De demonstraties tegen racistisch politiegeweld in de VS worden beantwoord met hevige repressie. Hoewel de politie de massale protesten aanvalt met traangas, pepperspray en knuppels, laten de demonstranten niet over zich heen lopen.

Tijdens de opstand in de VS zijn politiebureaus en andere gebouwen in brand gestoken, er wordt geplunderd, barricades worden opgeworpen en er wordt teruggevochten. Dit wordt de demonstranten niet in dank afgenomen. De media trekken de legitimiteit van de protesten in twijfel vanwege dit geweld: racisme is slecht, maar deze ‘rellen’ zijn ook vreselijk en zinloos. Is deze afkeuring van het geweld terecht?

De afkeuring van deze protestvorm verraadt hoe dan ook een gebrek aan inlevingsvermogen in zwarte Amerikanen die zwaar uitgebuit en onderdrukt worden. Voor hen kan elke interactie met politie de dood betekenen en zij weten dat de politie hen straffeloos geweld aan kan doen. Hun woede is daarom terecht en het geweld dat zij gebruiken is niets vergeleken bij het systematische en dagelijkse geweld dat de Amerikaanse staat tegen hen inzet.

Rellen

De Russische marxist Lenin was zeer kritisch over spontane, ongeorganiseerde opstanden, maar zelfs in zijn afkeuring moest hij toegeven wat zo’n rel betekende. Een spontane opstand signaleert volgens Lenin ‘het ontwaken van bewustzijn’. Mensen verliezen ‘het uit het verleden overgeleverde geloof in de onwankelbaarheid van de onderdrukkende orde; zij beginnen de noodzakelijkheid van collectief verzet zo niet te begrijpen, dan toch te voelen’. Inderdaad, de opstanden hebben alleen nog maar meer momentum gegeven aan de beweging, die nu al bijna een maand onafgebroken voortduurt.

Daar komt nog bij dat het gewelddadige verzet wel degelijk een progressieve functie heeft. Het platleggen van de stad en het eindeloos terugvechten tegen repressie zorgen ervoor dat de opstand niet te negeren is. Doordat de demonstranten altijd met meer zijn, begint de politie uitgeput te raken. In Atlanta, waar een agent recentelijk wederom een zwarte man doodschoot, berichtten de media over een dieptepunt in de moraal van de politieagenten − elke dag nemen daar wel een paar agenten ontslag als gevolg van een strijd die ze aan het verliezen zijn. Bestuurders van verschillende Amerikaanse steden doen gehaast concessies uit angst voor demonstranten. Sommige gemeenten hebben bijvoorbeeld beloofd het budget voor hun politieapparaat aanzienlijk te verkleinen en het is niet meer vanzelfsprekend voor een agent om straffeloos met moord weg te komen.

Historisch gezien zijn rellen en gewelddadig verzet altijd belangrijke momenten in een langere strijd geweest. De achturige werkdag en het weekend zijn verworvenheden waarvoor de arbeidersbeweging letterlijk heeft gevochten wanneer dat nodig was. In verschillende landen waar deze arbeidersbeweging op gang kwam, werden hun stakingen en demonstraties met hevig politiegeweld onderdrukt. De beslissing van de stakers om zich hiertegen te verzetten, om terug te vechten, is bepalend geweest voor het slagen van hun acties.

Tactiek

Uiteraard zijn hier ook talloze andere tactieken aan te pas gekomen. Er is een verschil tussen georganiseerd geweld om politierepressie te weerstaan – wat nu steeds meer voorkomt in de VS – en ongeorganiseerde rellen. Die laatste hebben een begrijpelijke oorsprong en een belangrijke functie, maar het is geen doel op zich. Gewelddadige tactieken moeten namelijk onderdeel zijn van de tactieken van een massabeweging, niet van een groep die zich loskoppelt van de beweging en vervolgens geweld afroept over een onvoorbereide groep mensen.

Het is van groot belang om niet mee te gaan in het valse onderscheid tussen een goede, vreedzame demonstrant en de kwaadaardige relschopper. De staat zal zich door middel van politiegeweld altijd verzetten tegen structurele veranderingen die men van onderop probeert af te dwingen. Het vasthouden aan het pacifistische principe betekent in zo’n geval alleen dat de beweging over zich heen laat lopen, binnen de kortste keren opbrandt en gedemoraliseerd raakt. In plaats van te focussen op het onderscheid tussen gewelddadig of geweldloos kunnen we beter stilstaan bij wat een beweging succesvol maakt.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op socialisme.nu.