Half juni werd journalist Ingeborg Beugel op het Griekse eiland Hydra opgepakt, omdat ze onderdak verleent aan F. uit Afghanistan. Ingeborg schrijft regelmatig over het vluchtelingendrama in Griekenland voor De Groene Amsterdammer. Janneke Prins sprak met haar over de situatie nu.

De arrestatie op 13 juni bleek gebaseerd op een wet uit 1991. Die wet gaat vooral over het verbod voor Griekse werkgevers om sans papiers als werknemers aan te nemen – daarop staat vijf jaar gevangenis en 30.000 euro boete. Dit moest destijds het te werk stellen van Albanese vluchtelingen tegengaan. Ergens staat een vergeten, nooit eerder opgevoerde clausule over het verbergen van ongedocumenteerden. Daarvan wordt Ingeborg nu beschuldigd, als eerste sinds de invoering van die wet. Er hangt haar een jaar gevangenis en tienduizend euro boete boven het hoofd.

Inmiddels zit Ingeborg weer in Athene. Ze vertelt dat ze blij is dat het interview via Whatsapp niet op camera wordt opgenomen, omdat ze een ‘heksenhoofd’ heeft. Het is allemaal een beetje te veel wat er afgelopen weken is gebeurd. ‘Ik liep een paar dagen geleden met F. in de achterbuurt waar ik woon. Die wordt nu omgetoverd tot een hippe nieuwe buurt vol kunstenaars uit New York, Parijs en Berlijn. Het zit in de rauwe beginfase van gentrificatie en nu ben ik daar zomaar in een gapend gat midden in de stoep gestapt, mijn knie is bijna gebroken. Ik heb momenteel steeds van dit soort ongelukken. Dat zijn symptomen van PTSS.

‘Die van m’n geadopteerde Afghaanse zoon zijn vele malen erger. Gisteren kreeg hij een psychotische aanval en wilde hij van het balkon springen. Met drie vrienden konden we hem nauwelijks tegenhouden. Dat is wat dit wrede, sadistische, extreem inhumane non-asielsysteem met talentvolle, intelligente, lieve mensen doet die jarenlang niet mogen werken en in ondraaglijke onzekerheid worden gehouden. Ook jij en ik zouden suïcidaal en knetter worden. Gooi daar twee onrechtvaardige arrestaties en alle horror die daarbij hoort bovenop, en je knapt.’

Ik kan me voorstellen dat dit een grote impact op jullie heeft. Maar dit soort criminalisering van mensen die met vluchtelingen werken is niet exceptioneel, toch? Grassrootsactivisten en ngo’s staan op de eilanden al langer onder druk.

‘Wat ons op Hydra overkwam, gebeurde níet in het grensgebied (Hydra ligt onder de Peloponnesos, JP) of op de eilanden dicht bij Turkije. Alle andere voorbeelden van Grieken en journalisten die worden geïntimideerd en geterroriseerd speelden zich af op locaties waar vluchtelingen aankomen. Daar is inmiddels officieel beleid van keihard politieoptreden. En dat komt omdat de autoriteiten ab-so-luut niet willen dat er nóg meer bewijsmateriaal over gewelddadige pushbacks en het met fysiek geweld beletten van asielaanvragen naar buiten komt. Journalisten die daar worden gearresteerd krijgen allerlei rare beschuldigingen dat ze op militair grondgebied staan of aan het bespioneren zijn.

‘Maar het is inderdaad verschrikkelijk hoe in die grensgebieden inmiddels ook gewóne burgers worden aangepakt. Een taxichauffeur op Lesbos bracht bijvoorbeeld met z’n grote hart een gewonde vluchteling zonder papieren naar het ziekenhuis. Die man is vervolgens verklikt door een groep extreemrechtse mensen, 5000 euro boete, een ramp voor een Griekse chauffeur te midden van de crisis. Het is een signaal dat er nu door de nieuwe regering een griezelig klimaat is ontstaan. Extreemrechtse mensen voelen zich vrijer om steeds luider hun ideeën te verkondigen en dit soort acties te ondernemen. Wat mij op Hydra is overkomen – ongure neonazistische Gouden Dageraad eilandtypes die mij al decennia haten hebben dit georkestreerd – is surrealistisch en zou vier jaar geleden niet zijn gebeurd.’

