Een terugblik op de Amerikaanse verkiezingen: de oligarchische consensus en haar tegenstrijdigheden

Het zou gemakkelijk zijn om de overwinning van Trump te analyseren als het resultaat van een langzame en onvermijdelijke progressie van ultrareactionaire en fascistische ideeën onder Amerikaanse kiezers. We moeten ook de nederlaag van Harris analyseren, die uiteindelijk het resultaat is van de angst om een campagne te voeren ter verdediging van de werkende mensen.

Donald Trump is gekozen met over de hele linie meer steun dan toen hij voor het eerst werd gekozen in 2016. Toch is hij de man die de leiding had over het moorddadige beheer van de covid pandemie.

Onthoud: hij heeft de rel op 6 januari 2021 tegen het Capitool aangewakkerd; hij is schuldig bevonden (door een unanieme jury) aan vierendertig aanklachten van boekhoudvervalsing in een zaak van verzwegen betaling; hij is veroordeeld voor seksueel geweld (in 1996) en voor smaad jegens zijn slachtoffer aan wie hij de som van 5 miljoen dollar moest betalen (in 2023) ; hij moest 25 miljoen dollar terugbetalen aan de studenten die vastzaten in deTrump Universityzwendel; hij vermaakte zijn publiek op zijn bijeenkomsten door fellatio te simuleren met zijn microfoon of door expliciete opmerkingen te maken over de genitaliën van een Amerikaanse golfster; en tot slot verspreidde hij de meest bizarre racistische geruchten over Haïtiaanse immigranten die huisdieren opaten in Springfield, Ohio.

Eenmaal gekozen, heeft Trump al besloten om zich te omringen met een galerij van personages, de één nog betoverender dan de ander: op het ministerie van Energie, een baas uit de fossiele brandstofindustrie (Chris Wright) die een van de meest vastberaden tegenstanders is van de strijd tegen klimaatverandering; een seksueel misbruiker (Pete Hegseth) bij defensie; een andere (Matt Gaetz) waarnaar een onderzoek loopt wegens seks met een minderjarige prostituee, drugsgebruik en verduistering van campagnegelden ⁽¹⁾Gaetz legde half november eindelijk zijn zetel in het Congres neer.; op het gebied van gezondheid, een uitgesproken anti-vaccin samenzweringstheoreticus (Robert F. Kennedy) met wisselende ‘overtuigingen’ over het recht op abortus.

Bijzonder opmerkelijk is de keuze van Elon Musk en Vivek Ramaswamy (een biotechmiljardair) om een nieuw ‘ministerie van overheidsefficiëntie‘ te leiden. Musk heeft plannen aangekondigd om de uitgaven van de Amerikaanse federale begroting met minstens een derde (2 biljoen dollar) te verlagen. Het hele federale personeelsbestand ontslaan (15 procent van het budget) zou niet eens in de buurt komen van het bereiken van dat doel. Om dat te bereiken zal het nodig zijn om de sociale zekerheid (inclusief ObamaCare) en de werkloosheidsverzekering af te schaffen.

Ambivalentie en tegenstrijdigheden in het resultaat

De stijging van het aantal individuele stemmen ten gunste van Donald Trump weerspiegelt op zichzelf echter geen sterke steun voor hem. Een meerderheid van het Amerikaanse publiek zegt voorstander te zijn van een kleinere rol voor geld in de politiek (62 procent); voor het terugdringen van de kosten voor gezondheidszorg en het verbeteren van het onderwijssysteem (60 procent); en hoewel anti-immigratiestandpunten een sterke echo hadden tijdens de campagne, blijft het een feit dat 56 procent van de Amerikanen (tegenover 40 procent) zegt voorstander te zijn van het vergemakkelijken van de toegang tot legale immigratie in de Verenigde Staten voor immigranten zonder papieren ⁽²⁾Anna Jackson, ‘State of the Union 2024: Where Americans stand on the economy, immigration and other key issues’, Pew Research Center, 7 maart 2024. [3]. Amina Dunn en Andy Cerda, ‘Anti-corporate sentiment in US is now widespread in both parties’, Pew research center, 17 november 2024..

