Honderd jaar geleden viel een witte bende de zwarte wijk Greenwood in Tulsa, Oklahoma aan en doodde in twee dagen tijd honderden mensen, brandde elk gebouw tot de grond toe af en liet tienduizend daklozen achter.

Het begon toen Dick Rowland, een 19-jarige schoenpoetser, werd beschuldigd van poging tot verkrachting van een 17-jarig liftmeisje waar hij tegenaan was gebotst. Rowland werd naar de gevangenis gebracht en de krant Tulsa Tribune publiceerde sensationele, opruiende artikelen die  honderden witte mensen er toe brachten zich bij de gevangenis te verzamelen met de bedoeling de jonge zwarte man te lynchen. Als reactie hierop gingen zo’n 75 gewapende zwarte mannen naar de gevangenis om de lynchpartij te voorkomen. Toen er een schot werd afgevuurd, brak er een vuurgevecht uit waarbij twaalf doden vielen, tien witte en twee zwarte mensen. Daarmee barstte het oproer los.

De sheriff van Tulsa riep honderden witte mannen op om naar huis te gaan en ‘get a gun and then get a nigger’. De menigte van duizend witte mannen trok door de zwarte buurt, met inbegrip van het gebied genaamd Black Wall Street, naar verluidt de rijkste zwarte gemeenschap in Amerika, plunderde huizen en stak ze vervolgens in brand, terwijl naar schatting 300 zwarte bewoners werden doodgeschoten. Toen de witte mannen niet in staat bleken de gewapende zwarte mensen die uit zelfverdediging vochten in bedwang te houden, dropten privévliegtuigen brandbommen op de buurt en werd de Nationale Garde ingeschakeld.

Toen de rook was opgetrokken, was Greenwood, een gebied van 40 huizenblokken, volledig weggevaagd. Zo’n 1.000 zwarte mensen sloegen tenten op buiten hun oude buurt en gingen daar wonen. De verzekeringsmaatschappijen betaalden witte mensen, maar wezen alle zwarte claims af. De rechtbanken beschuldigden geen enkele witte, maar 57 zwarte mannen werden aangeklaagd voor het veroorzaken van het oproer.

Waarom hadden de witte mannen rellen veroorzaakt en het bloedbad aangericht? De beschuldiging dat een zwarte man naar een witte vrouw keek, haar aanraakte of met haar bevriend was, was vaak het excuus voor lynchpartijen of voor de vele witte aanvallen op zwarte buurten. De werkelijke reden voor het bloedbad en andere soortgelijke gebeurtenissen was de groeiende aanwezigheid, de toenemende rijkdom en de assertiviteit van zwarte mensen in Amerika.

De economische bloei die gepaard ging met de Eerste Wereldoorlog had veel zwarte mensen ertoe gebracht van de plantages in het Zuiden naar het Noorden te verhuizen in de Eerste Grote Migratie. Sommigen waren bedrijfjes begonnen en de meesten verdienden hogere lonen dan in het Zuiden. Zwarte soldaten die uit de oorlog waren teruggekeerd, hadden geleerd hoe ze met wapens moesten omgaan en waren bereid om zichzelf te verdedigen.

Tulsa was een speciaal geval omdat er olie was ontdekt in de staat, waarvan een deel onder ‘zwarte’ grond, wat leidde tot de opkomst van een groep rijke zwarte mensen, de befaamde Black Wall Street van de stad. De aanvallen op Greenwood en andere zwarte buurten en steden waren bedoeld om Jim Crow-segregatie en rechteloosheid in het Zuiden en het Noorden af te dwingen, om te voorkomen dat zwarte mensen rijkdom zouden vergaren en om angst te zaaien in de harten van de zwarte arbeidersklasse.

Om de zwarte arbeidersklasse in bedwang te houden, was geweld nodig. Tussen 1900 en 1917 werden 1.100 zwarte mannen gelyncht. Even ernstig was wat de Afro-Amerikaanse historici John Hope Franklin en Alfred A. Moss, Jr. een ‘pandemie van rassenrellen’ noemden, die begon in 1895 en voortduurde tot in de jaren 1920.

De witte rassenrellen leidden niet alleen tot gewapende zelfverdediging van zwarte mensen, maar leidden er ook toe dat W.E.B. Du Bois en andere zwarte leiders en witte bondgenoten in 1905 in Canada bijeenkwamen om de Niagara Beweging op te richten, die later de National Association for the Advancement of Colored People (NAACP) zou worden, de eerste nationale burgerrechtenorganisatie van het land.

Onder leiding van welgestelde zwarte mensen en witte liberalen probeerde de NAACP via rechtbanken de lynchpartijen en de witte menigten tegen te houden, maar het zou nog vijftig jaar duren voordat de burgerlijke ongehoorzaamheid van de burgerrechtenbeweging het tij begon te keren. Racisme blijft endemisch in Amerika. De strijd gaat ook vandaag verder met de Black Lives Matter-beweging die miljoenen de straat op bracht tegen politiegeweld.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op NewPolitics. Nederlandse vertaling: redactie Grenzeloos.