De weg uit de crisis… volgens Timmermans

Recent verscheen er in verschillende Europese media (NRC, Der Spiegel, L’Echo, La Stampa, Wyborcza…) een opiniestuk ondertekend door Frans Timmermans en Bertrand Piccard. Timmermans (PvdA) is vice-voorzitter van de Europese Commissie en rechterhand van voorzitter von der Leyen; Piccard is een mediagenieke Zwitserse psychiater, ballonvaarder (zoals zijn bekende grootvader Auguste) en promotor van het Solar Impulse project dat de eerste wereldreis met een vliegtuigje op zonne-energie realiseerde.

Het opiniestuk ⁽¹⁾In het Nederlands alleen beschikbaar achter de betaalmuur van NRC. De Engelse versie is vrij beschikbaar op euractiv. heeft een aantrekkelijke titel: Dit is de weg uit de crisis. Onnodig dezer dagen erbij te vermelden dat het over de coronacrisis gaat, maar Timmermans is niet vergeten dat hij binnen de Commissie verantwoordelijk is voor de Europese Green Deal. ‘De weg uit de crisis’ heeft bijgevolg de lovenswaardige ambitie om aan te tonen hoe de weg uit de coronacrisis kan samenlopen met de weg uit de klimaatcrisis.

En het moet gezegd, Timmermans neemt geen diplomatiek blad voor de mond: “Wat hadden we vóór Covid-19? Een logge, lineaire en koolstofspuwende economie die maar met grote moeite de werkgelegenheid en levenskwaliteit kon laten groeien, maar die wel natuurlijke bronnen uitputte, gevaarlijk afval en giftige vervuiling produceerde, en daarmee de bevolking en industrie voor grote risico’s stelde – om het klimaat nog maar niet te noemen. Is dit werkelijk waar we naar terugverlangen?”

De vraag is dus of we terug willen naar de kapitalistische economie die hier op een gebalde manier wordt samengevat.

Helaas, we kunnen Ursula von der Leyen meteen geruststellen: er zit geen dissident in haar  Commissie. Dat blijkt meteen uit Timmermans’ opvatting over ‘de andere weg’:“We kunnen ons richten op kwalitatieve groei, met een circulaire, duurzame en hoogst concurrerende economie”.

Om het met een duur woord te zeggen: een duurzame hoogst concurrerende economie is een oxymoron, iets als een ‘vierkante cirkel’ of een ‘vreedzame oorlog’. In een hoogst concurrerende economie worden op grote schaal grondstoffen en arbeidskracht verspild door vele, onafhankelijk van elkaar opererende bedrijven die hun keuzes maken niet op basis van duurzaamheid en sociale noden, maar van winst.

Het opiniestuk handelt dus niet over een andere economie, maar over de modernisering van de bestaande economie: energie-efficiënter, minder vervuilend enzovoort, maar kapitalistisch. Dergelijke moderniseringen zijn niets nieuws, en worden meestal door overheden gestuurd, aangezien de horizon van de individuele bedrijven daarvoor te beperkt is. Economische modernisering was trouwens een van de eerste initiatieven van het Europees project (invoering van kernenergie met Euratom, rationalisering van de staalsector, in de textiel…).

Timmermans doet zelfs weinig moeite om de echte doelstellingen van de Europese Green Deal te verbergen:“De Green Deal is een groeistrategie die tegelijkertijd ook ons milieu beschermt.⁽²⁾In het Engels is dit nog sprekender: “The Green Deal is a growth strategy which happens to also protect the environment.” (…) Investeren in deze nieuwe infrastructuur is niet een kostenpost, het is een manier voor de industrie om winst te vergroten en voor mensen om hun uitgaven te verlagen.(…) Het zal ons helpen om de grootste industriële markt uit de geschiedenis te scheppen, omdat het vandaag de dag winstgevender is het milieu te beschermen dan het te vernietigen.”

Nu worden grootschalige economische moderniseringen door overheden niet alleen gestuurd, maar ook royaal gesubsidieerd. De financiering met belastingsgeld van laadpalen voor elektrische auto’s  is nog maar klein bier met het manna dat lidstaten en de EU zelf (de ‘stimuleringsmaatregelen’ waarover Timmermans het heeft in zijn opiniestuk) ter beschikking zullen stellen in het kader van de Green Deal. Dit zal des te gemakkelijker gaan nu de coronacrisis een legitieme reden lijkt voor de ‘bailout’ van de hele private sector.

Timmermans: “In plaats van de stimuleringsmaatregelen te gebruiken voor ‘business as usual’ – waarmee we ons opsluiten in oude economische modellen en investeren in oude middelen die straks onvermijdelijk stranden – zouden we moeten investeren in de nieuwe economie om beter uit de crisis te komen dan hoe we er ingingen, klaar voor de toekomst: duurzaam, inclusief, concurrerend en goed voorbereid.”

Het wordt trouwens uitkijken hoe initiatieven in het kader van de Europese Green Deal een herbestemming zouden kunnen krijgen bij het heropstarten van het Europees kapitalisme. Onlangs lekte een document uit van de Europese Commissie waarbij ‘minder essentiële’ groene projecten uitgesteld werden omwille van de coronacrisis.⁽³⁾Zie euractiv, LEAKED: Full list of delayed European Green Deal initiatives. Zoals fondsen voor ‘Afrikaanse ontwikkeling’ herbestemd worden voor immigratiebestrijding, of fondsen voor industriële ondersteuning voor het militair-industrieel complex, zouden ‘groene’ subsidies wel eens een merkwaardige bestemming kunnen krijgen. Bijvoorbeeld voor de Big Data bedrijven die elke beweging van de burger steeds nauwkeuriger in kaart brengen, natuurlijk “in het kader van de coronabestrijding”…

Waar sociaaldemocraat Timmermans, hier in een vals gezongen duet met een mediagenieke avonturier-techneut, het helemaal niet over heeft zijn ‘oude’ begrippen als Sociale Zekerheid, Openbaar Initiatief, Sterkste Schouders Zwaarste Lasten, laat staan Antikapitalistische Structuurhervormingen of… Socialisme.

Herman Michiel is actief bij Ander Europa. Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Ander Europa.