In 2022 vond volgens het Pew Research Centre 71 procent van de respondenten dat grote bedrijven een ‘negatief effect’ hadden op het leven in het land, en 56 procent bekeek banken en andere financiële instellingen negatief ⁽³⁾Paul Wiseman en Hannah Fingerhut, ‘Americans’ faith in banks low after failures’, AP-NORC poll. AP, 22 maart 2023.. Hoewel de cijfers per onderzoek verschillen ⁽⁴⁾Lees de resultaten van de Confidence in institutions poll op: news.gallup.com en Beth Kowitt, ‘How Americans’ Trust in Big Business Went From Bad to Worse’, Bloomberg.com, 25 september 2024., lijkt het wijdverspreide wantrouwen, en zelfs vijandigheid, tegenover de krachten van het Amerikaanse kapitalisme een algemeen gedeelde observatie te zijn.

Dat verklaart in ieder geval voor een deel de ambivalentie van deze verkiezingen. In verschillende staten ging de stem voor Trump gepaard met opties die haaks stonden op zijn ultra reactionaire oriëntatie. Van de tien staten waar de vraag over het recht op abortus (om het te herstellen of de periode van toegang ertoe te verlengen) op het stembiljet stond, stemden er zeven voor de bescherming van abortus terwijl ze Trump een meerderheid gaven.

In Missouri stemde 58,7 procent van de kiezers voor Trump en op hetzelfde stembiljet stemde 51,6 procent voor amendementen om een einde te maken aan het abortusverbod in de grondwet van de staat en 57,6 procent stemde voor het verhogen van het minimumloon en het uitbreiden van de toegang tot ziekteverlof ⁽⁵⁾Voor Missouri waren er, naast de vele keuzes van kandidaten voor staats- en nationale ambten, ongeveer vijfendertig extra voorstellen voor de staat Missouri op het stembiljet.. Hetzelfde gold voor Arizona. In Florida ⁽⁶⁾Amy O’Kruk, Annette Choi, Lauren Mascarenhas, Kaanita Iyer en Piper Hudspeth Blackburn, ‘Seven states vote to protect abortion rights, while efforts to expand access in Florida, Nebraska and South Dakota fail’, CNN.com, 6 november 2024. stemde een meerderheid van 57,2 procent voor het verlengen van de periode van toegang tot abortus, waarmee de drempel van 60 procent werd benaderd die nodig is voor het aannemen van een amendement op de lokale grondwet.

In veel staten kwam Trump op kop, terwijl ze op lokaal niveau Democratische kandidaten kozen voor de Senaat of het Congres. Vanuit dat oogpunt is de herverkiezing van Alexandra Ocasio Cortez in het 14e district van New York symbolisch: de kandidaat die duidelijk wordt geïdentificeerd als links werd herkozen met 68,9 procent van de stemmen, maar door een electoraat dat voor een deel duidelijk de stem (+10 punten, maar nog steeds een minderheid in deze staat) voor Trump voor president versterkte. Die situatie speelde zich op verschillende manieren af in Michigan, Wisconsin, Nevada en North Carolina. Dat is natuurlijk niets nieuws, maar het kwalificeert wel de simplistische visie van een Amerika dat politiek gepolariseerd is als nooit tevoren.

De nederlaag van een rechtse campagne

In 2020 had Biden 81 miljoen kiezers, tegenover 74 miljoen voor Trump. Vier jaar later heeft Trump 77 miljoen kiezers, tegenover 75 miljoen voor Harris. Terwijl de Republikeinse kandidaat vooruitgang boekt, zijn het vooral de Democraten die terrein verliezen… Maar de Democratische nederlaag lijkt te hebben geleid tot een epidemie van zelfonderzoek, waarvan de meest racistische is om de schuld van de mislukking te geven aan de Arabische Amerikanen van Michigan, die hun ‘historische trouw’ hebben afgezworen vanwege het Amerikaanse buitenlandse beleid en de genocide in Palestina ⁽⁷⁾Raja Abdulhaq, ‘Instead of looking inwards, white liberals are -blaming Arab-Americans for Trump’s victory’, Middle East Eye, 7 november 2024..