Merk je een verschil tussen de Syrizaregering en de huidige rechtse regering van Nieuwe Democratie? En hoe verhouden deze ontwikkelingen zich tot het EU-beleid, want dat is ook alsmaar aan het verharden?

‘Neem F. zelf. Hij was in 2015 aan het roer van zijn vluchtboot gezet door de mensensmokkelaar. Daardoor is hij niet naar Moria gebracht, toen hij aanspoelde op Lesbos. Hij ging naar een gevangenis in Athene. Ze hebben er toen een jaar over gedaan om hem onschuldig te bevinden. Inmiddels waren de grenzen dicht en kon hij niet doorwandelen naar zijn oom in Duitsland. Dat was onder Syriza. Nu onder Nieuwe Democratie krijgen vluchtelingen die aan het roer gezet worden 54 jaar gevangenisstraf.’

Ingeborg duidt op de ‘nieuwste mode’: vluchtelingen aan het roer worden bij aankomst op een strand zelf als mensensmokkelaar aangemerkt en kunnen torenhoge gevangenisstraffen krijgen. Ze legt vervolgens uit dat de EU sinds 2015 als het ware een ‘dystopisch en pervers sociologisch experiment’ met Griekenland heeft uitgevoerd.

‘Als je een land dat nog zwaar gebukt gaat onder een onrechtvaardige economische crisis officieel tot vuilnisbelt voor vluchtelingen maakt, dan kun je op je vingers natellen dat extreemrechts daar garen bij spint.

‘Daarbovenop komt die abjecte EU-Turkijedeal die asielzoekers vasthoudt in concentratiekampen op kleine eilanden. Het is onmogelijk om uit die kampen te komen. Ze groeien en raken overbevolkt, veroorzaken megaoverlast en zijn afschuwelijk om te zien.

‘Dat veroorzaakt bij eilandbewoners natuurlijk wanhoop en razernij, want die zijn voor een groot deel afhankelijk van toerisme dat door die horrorkampen bijna stopt. Lesbos was in de meerderheid heel gastvrij ten aanzien van de vluchtelingen in 2015. Maar omdat er niets verbetert en mensen aan het eind van hun Latijn raken, is een groot deel van de solidariteit met vluchtelingen in 2021 verdampt.

‘En die verdamping gebeurt altijd in het middensegment. Hotel- en restauranteigenaren zien geen enkele verbetering, jarenlang niet. Die zeggen op een gegeven moment: “Het kan me niet meer schelen welke oplossing er komt, het moet stoppen.” Die verzetten zich na verloop van tijd niet meer tegen de bouw van megadetentiecentra op de eilanden die nu met honderden miljoenen uit Brussel worden gebouwd. In 2015 hadden ze er zich nog tegen verzet, maar nu zijn ze teleurgesteld en hebben de moed laten zakken. Dus je krijgt op die eilanden een polarisatie, waarbij het nu lijkt dat extreemrechts aan kracht wint.’

Ik wist niet dat het inmiddels zo erg was. Zie je ergens nog hoop?

‘Nee, ik zie nergens meer hoop. Ik ben ervan overtuigd dat krachten in Europa een Australische oplossing verkiezen. Er is een machtige militaire en security-industrie die verkoopt als een gek aan Frontex en aan die grote nieuwe detentiecentra. Ik ben met Europarlementariër Tineke Strik op Samos in zo’n groot detentiecentrum geweest, ik heb er nog steeds nachtmerries van. In een woestenij, geen sprankeltje groen, containers zover de horizon reikt. Daar komen die Syrische families met kindertjes, ingesloten door al dat ijzer in een eindeloos niemandsland.’

