Johan (schuilnaam, naam bekend bij de redactie) werkt in een fabriek die instrumenten maakt voor de medische sector, maar tot de metaalsector wordt gerekend. Het bedrijf werd als een essentieel bedrijf beschouwd, in dit geval met reden. Johan was dan ook afgelopen maanden dagelijks aan het werk als arbeider. Johan is ook actief vakbondsmilitant bij het ABVV in zijn bedrijf.
We spraken met hem over hoe hij en zijn gezin de lockdown ondergaan, hoe het was om afgelopen weken in tegenstelling tot veel andere mensen gewoon elke dag fysiek aanwezig te moeten zijn op de werkvloer, hoe hij het beleid ziet, wat hij denkt over het opheffen van de lockdown en de perspectieven van de vakbeweging in deze crisis.
Thomas Weyts: Dag Johan, jij werkt in een bedrijf dat in een essentiële sector zit, en bent gewoon moeten blijven doorwerken. Hoe was het afgelopen weken op de werkvloer? Werden de veiligheidsvoorschriften nageleefd? Hoe waren de extra maatregelen? Kregen en krijgen jullie materiaal (maskers, genoeg zeep, enz). Lukt het met de afstandsregels?
Johan: Wij hebben als werknemers een voortdurend aanpassen van de regels gezien. Net omdat we een van de bedrijven waren die als essentieel werden beschouwd, zagen we iedere week een aanpassing en verstrengen van de maatregelingen. Nu, hygiëne respecteren is al noodzakelijk op ons bedrijf, maar inzake afstand houden hadden we zeker in begin nog veel te leren. Het grootste probleem was dat er in België geen maskers te vinden waren. Ook met de vakbond werden we geconfronteerd met een totaal nieuw gegeven, een pandemie. Het was duidelijk dat de regering op zoiets totaal niet voorbereid was en zeker de eerste weken was het achter de feiten aanhollen. Ook de vakbond heeft hier lessen uit getrokken. Nu, als je moet werken in een magazijn of productiehal, dan lukt het met de beste wil van de wereld niet altijd om afstand te houden van elkaar. Dat gaat gewoon niet. Je maakt altijd wel eens een fout en het moet werkbaar blijven. Je kan wel de mogelijkheden van besmetting zoveel mogelijk beperken, maar meer niet.
Vanaf 4 mei mogen allerlei bedrijven opnieuw volop draaien, mits in acht name van een reeks veiligheidsvoorschriften. Wat denk jij hiervan?
Ik heb er een dubbel gevoel bij. Je moet weten dat door alle besparingen uit het verleden al veel gezinnen het simpelweg moeilijk hebben. Zelfs met technische werkloosheid is het voor velen moeilijk om het hoofd boven water te houden Hou er rekening mee dat de mediaan van het inkomen 1700 euro is. Dat is geen vetpot met de hoge prijzen voor huizen en de dure winkelprijzen. Er is zeker ook veel druk van diegenen die het financieel moeilijk hebben om opnieuw aan de slag te mogen.
Anderzijds hebben we een zachte lockdown gehad. De meeste bedrijven die zijn beginnen sluiten, deden dit na druk van onderuit. Er was druk van de mensen op de werkvloer die niet in die omstandigheden wilden werken, omdat de bedrijven niets voorzien hadden. Maar het grootste deel is blijven werken.
De vraag gaat nu zijn of het wel mogelijk is om terug te gaan werken. Het is geen toeval dat in Italië het zwaartepunt van de uitbraak van de pandemie in het industriële hart van het land, in Lombardije, lag. De bedrijven zijn er op gericht zo efficiënt mogelijk te werken met het oog op een hoge productiviteit en dat staat in tegenstelling met ‘virusbestendig’ werken. Dat zijn twee tegengestelde waarden, juist door hun opgedreven efficiëntie zijn ze ook vatbaarder voor de pandemie.
De kwestie is of men inderdaad in staat is met de huidige productiemiddelen en in de huidige productiewijze virusbestendig te werken, om het zo te zeggen. Voor thuiswerk gaat dat prima maar als werknemer van een bedrijf die wel op de vloer moet staan, breng je heel je gezin onder druk en in gevaar. Ik weet niet wat nu juist de gevaren zijn voor mijn vrouw of mijn kinderen. Om zeker te zijn zou ik eigenlijk apart moeten leven, weg van mijn gezin. Velen onder ons voelden zich echt als een soort van kanonnenvlees van de aandeelhouders. Al diegenen die nu terug aan het werk gaan, brengen ook ongewild hun gezin misschien in gevaar.