De Democratische nederlaag is vooral de nederlaag van een rechtse campagne, die rekende op een reeds gewonnen electoraat. Het eerste dat opvalt is de manier waarop Harris haar programmatische boodschap heeft gereduceerd tot het gevaar voor de democratie dat uitgaat van de fascist Trump en tot de kwestie van reproductieve rechten. Het probleem daarbij is dat Trump enerzijds ook campagne voerde over het veiligstellen van de Amerikaanse democratie (zonder de beschuldiging van de ‘gestolen verkiezingen’ in 2020 los te laten) en dat anderzijds veel kiezers de mogelijkheid hadden om de abortusrechten op het niveau van hun eigen staat te herstellen of te versterken. Daarnaast werkten racisme en machismo ook tegen de zwarte kandidaat.

Niettemin maakte Harris er in haar campagne een punt van om signalen af te geven aan het rechtse electoraat dat Trump misschien niet terug aan de macht wil, door te verschijnen naast Liz Cheney en haar vader, Dick Cheney, de vicepresident van George Bush Jr. van 2001 tot 2009 en een centrale figuur in Amerika’s fanatieke neoconservatisme aan het begin van de 21e eeuw. Harris heeft alles de rug toegekeerd wat de kandidatuur van Bernie Sanders zo populair maakte in de voorverkiezingen van 2016 en 2020, en waar Biden op kon inspelen.

De Democraten concentreerden zich op macro-economische indicatoren ⁽⁸⁾Laurence Nardon en Abigail Labreck, ‘Kamala Harris’s Economic Agenda’, IFRI Briefing (Institut français des relations internationales), 7 oktober 2024. (dalende werkloosheid; groei van het bbp; inflatiebeheersing), zonder rekening te houden met de realiteit van miljoenen Amerikanen en met zelfs maar een vaag sociaaldemocratisch discours: arbeids- en loonkwesties kwamen bijna niet voor in deze campagne ⁽⁹⁾Jared Abbott Fred DeVeaux, ‘Democrats Aren’t Campaigning to Win the Working Class’, Jacobin, 22 april 2024., om nog maar te zwijgen van enige arbeidersklasse-kleuring in de sociale samenstelling van de Democratische kandidaten in het hele land. En wat gebeurde er met de onderwerpen armoede en klimaatverandering?

Consensus voor een systeem van representatieve oligarchie

De Democratische campagne, die was begonnen met het aan de kaak stellen van de oligarchische monopolisering die Trump voorschotelde, kwam al snel tot bezinning: de Democratische Partij moest ook de partij worden van niet alleen de bazen van grote bedrijven (88 van hen spraken in september hun steun uit), maar van miljardairs, die zich opwierpen als waardige vertegenwoordigers van ondernemingssucces en overigens donateurs van een campagne waarvan de cumulatieve kosten zestien miljard dollar bedroegen. Op het podium van de Democratische Conventie in augustus 2024 en in Harris’ onmiddellijke campagne-entourage kwamen de miljardairs JB Pritzker, Mark Cuban, Reid Hoffman en anderen alles centraal stellen wat een meerderheid van de Amerikaanse publieke opinie afwijst: de macht van het grootkapitaal, de ongekende concentratie van rijkdom, de wurggreep van geld op de politiek.

Cuban en anderen eisten ook dat Harris zich in ruil voor hun steun zou inzetten om Lina Khan, de voorzitster van de Federal Trade Commission (FTC), uit de weg te ruimen. Khan is er bijvoorbeeld in geslaagd om ‘niet-concurrentiebedingen‘ te verbieden, waarmee een werkgever een werknemer kan verbieden om voor een bepaalde periode voor een concurrerend bedrijf te gaan werken. De linkse Democraten protesteerden onmiddellijk tegen die bedrijfschantage. In september dreigde A.O. Cortez:

‘Laat me dit heel duidelijk stellen, zodra de miljardairs een spelletje beginnen te spelen met de tandem [Harris-Walz]: de eerste persoon die Lina Khan aanpakt zal in een regelrechte knokpartij terechtkomen. En dat is een belofte. Zij is het bewijs dat deze regering vecht voor de werknemers.’