Dit klinkt nog erger dan de hotspots die ik zag op Leros en Kos, waar mijn broer in 2016 met vluchtelingen werkte. Die hotspots waren in de middle of nowhere, 7 of 8 kilometer lopen van de stad of de dichtstbijzijnde supermarkt…

‘I know… deze regering heeft enorm ingezet op massatoerisme als oplossing voor de Griekse crisis. Daarom alleen al is dit land van alle EU-landen het meest getroffen door corona, bovenop de crisis die er nog steeds is én het gigantische vluchtelingendrama. Het verschil tussen Syriza en Nieuwe Democratie is dit: Tsipras kon uiteindelijk niets tegen Brussel en tekende die desastreuze memoranda. Maar hij bleef bonken op de EU-poorten om relocatie te eisen (herverdeling van vluchtelingen over de Europese landen, JP). Dat vond Brussel niet leuk. Met Mitsotakis is een niet uitgesproken, niet opgetekende, dus onzichtbare deal gemaakt: “Jij houdt op met zeuren over relocatie en wij gooien honderden miljoenen naar Griekenland zodat er grote massagevangenissen voor meer dan 100.000 vluchtelingen kunnen worden gebouwd.”

‘Opdat noch de Griekse bevolking, noch de toeristen de vluchtelingen nog hoeven te zien. Dystopischer, onmenselijker, cynischer en hopelozer is niet denkbaar.’

‘Interessant en schokkend is in dit kader het rapport van McKinsey dat in opdracht van Brussel voor miljoenen is opgesteld om te adviseren hoe in de toekomst met vluchtelingen om te gaan. Dat rapport is de oorsprong van die zeven megadetentiecentra. Het introduceert een nieuw dehumaniserend vluchtelingenjargon, er worden allemaal idiote termen bedacht. Ze hebben namen voor vluchtelingen die meteen moeten worden gedeporteerd, namen voor degene die geen asielprocedure in mag, voor vluchtelingen die een asielprocedure in mogen maar van wie we al weten al dat ze verworpen zullen worden… Het is echt duivels!’

Dit klinkt eigenlijk als de volgende stap in het afschuwelijke vluchtelingenbeleid dat Linda Polman beschrijft in haar boek Niemand wil ze hebben.

‘Ja, dat is een onmisbaar boek. Het is belangrijk om het in historisch perspectief te brengen. Dat ontbreekt volstrekt in het publieke debat. Leo en Jan Lucassen hebben ook een fantastisch boek geschreven: Vijf eeuwen migratie. Daarnaast zie je dat de media bang zijn voor cijfers. Op dit moment is de influx van vluchtelingen in Europa 0,1 procent. In 2015 was dat 0,3 procent. In radioprogramma’s mag ik dat niet zeggen, want cijfers en percentages zijn te ingewikkeld voor de arme luisteraars. En ondertussen doet extreemrechts alsof er sprake is van massa-immigratie en alsof deze mensen onze cultuur de nek om willen draaien. Het is bizar, want Europa vergrijst met de speed of light. We hebben al die vluchtelingen juist heel hard nodig om de zorgsector en de bouwsector draaiende te houden.’

Heb je een verklaring waarom de EU blijft vasthouden aan dit harde en onmenselijke vluchtelingenbeleid?

‘Neoliberaal kapitalistisch rechts ziet zelf heus wel in dat ze de samenleving hebben uitgehold wat betreft onderwijs, zorg en woningaanbod. Ze kunnen niet zeggen: “Het komt door ons.” Dus zeggen ze dat het door de vluchtelingen komt. Het gaat erin als zoete koek, en daar spint die horrorindustrie van security en wapens garen bij. Frontex krijgt tot 2027 5,6 miljard voor het bouwen van muren, voor het aanschaffen van wapens en voor tegen die tijd 10.000 manschappen langs de grenzen.

‘Een andere framing van rechts en extreemrechts is dat je stimuleert dat mensen uit Turkije de overtocht gaan maken als je mensen gaat redden op zee. Maar er zijn inmiddels talloze onderzoeken die onomstotelijk bewijzen dat mensen uit hun land worden gedreven door oorlog, geweld, honger en de klimaatcrisis. Ik ben nog nóóit een nepvluchteling tegen gekomen en ik ben in 43 van de 73 Griekse kampen geweest. Als je die 5,6 miljard van Frontex zou investeren in een waardig en menselijk bestaan van vluchtelingen en integratie dan ben je als samenleving veel beter af. Maar het tegendeel gebeurt: Fort Europa krijgt steeds gruwelijkere vormen. Er worden fortuinen aan uitgegeven en niets en niemand lijkt deze horrorontwikkeling meer te kunnen stoppen.’

In oktober komt de zaak van Ingeborg Beugel voor de rechter.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op socialisme.nu.