daarom hun aanbod op tv en internet flink uitgebreid. Netflix en Disney+, PathéThuis.nl en Picl.nl deden zo hun zaken. Het is maar helemaal de vraag of vermindering of het einde van de corona-pandemie de loop naar de bios zal herstellen. Daarover beslissen in eerste instantie de ‘beeldconsumenten’. Gaan ze weer een avondje uit of blijven ze liever thuis op de bank?

Maar zij beslissen niet alleen. De film Trolls World Tour werd in Amerika al niet in roulatie gebracht en werd online een groot succes. In navolging daarvan heeft Disney besloten om de nieuwe Mulan niet naar de theaters te sturen, maar uitsluitend te vertonen op Disney+. Dit tot grote woede van veel bioscoopexploitanten, die hadden verwacht met de blockbuster Mulan iets van hun geleden schade goed te maken.

Zij hebben nu hun hoop gevestigd op enkele andere grote producties, zoals Death On The Nile (oktober), James Bond in No Time To Die (november) en de remake door Steven Spielberg van West Side Story (december). De nieuwste film van Christopher Nolan die momenteel in de bioscopen draait is een belangrijke test. Voorlopig doet Tenet het goed. In vele zalen en voorstellingen vertoond, leverde Tenet in Nederland in één week het ‘ouderwetse’ bedrag van 1,5 miljoen Euro op.

Tenet

Christopher Nolan stopt bijna altijd in zijn films wel wat bijzonders. In Batman – The Dark Knight was dat een snufje Franse Revolutie, in Inception iets van Freud, in Interstellar was het Einstein. Tenet is moeilijker aan een knappe kop te koppelen, want dat gaat voor een groot deel over tijdreizen. En daar heeft Stephan Hawking toch echt van gezegd dat we dat nooit gaan halen.

Maar misschien moeten we het bij Tenet ergens anders zoeken. Bijvoorbeeld in de boodschap dat we in onze tijd bezig zijn het klimaat volkomen te verkloten. Greta Thunberg dus? Hmm. Feit is dat een vrouw (!) in de verre toekomst ontdekt hoe de tijd kan worden gemanipuleerd. Die vaardigheid wordt gebruikt bij een poging de huidige mensheid te wissen, omdat wij de aarde bederven, ook voor toekomstige generaties. Voor dat wissen heeft de toekomst, heel toepasselijk, een grote internationale wapenhandelaar, ene Sator, ingeschakeld. De verdedigers van het heden nemen een naamloze geheim agent, een protagonist (John Washington), onder de arm.

Met behulp van het wachtwoord Tenet moet hij Sator en de toekomst te lijf. De strijd tussen ‘nu’ en ‘dan’ verloopt nogal ingewikkeld, maar wordt wel fabuleus in beeld gebracht. Met actiescenes die zowel voor- als achteruit gaan, met soldaten die vooruit en achteruit marcheren terwijl ze schieten op volstrekt onzichtbare tegenstanders. Gecompliceerd is het wel. Gelukkig is er ook vertrouwde vastigheid: een jongensboek-wachtwoord, een held, een goede vriend, een schurk, een vrouw in nood.

Basje Boer meent in De Groene Amsterdammer (27.08.20) terecht dat de emoties in de film niet sterk zijn uitgewerkt en dat maakt het inleven soms wel moeilijk. Zij vindt ook dat het de film aan “breder perspectief ontbreekt”, maar dat is bij een wereldoorlog tussen de toekomst en het heden toch nauwelijks vol te houden. Vermeldenswaard is tenslotte nog de oplossing van de ‘grootvaderparadox’. Die gaat er immers van uit dat als je de geschiedenis wist en dus je eigen opa, dat je er dan zelf nooit zult komen. In de toekomst hebben ze daar wat op gevonden: ze geloven er gewoon niet in!

Adam

Adam speelt in Marokko. Om precies te zijn: in de warme en stoffige medina van Casablanca, de oude stad. In één van de steegjes woont Abla, een weduwe met haar 8-jarige dochtertje Warda. Abla verkoopt vanuit haar huis vooral zelfgebakken msemen, Marokkaanse pannenkoeken. Ze neemt op een gegeven moment de dakloze hoogzwangere Samia in huis. Die blijkt zeer bedreven in het maken van rziza, een sliertenlekkernij, en mag voorlopig blijven. Samia is ongehuwd en durft niet terug te gaan naar haar dorp.

Ongehuwde zwangerschap is weliswaar niet langer een misdrijf in Marokko, maar wordt maatschappelijk nog steeds nauwelijks geaccepteerd. Een jongetje ‘zonder vader’ is nog altijd een ‘hoerenzoon’. Daarom wil Samia haar kind na de geboorte ter adoptie aanbieden. Abla probeert haar ervan te overtuigen het kind te houden. Omgekeerd probeert Samia om Abla, door een ongeluk van haar echtgenoot weduwe geworden, weer aan de man te helpen.

Bijzonder is dat dit verhaal vrijwel geheel gebaseerd is op een ware gebeurtenis. Zeventien jaar geleden klopte een zwangere zwervende vrouw aan bij de ouders van Maryam Touzani, de regisseuse van Adam. Toen betekende ongehuwd zwanger-zijn nog gevangenisstraf voor de moeder en afname van het kind na de geboorte. De ouders van Maryam namen de vrouw in huis.

Maryam Touzani heeft er nu dus een geëngageerde en hele mooie film over gemaakt. Een eerdere film van haar, Much Loved over prostitutie, werd in Marokko nog verboden. Adam mag er nu wel worden vertoond. Ook het verminderd fanatisme waarmee ‘buitenechtelijke seks’ en abortus worden vervolgd, ziet Maryam als voorzichtige tekenen van vooruitgang, vooral in de positie van de Marokkaanse vrouw, waaraan zij met deze film bijdraagt. Shukran Maryam. Dankjewel.

Babyteeth

Babyteeth is een Australische film van Shannon Murphy naar een toneelstuk van Rita Kalnejais. Rita schreef ook het scenario. Het gaat over Milla, een teenager, een beetje eigenzinnig en rebels type. Ze heeft nog een vrij uitzonderlijk babytandje in haar gebit. Dat is niet haar enige ‘afwijking’ – ze heeft ook een terminale vorm van kanker onder de leden. Aanvankelijk zie je daar niks van.

Milla wordt verliefd op Moses, een pakweg acht jaar oudere twintiger, een nogal wilde, onverzorgde junk. Dat is van meet af aan duidelijk. De vader van Milla is psycholoog, de moeder ex-pianiste. Zij worstelen met de onontkoombare dood van hun dochter en sowieso met hun huwelijk. Zij gruwen van Moses, maar Milla omarmt met hem het leven. Ze haalt uit haar eindige bestaan wat er nog in zit, zonder haar aanstaande einde te ontkennen. Het zorgt voor een ijzersterke combinatie van vreugde en verdriet. Nergens wordt de film vals sentimenteel.

Belangrijkste verdienste is waarschijnlijk dat het een schier ‘onmogelijk onderwerp’ – het onvermijdelijke verlies van een kind – bespreekbaar maakt. Hetgeen niet betekent dat het verhaal niet enorm aandoenlijk is. Zelf verliet ik de bioscoop met een prop in de keel en een bedroefd gemoed. En die droefheid hield nog uren aan.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Grenzeloos.