Voor Sanders is ‘Lina Khan de beste FTC-voorzitter in de moderne geschiedenis. Door de strijd aan te gaan met de hebzucht van bedrijven en illegale monopolies, doet Lina uitstekend werk door de bedrijfsgiganten ervan te weerhouden consumenten op te lichten en werknemers uit te buiten’. ⁽¹⁰⁾Julia Shapero, ‘Ocasio-Cortez promises ’brawl’ if ’billionaires’ force out Lina Khan’, The Hill, 10 september 2024.

Minachting voor de aspiraties en de woede van de bevolking tegenover de onevenredige macht van de kolossen van het Amerikaanse kapitalisme; minachting voor het traditioneel pro-democratische electoraat van de bevolking dat verondersteld werd reeds gewonnen te zijn, veroordeeld te zijn tot loyaliteit en waarvan men daarom dacht dat het rustig genegeerd kon worden; minachting voor alle pro-democratische jongeren (en anderen) die het hele jaar hebben gedemonstreerd tegen de Amerikaanse medeplichtigheid aan de genocide door Israël in Palestina; afstand nemen van de belangrijkste figuren van Democratisch links wiens enorme scores misschien duidelijk maken wat er in deze campagne verdedigd had moeten worden – misschien een beetje te laat.

Zonder in te gaan op de resultaten van Tlaib, Omar of Sanders, vat het feit alleen al dat in verschillende staten (Montana, Ohio, Pennsylvania) de lokale Democratische kandidaten (voor de Senaat, het Congres, een gouverneurschap) meer stemmen kregen dan Harris zelf de zaken waarschijnlijk goed samen.

Trump, de pandemie en de ironie van de geschiedenis

Maar afgezien van die manoeuvres is er ook, en vooral, zoals Ben Davis in de Guardian uitlegde, dit zeer reële feit: de anti-covidemaatregelen aan het einde van Trumps ambtstermijn, als tegenwicht voor het catastrofale beheer van die crisis door de regering, leidden tot de oprichting van een vorm van ‘verzorgingsstaat’ die de meeste Amerikanen nog nooit hadden meegemaakt. Vandaar dat voor 73 procent van het publiek prioriteit werd gegeven aan ‘de economie’.

Die analyse is het waard om uitgebreid geciteerd te worden. ‘De enorme uitbreiding,’ schrijft Davis, ‘bijna van de ene op de andere dag, van het vangnet van de sociale zekerheid en de snelle inkrimping ervan, bijna van de ene op de andere dag, vertegenwoordigen materieel gezien de grootste beleidsveranderingen in de Amerikaanse geschiedenis. Voor korte tijd, en voor het eerst in de geschiedenis, hadden Amerikanen een echt vangnet: sterke bescherming van werknemers en huurders, extreem genereuze werkloosheidsuitkeringen, huurcontrole en directe geldoverdrachten van de Amerikaanse overheid. Ondanks al het lijden dat covid veroorzaakte, ervoeren Amerikanen tussen eind 2020 en begin 2021 kortstondig de vrijheid van de sociale democratie.

Ze hadden genoeg contant geld om vooruit te plannen en beslissingen te nemen volgens hun eigen wensen, niet alleen om te overleven… Aan het einde van Trump’s termijn waren de Amerikaanse levensstandaard en de mate van economische zekerheid en vrijheid beter dan aan het begin, en met het verlies van die uitgebreide welvaartsstaat was de situatie aan het einde van Biden’s termijn slechter, ondanks de echte successen van zijn hervormingen voor werknemers en vakbonden. Daarom zien kiezers Trump als iemand die beter in staat is om voor de economie te zorgen‘. ⁽¹¹⁾Ben Davis, ‘None of the conventional explanations for Trump’s victory stand up to scrutiny’, The Guardian, 9 november 2024. Ik wil Vasant Kaiwar bedanken voor het onder mijn aandacht brengen van dat artikel.

Dat is dezelfde Trump die zich opmaakt om een fase van sociaal geweld te lanceren op een schaal die waarschijnlijk ongekend zal zijn. De grote bazen in de Verenigde Staten moeten absoluut graaien in de sociale overheidsuitgaven om hun winsten en hun economische positie in de wereld te behouden.

---

Dit artikel stond op L’AntiCapitaliste. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.

Afbeelding: beschikbaar op Wikimedia Commons.