Wat zouden de vakbonden volgens jou de komende dagen naar voor moeten schuiven in de bedrijven? Wat denk je van het idee dat de werknemers en hun bonden vetorecht zouden moeten krijgen over het al dan niet opstarten?
Er is duidelijk veel in beweging van de vakbonden rond de veiligheid op het werk. Rond de kwestie van het vetorecht: uiteindelijk komt het er op neer dat wanneer de mensen het werk neer leggen, er geen productie is. Zo simpel is dat. De vakbond is maar zo sterk als de mensen die achter hen staan. De mensen van de Comité’s voor Preventie en Bescherming op het Werk moeten hun werk doen als afgevaardigde. Dus dat vetorecht is er al wat, maar moet binnen een cao geregeld worden.
Jij en je partner die momenteel thuiswerkt, hebben ook schoolgaande kinderen. Hoe lukte het met hen thuis afgelopen weken? Wat denk je er als ouder van dat binnenkort ook de scholen misschien nog voor een heel korte tijd terug starten? Hoe combineren jullie werk en het ondersteunen van het schoolwerk en de kinderopvang de ganse dag?
We waren al ploeterouders voor de lockdown, hoor. Als je in ploegen werkt, ben je gewoon ploeterouder. We behelpen ons, maar de helft van de week zijn we in de praktijk alleenstaande ouders via beurtrol voor ons gezin .Dat was al de realiteit voor de corona crisis. En natuurlijk bestaat ook ‘het gezin’ niet. Wij hebben nog een redelijk goede woning met een koertje en een mooi inkomen. Maar voor veel gezinnen die op een appartement in de stad leven, in een totale lockdown, moeten de afgelopen weken de hel geweest zijn.
Het is duidelijk waar de focus van de regering op ligt, en dat is niet op de gezinnen van essentiële arbeiders maar op de betere middenklasse. Het is ongelofelijk vals en onrechtvaardig dat men eerst de tuincentra toelaat opnieuw te openen. Gaan joggen en fietsen mocht, maar met je vijfjarig zoontje een beetje voetballen, niet . Alle maatregelen die nu worden genomen om de lockdown te verzachten, zijn gericht op net diegenen die thuis al ontspanningsmogelijkheden hebben. Het is zo onrechtvaardig dat men de eigenaars van een tweede verbijf aan zee een stuk strand beloofd dat van de gemeenschap is en tegelijk de mensen die de economie hebben gered en de samenleving draaiende houden, alle ontspanningsmogelijkheden blijft ontzeggen.
Hoe is dit mogelijk! Neem nu een dom voorbeeld: een bezoek aan de zoo. Ik zou het juist normaal en sociaal vinden als men nu de gezinnen in kansarmoede een gratis abonnement geeft. Zeker als je weet dat 20 procent van de kinderen in gezinnen in kansarmoede leeft. Zij hebben dan de ruimte en het geeft een sociaal aspect aan hoe men met de crisis omgaat. Dat is een andere manier dan tuincentra te heropenen waar de middenklasse kan gaan shoppen.
Mocht de regering een klein beetje een sociale reflex hebben, dan zou ze nu in de eerste plaats die gezinnen met weinig middelen de mogelijkheid geven om hun kinderen terug naar school te laten gaan. Dit zou en sociaal zijn en de klaslokalen ontlasten. En natuurlijk moeten daarbij alle veiligheidsvoorschriften in acht genomen worden. Het is geweten dat als je in een arm gezin wordt geboren in België, je juist minder mogelijkheden hebt. Net die kinderen had men tijdens de coronacrisis meer ondersteuning kunnen geven.
Om het over een persoonlijke boeg te gooien, onze kinderen ontberen nu vooral gezonde beweging. Dat is het grootste gemis. Gelukkig hebben we de financiële middelen voor tablets en een pc. Maar moesten we die niet hebben gehad, dan was het onmogelijk geweest om thuis les te krijgen. Al de taakjes worden online verdeeld. Mijn dochter van 8 behoudt haar sociaal leven dankzij de tablet. Die praat iedere dag een paar uur met haar beste vriendinnen. Mijn zoontje van 5 heeft het geluk een grote kamer te hebben waar hij zijn fantasie kan uitleven. Is dit ideaal? Nee, natuurlijk niet. Wij hoopten dat tenminste de scholen opnieuw zouden opstarten in plaats van de winkels. Volgens ons is het opnieuw openen van de winkels gewoon een besparingsmaatregel. De regering moet geen steun meer geven aan veel middenstanders, maar wie zal in deze omstandigheden gaan shoppen? Dus de dupe zijn de kinderen, vinden wij.
Waar denk jij dat de vakbonden en de linkerzijde komende weken en maanden zich hard voor moeten inzetten?
Freddy, een maat van mij, schreef het volgende op Facebook, het vat goed samen wat ik ook denk: “Mijn vrees is dat de wereld nadien erg zal lijken op de wereld daarvoor, maar erger”. Als we merken hoe de groten (de multinationals) zich klaarmaken om de kleintjes op te slokken, lijkt die vrees terecht. Hoe men nu al berekent dat een half miljard mensen in de wereld in diepe armoede zullen vervallen…
En denk ook maar aan alledaagse dingen die ingrijpend dreigen te veranderen. Contante betalingen die meer en meer verdwijnen, zo worden nog meer data vergaard en wordt de privacy verder uit gehold. Data die zowel commercieel als politiek ge- en misbruikt riskeren te worden. Thuis werken, waardoor de horizontale contacten in een bedrijf afgevlakt worden en er alleen nog individueel contact is tussen de patroon en het personeelslid is. Wat niet ideaal is voor bijvoorbeeld vakbondswerk. Nog meer online shoppen, wat Amazon goed uitkomt, maar het sociale leven verder verarmt. Wat met de nu al forse prijsstijgingen? De druk die er zal komen vanuit het bedrijfsleven om het toch omwille van de crisis niet zo nauw te nemen met de strijd tegen de klimaatverandering en het verminderen van de CO2-uitstoot. En dan in naam van de crisis stellen dat iedereen offers brengen, terwijl het intussen stil is rond de strijd tegen belastingfraude en fiscale paradijzen. En waarom de strijd tegen het virus ook niet inroepen om het betogingsrecht aan banden te leggen?
Ik vrees voor het toepassen van de shock doctrine. Het gelijknamige boek van Naomi Klein legt perfect uit hoe het kapitalisme net van dit soort crisis gebruik maakt om het neoliberalisme te versterken. Men ziet het nu al aan de maatregelen. In Gent, waar een progressief-liberaal bestuur is, wou de stad de zorgwerkers in de OCMW-rusthuizen laten inleveren op hun vakantiegeld (de maatregel werd intussen na protest van de vakbonden en de PVDA in de gemeenteraad ingetrokken). Dit gebeurt allemaal terwijl diezelfde politici mee in hun handen klappen voor de mensen in de zorg! Hoe huichelachtig kan je zijn… Maar ook progressieve besturen zijn gebonden aan een maatschappij model en dat is het kapitalisme.
Men had vanuit de regering aan de verplegers een premie beloofd. Dat idee werd al afgevoerd, terwijl de corona-epidemie nog volop woedt. Het eerste wat men afvoert, is dus de ‘helden’ hun premie.
Het doel is nu alle verworvenheden af te breken onder het mom van de crisis. Met de vakbeweging moeten we in de tegenaanval gaan. Maar we missen als vakbond op dit ogenblik een maatschappijvisie die op bredere verandering inzet dan gewoon een groter deel van de koek te krijgen. Met de val van de Muur is het grootste gemis van de linkerzijde een maatschappijvisie die de horizon van het kapitalisme overstijgt. Dat missen we, een ideologisch alternatief waarmee we aan de slag kunnen om een rechtvaardige maatschappij op te bouwen.
Ons syndicalisme is gestoeld op het Sociaal Pact en dat is een overlegsyndicalisme. De vraag is of dit model dat al erom verzwakt was, na deze crisis overeind blijft? De vraag die we ons moeten stellen, is welk soort syndicalisme we in de toekomst moeten bedrijven. Het oude model van het strijdsyndicalisme gesteund op de trekkersrol van een reeks grote bedrijven volstaat ook niet meer en het overlegsyndicalisme staat onder grote druk. De vakbonden staan voor grote uitdagingen. Maar tegelijk is de vakbeweging in België in wezen recht gebleven, als er nu een land is waar we als vakbond een nieuwe weg kunnen zoeken, is het hier. Maar vanzelf zal dat allemaal niet komen, zoals steeds zullen we daarvoor moeten strijden.
